Als het ze goed uitkomt, spreken soms ook neoliberale politici de waarheid. Na alle hossanna-verhalen over de groei van de Nederlandse economie, waarschuwde minister van Financiën Hoekstra (CDA) in het voorwoord van de Miljoenennota 2019 voor risico’s voor de Nederlandse economie door ontwikkelingen in het buitenland. De Nederlandse economie is immers, door zijn kleine interne markt en grote afhankelijkheid van export, zeer gevoelig voor ontwikkelingen van de wereldeconomie. Hij noemt onder meer de gevolgen van een ongunstige Brexit, de economische ontwikkelingen in Italië en Turkije en het oplaaiende handelsconflict tussen de Verenigde Staten en China.
door Barbara Veger, Rotterdam
Als dat conflict escaleert en zich uitbreidt richting EU dan houdt het kabinet er rekening mee dat 75.000 mensen hun baan kunnen verliezen in 2020. Als het niet lukt om een scheidingsakkoord met de Britten te bereiken, kan dat Nederland op de langere termijn 1 à 2 procent van het bbp kosten, denkt het kabinet. Voor de regering een excuus om de hand op de knip te houden. Maar het is ook een bevestiging, weliswaar uit rechtse hoek, dat het kapitalisme ons niets te bieden heeft dan periodes van zwakke economische groei waarin we niet meeprofiteren en crises, die de werkloosheid weer zullen doen exploderen en al onze verworvenheden weer zullen bedreigen.
Brexit
Het Brexit-dosssier is een nachtmerrie voor de kapitalisten. De Engelse kapitalistische elite was in meerderheid tegen de Brexit. Maar de meerderheid van de arbeidersklasse, vooral de armere lagen, stemde voor. Het was vooral een stem tegen het establishment, tegen de bezuinigingspolitiek. Nu dreigen de Tories te splitsen op de Brexit. Theresa May zou het liefste een Brexit willen die nauwelijks een Brexit is, maar elke beslissing die ze neemt, dreigt de bom binnen de Tories te doen ontploffen. De kapitalistenklasse verliest steeds meer de politieke controle, het neoliberale project van de EU is ernstig ondermijnd. Dan is er ook nog het hoofdpijndossier van Italië: de populistische regering weigert zich te houden aan de begrotingsnormen van de EU. En er is de angst, dat de inflatie zal stijgen en de Europese centrale banken zal dwingen de rente te verhogen. Juist de extreem lage rente, in stand gehouden door het enorme stimuleringspakket van de centrale banken, zorgde ervoor dat de Europese economie een zwakke groei kende en dat veel bedrijven konden overleven ondanks de enorm opgelopen schuldenlast.
De handelsoorlog tussen de VS en China.
De grootste bedreiging voor de wereldeconomie is echter de zich ontwikkelende handelsoorlog tussen de VS en China. De wereldeconomie kent al ernstige turbulentie, zeker in de ‘opkomende markten’. De enorme waardedalingen van de Turkse, Argentijnse, Braziliaanse of Indonesische munt kunnen de omzetten en winsten van ook de Nederlandse multinationals uithollen.
Het conflict tussen de VS en China gaat slechts deels over handel: het VS-imperialisme probeert zijn positie als sterkste wereldmacht te verdedigen tegenover de belangrijkste rivaal. De oorsprong zit in het fundamentele falen van het globale kapitalisme om de samenleving en de economie vooruit te brengen.
Kapitalistische commentatoren zijn steeds meer bezorgd over de mogelijke impact van een volledige handelsoorlog tussen de twee belangrijkste economieën ter wereld, die samen goed zijn voor 40% van het wereldwijde BBP en 53% van de wereldwijde groei. Dit kan de wereldeconomie uiteindelijk naar een nieuwe recessie brengen.
Geen enkele van de fundamentele oorzaken van de vorige crisis in 2008 werd aangepakt: schulden, financiële speculatie en zeepbellen. Tegelijk heeft het beleid om de vorige crisis ‘op te lossen’ geleid tot de grootste transfer van rijkdom van de have-nots en de have-littles uit de hele geschiedenis.
Het op schulden gebaseerde Chinese groeimodel verliest snelheid. Het ongenoegen neemt toe en de sociale ongelijkheid bereikt een alarmerend niveau. De regering staat voor een dilemma: doorgaan met het aanpakken van de schulden om een financiële crisis te vermijden of terugkeren naar met schulden aangedreven stimulusmaatregelen om een scherpe vertraging of recessie te vermijden. Als Trump doorzet en heffingen invoert op alle Chinese import, kan dit leiden tot het verlies van 5,5 miljoen banen.
Waarschuwing van financiële crisis
Er kan indirect een veel grotere dreiging opduiken, met name een kettingreactie waarbij het vertrouwen onder kapitalisten instort. Dit kan een grote impact hebben op de overgewaardeerde Chinese financiële goederen. De Amerikaanse economische groei van dit jaar is mogelijk al over zijn piek. Zowel China als de VS zullen verliezen door deze confrontatie, en jammer genoeg zal de arbeidersklasse in beide landen de hoogste prijs betalen met ontslagen en inflatie.
Socialisten zijn geen voorstander van kapitalistische ‘vrijhandel’, waarbij de uitbuiting van armere economieën door sterkere wordt verborgen. We zijn evenmin voorstander van kapitalistisch protectionisme, gericht op de verdediging van de winsten van de ene groep kapitalisten tegenover de andere. De huidige handelsoorlog is een waarschuwing die de dringendheid aantoont van de opbouw van een socialistisch alternatief dat een einde kan stellen aan het toxische kapitalisme.
