Het politieke establishment in Italië is van de kaart geveegd. Bij gebrek aan een voldoende sterk links antwoord, kon vooral populistisch rechts daar gebruik van maken. De Lega van Salvini en de Vijfsterrenbeweging vormden samen een regering. We spraken met Giuliano Brunetti van Resistenze Internazionali, onze Italiaanse zusterorganisatie.
Wat heeft de regering de voorbije maanden gedaan?
“De verkiezingen van 4 maart hebben een uitgeput Italië getoond dat zich afzet tegen de gevestigde partijen en de elite. We zagen een land in woede, met miljoenen Italianen die tot alles bereid waren om tot verandering te komen in de levens- en arbeidsvoorwaarden.
“De nieuwe regering ziet er uit als een slecht samengestelde puzzel. In de regering zitten gevestigde bureaucraten als Moavero Milanesi (minister van Europese zaken in de regeringen Monti en Letta) en Paolo Savona (voormalige voorzitter van de werkgeversfederatie Confindustria) naast genante figuren als de minister van gezinnen Lorenzo Fontana (Lega), die verbonden is met het neofascistische extreemrechts, of de minister van gezondheid, Giulia Grillo (Vijfsterrenbeweging), die met de beweging tegen vaccinaties flirt. De Vijfsterrenbeweging zelf is verdeeld tussen een vleugel die wil regeren en een minderheid die eerder links is en het akkoord met de Lega niet kan slikken.
“Deze situatie maakt dat de Lega en partijleider Matteo Salvini in het bijzonder een politieke hegemonie uitoefenen op het regeringsbeleid. Salvini gebruikt zijn positie als vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken om een haatcampagne tegen migranten te versterken. Het dodelijke en cynische beleid wordt door de regering gebruikt om de aandacht en de woede van de gewone mensen af te leiden zodat de druk vermindert om verkiezingsbeloften zoals de intrekking van de aanval op de pensioenen effectief te realiseren.
“De populistische verklaringen van Salvini tegen migranten creëren ook ruimte voor racistisch geweld. Er gaat geen dag voorbij zonder racistisch geweld. Er is potentieel een explosieve situatie die zich tegen extreemrechts kan keren. Maar voorlopig komt de Lega ermee weg.”
Hoe reageren de vakbonden en de linkerzijde?
“In deze context zou je een sterke sociale mobilisatie verwachten. Maar links heeft het moeilijk om aansluiting te vinden bij de werkende klasse. De Democratische partij (PD) wordt terecht gezien als de partij van de banken en industriëlen. Links van de PD wegen de mislukkingen en het verraad van de afgelopen jaren sterk door. Deelname aan lokale en nationale regeringen maakten dat linkse krachten zoals de PRC gezien worden als onderdeel van de elite, van de rijken die geen problemen hebben en neerkijken op de bevolking.
“Er kwam tot hiertoe geen massale reactie tegen het toenemende racisme en het geweld van extreemrechts. De grote vakbondsfederaties lijken hun sociale rol volledig verlaten te hebben. Zeker de Cgil gaat gebukt onder de instorting van de PD. De strijd wordt overgelaten aan de kleinere basisvakbonden en de politieke structuren die het antikapitalisme niet hebben laten varen. Zo is er Potere al Popolo (‘De macht aan het volk’), een linkse kracht die ontstond in de vorige verkiezingen en waarmee wij samenwerken. Doorgaans is consequent links erg klein en heeft het weinig middelen om tegen de stroom in te gaan.”
Hoe komt het dat links zo in het defensief zit?
“We dragen nog de gevolgen van het rampzalige beleid dat decennialang gevoerd is door centrumlinks en links. De mensen zijn het beu en willen gelijk wie steunen om verandering te bekomen. Dat is zeker het geval op een ogenblik dat de officiële linkerzijde niet in staat is om aansluiting te vinden bij de bevolking.
“De regering speelde handig in op de instorting van de Morandi-brug in Genua. Premier Conti haalde direct uit dat naar het beheer van de wegen door de groep ‘Autostrade per l’Italia.’ Di Maio van de Vijfsterrenbeweging zei dat de regering geen aalmoes van de groep zal aanvaarden. Infrastructuurminister Toninelli startte de procedure op om de concessie op te zeggen. Salvini deed gelijkaardige verklaringen, maar trok die terug in. Wellicht zullen ze niet ver gaan, maar de regering slaagde erin om aansluiting te vinden bij wat leeft onder de mensen. De PD was ondertussen bezig met uithalen naar het ‘jacobinisme van de regering’ die tot een reactie op de markten kan leiden. Hoe ver van de bevolking kan je staan?
“We moeten uiteraard ook opmerken dat het rechtse klimaat in het land werd voorbereid door de centrumlinkse regering. De PD is niet openlijk racistisch, maar voerde eveneens een beleid van discriminatie tegen migranten. De voorganger van Salvini, Minniti, was een oud kader van de Communistische Partij. Hij schafte de beroepsmogelijkheid voor asielzoekers af, sloot akkoorden met Libische krijgsheren die miljarden kregen om Afrikaanse vluchtelingen die naar Italië wilden oversteken in vreselijke omstandigheden op te sluiten. Het ‘minste kwaad’ van de sociaaldemocratie heeft de weg geopend voor populistisch en extreemrechts.
“Berlusconi schoot zichzelf eerder in de voeten door te gokken dat hij de Lega kon verbranden door een coalitie ermee aan te gaan. Hij nam de Lega vanaf de parlementsverkiezingen van 2008 op in zijn ‘centrumrechtse coalitie’. Het resultaat was geen verzwakking van de Lega, maar wel van Forza Italia. Wie met extreemrechts samenwerkt, komt er verzwakt uit. Bij gebrek aan een strijdbaar en offensief links antwoord, kan extreemrechts zich ook vanuit de regering versterken. Dat is ook nu het geval: de Lega stapte als kleinere partner in de regering, maar volgens peilingen is ze de Vijfsterrenbeweging al voorbijgestoken.”
Hoe kunnen we het pessimisme doorbreken?
“De populariteit van Conte, Salvini en Di Maio is erg specifiek want gebaseerd op de afkeer tegen Renzi en Berlusconi. De regering zal in het najaar bovendien met een begroting moeten komen waarbij er druk uit drie hoeken is om te besparen: de Italiaanse burgerij, de EU en de markten. De sfeer onder de bevolking kan snel veranderen. Het huidige vertrouwen in de regering kan zich dan als een boomerang tegen de coalitiepartijen keren.
“Een falen van de regering zal de weg openen voor een nieuwe toename van antipartijgevoelens en een verwerping van de elite. Veel kiezers en militanten van de Vijfsterrenbeweging zullen ontgoocheld en ontmoedigd naar huis gaan. Een deel zal terugkeren naar de oude politieke formaties. Een kleine minderheid, waaronder eerder linkse kiezers van de Vijfsterrenbeweging, zal echter antikapitalistische conclusies trekken en zoeken naar mogelijkheden om zich te organiseren en de samenleving te veranderen. Het is op die minderheid dat we ons moeten richten.”
