Foto: Pixabay
Overal ter wereld heffen landen de beperkingen op die zijn ingevoerd om de COVID-19 pandemie in te dammen. Mensen mogen hun huis verlaten en werkplekken, cafés en winkels gaan weer open.
Artikel door Bill Hopwood, Socialist Alternative (Canada)
De plotse lockdowns van de samenleving en de economie waren nodig om het aantal besmetting en doden door het virus te verminderen. Deze lockdowns waren nodig omwille van de ontoereikende of niet-bestaande voorbereiding. Toen de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in januari waarschuwde voor COVID-19 deden de meeste regeringen in de wereld niets. Sommigen, zoals Trump en Bolsonaro, verwierpen het. Op 7 maart zei Trump: “Nee, ik ben helemaal niet bezorgd. Nee, dat ben ik niet. Nee, we hebben goed werk geleverd.” Op 24 maart vergeleek Bolsonaro het coronavirus met een “kleine griep” en voegde eraan toe dat “Brazilianen niet zullen besmet raken… ze hebben al de antilichamen om te voorkomen dat het virus zich verspreidt.” De VS, gevolgd door Brazilië, hebben nu het hoogste aantal infecties en sterfgevallen.
Andere regeringen, zoals die van Zweden en Groot-Brittannië, spraken over het ontwikkelen van “groepsimmuniteit” om de pandemie aan te pakken, een idee zonder een solide wetenschappelijke basis en een recept voor massale sterfgevallen. Zowat alle regeringen reageerden te laat en te beperkt. Enkele regeringen, zoals die van Taiwan, Cuba, IJsland en Zuid-Korea, namen sneller maatregelen en vermeden zowel ernstige lockdowns als grote aantallen sterfgevallen.
Het is niet verwonderlijk dat landen met rechtse populistische regeringen, die doorgaans vijandig staan tegenover de wetenschap, tot de zwaarst getroffen landen behoren. Trump in de VS, Bolsonaro in Brazilië, Poetin in Rusland, Johnson in Groot-Brittannië en Modi in India keken samen toe op de helft van alle besmettingen en sterfgevallen in de wereld.
De gevolgen van Covid-19 zijn door de bestaande omstandigheden, zoals luchtvervuiling, ontbossing, gebrekkige gezondheidsstelsels en klimaatverandering, veel erger geworden dan nodig was. Het kapitalisme heeft het immuunsysteem van de mensheid aangetast, wat de reactie op het virus heeft verzwakt. Het gebrek aan persoonlijke beschermingsmiddelen, overvolle woningen en onderbezette en slecht voorbereide woonzorgcentra hebben het aantal sterfgevallen nog opgedreven.
Richard Horton, hoofdredacteur van The Lancet, beschreef de sterfgevallen niet als “een ongeluk”, noch als “toevallig of zelfs betreurenswaardig”, zoals vaak beschreven door regeringen. “Elke dood was het bewijs van wangedrag van de overheid – roekeloze daden van nalatigheid die een schending van de plichten van een openbaar ambt vormden… Gemiste kansen en ontstellende misvattingen leidden tot de vermijdbare dood van tienduizenden burgers.”
Heropening
De Covid-19 pandemie is nog lang niet onder controle, ze verspreidt zich en het aantal gevallen neemt toe. De WHO meldde op 21 juni de grootste toename van besmettingen op 24 uur tijd: meer dan 183.000 bevestigde nieuwe gevallen. Toch zijn regeringen over de hele wereld bezig met het opheffen van de beperkingen op het verkeer van mensen en het beëindigen van bedrijfssluitingen. Dit wordt grotendeels positief voorgesteld: mensen kunnen hun haar laten knippen, naar een park gaan of enkele vrienden ontmoeten. Achter dit verhaal gaat echter een duwtje in de rug van grote bedrijven schuil.
Grote bedrijven en de door hen gecontroleerde overheden nemen een berekende gok met het leven van mensen. Veel landen gaan weer open, terwijl het aantal gevallen van Covid-19 blijft toenemen. In Amerikaanse staten zoals Arizona, Texas en Alabama die in mei heropend zijn, is er een explosie van het aantal nieuwe gevallen.
Niet alleen is Covid-19 niet onder controle, de meeste landen hebben nog steeds onvoldoende middelen om te testen en nieuwe gevallen op te sporen. Ook het tekort aan beschermingsmiddelen blijft groot. De heropening is gebaseerd op een kille berekening van de winst en het verlies, de winst voor het bedrijfsleven en het verlies aan mensenlevens.
De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft verklaard dat de wereld geconfronteerd wordt met de ergste wereldwijde recessie in bijna een eeuw. De Bank of England stelt dat de Britse economie op weg is naar de ergste crash in meer dan 300 jaar, sinds 1706!
Brutale concurrentie tussen bedrijven en nationale economieën is de drijvende kracht achter de heropening. De vroege herstarters hopen een voordeel te behalen ten opzichte van anderen en zo een groter aandeel te krijgen in de kleinere markt die verwoest is door de wereldwijde depressie.
De mensen die weer naar het werk worden gestuurd zijn geen CEO’s, bankiers en de andere leden van de 1%. Veel essentiële werknemers en anderen die minder essentieel zijn, zoals in de bouw, zijn nooit gestopt met werken. Ze zullen worden vergezeld door meer collega’s in de productie, de detailhandel, enz. Zoals Tim Bray, de recent opgestapte Amazon-directeur, uitlegt: “De mensen die het hebben over de dringende noodzaak om de economie weer op gang te brengen, bieden zichzelf niet aan om te gaan werken. Ze zeggen: ‘Jullie werkmieren gaan terug en gaan Covid onder ogen zien, en we zullen wel zien hoe dat uitpakt’.”
Veel mensen zijn begrijpelijkerwijs terughoudend om weer aan het werk te gaan, naar restaurants te gaan of hun kinderen naar school te sturen, tenzij de economische realiteit hen daartoe dwingt. De Canadese regering, die over het algemeen wordt gezien als behorende tot het meer voorzichtige kamp, introduceerde wel noodhulp voor de meeste mensen. Nu willen ze mensen weer aan het werk zetten, met plannen om de noodhulp te stoppen als een persoon niet weer aan het werk gaat wanneer “het redelijk is om dat te doen” of als de betrokkene in staat is om te werken en een “redelijk aanbod” van een job weigert.
Waarschuwing voor wat komt
Een vrouw, onlangs ontslagen van het werk als gevolg van Covi-19, werd in Ottawa beboet omdat ze tijdens de lockdown op een bank in het park ging zitten. Een man in dezelfde stad kreeg een boete voor het uitlaten van zijn hond. Op hetzelfde ogenblik maakten de gezondheidsdiensten de heropening mogelijk van een werkplaats in Alberta die de bron van 1.500 besmettingen en drie doden was. Dit bedrijf, Cargill, kreeg geen enkele boete.
In andere landen is het nog erger. In Italië werden meer dan 100.000 mensen beboet omdat ze buiten waren. Werkplaatsen mochten open blijven en hielpen de Italiaanse Covid-19 ramp te voeden. In verschillende landen, waaronder de Filippijnen en Kenia, heeft de politie onschuldige mensen gedood.
De handhaving van de lockdowns, het onderdrukken van werkenden en het publiek en het geven van een vrijkaart aan grote bedrijven, is ook de toon bij de heropening. Werkenden die weigeren te gaan werken vanwege veiligheidsproblemen zullen te maken krijgen met een verlaging van hun steuninkomsten. Zullen alle bedrijven wettelijk verplicht worden de werkplekken in te richten met een veilige afstand, beschermende kleding en ontsmettingsmiddel voor de handen, en zullen er regelmatig tests op besmettingen worden uitgevoerd? Er zijn krachtige veiligheidsacties gepland voor de grote sportliga’s, dus waarom niet dezelfde bescherming voor de werkenden? Deze bescherming werd niet toegepast tijdens de eerste golf van de pandemie, het is helaas onwaarschijnlijk dat ze bij de heropening wel zal worden toegepast.
Politie vs. verpleegkundigen
Wereldwijd zijn er beelden van politie in vol ornaat op straat. De heersende klasse heeft zich duidelijk voorbereid op sommige gebeurtenissen en heeft grote sommen geld uitgegeven om de politie uit te rusten met kogelvrije vesten, traangas en pantserwagens. Maar zelfs nu, maanden na het begin van de Covid-19 pandemie, hebben veel gezondheidswerkers nog steeds geen beschermende uitrusting. De prioriteiten van de kapitalisten zijn duidelijk repressie en niet bescherming. Gezondheidswerkers mogen dan wel ‘helden’ zijn, maar het zijn ‘wegwerphelden’. De volledig gepantserde politie viel op 16 juni een protest van de verpleegkundigen in Frankrijk aan.
Trump mobiliseerde de nationale garde in dagen om vreedzame bijeenkomsten tegen politiegeweld aan te vallen. De reactie van de Amerikaanse regering op Covid-19 blijft daarentegen wel erg beperkt.
Nieuw schuldgevoel
De heersende klassen bereiden hun verhaal al voor op de tweede golf van Covid-19, waarvan ze weten dat die er komt, omdat ze de samenleving heropenen zonder adequate bescherming, testen of tracering.
Ze zullen het onverantwoordelijke publiek de schuld geven van het feit dat ze geen twee meter afstand van elkaar hielden. Gedurende Covid-19 is er altijd één wet geweest voor de rijken en één voor de armen en de arbeidersklasse. ‘Wij’ zaten nooit in hetzelfde schuitje.
Natuurlijk zullen de meeste mensen blij zijn met een heropening. In arme landen, waar er geen publiek vangnet van sociale bescherming is, is het essentieel om te werken zodat er eten op tafel komt. Thuisblijven is veel gemakkelijker voor de rijken dan voor de armen. Een huis niet alleen gebruiken om te leven, maar ook als werkplek en klaslokaal, is moeilijker in krappe ruimtes. Voor sommigen is thuisblijven een nachtmerrie, bijvoorbeeld mensen in een situatie van misbruik. Voor tieners kan het ellendig zijn om thuis vast te zitten met ouders die hen niet begrijpen. Vastzitten in een klein appartementje zonder toegang tot de buitenwereld kan meer vergeleken worden met een gevangenis dan wie de lockdown in ruime woningen met veel buitenruimte doorkwam. Veel van het Covid-gerelateerde beleid is bepaald door mensen die de realiteit van het leven van miljoenen mensen niet begrijpen; en dan breken ze nog eens de regels die aan anderen worden opgelegd. Een voorbeeld hiervan is Dominic Cummings, de adviseur van Boris Johnson, die tijdens de lockdown door Engeland reisde en daarbij alle regels overtrad.
Gewone mensen krijgen de schuld om de werkelijke oorzaken te verbergen, waaronder het voortijdig heropenen van werkplekken in omstandigheden waarin werkenden geen twee meter uit elkaar kunnen blijven, het ontbreken van massale sneltesten en vervolgens het opsporen van contacten en het universeel ter beschikking stellen van maskers en beschermingsmiddelen. In de meeste landen die heropend worden, was er gedurende enkele maanden sprake van een zekere mate van sluiting van werkplaatsen, lockdown of beleid van telewerk. In die tijd zou een verantwoordelijke regering zich hebben ingezet voor de ontwikkeling en massale productie van een kwalitatief hoogwaardige tests, zodat er in elke gemeenschap, in elke buurt, op elke grote werkplek … gratis tests zouden worden uitgevoerd. Zuid-Korea ontwikkelde een test en produceerde medio februari massaal testkits. Maanden later ontbreekt het Canada, en vele andere landen, nog steeds aan de mogelijkheid om massaal te testen. Ook de mondmaskers, zelfs de hoogwaardige N95’s, zijn niet duur om te maken. Toch hebben brandweerlieden in Ontario geen maskers en zullen ze ademhalingsmaskers dragen die verbonden zijn met zuurstoftanks – met een gewicht van 15 kilogram – voor alle oproepen die een risico op Covid-19-infectie met zich meebrengen.
Landen stellen zich onvoorbereid op terwijl ze er zich van bewust zijn dat er een tweede golf zal komen. Veel landen proberen nog steeds het hoofd te bieden aan de eerste golf en toch worden alle activiteiten hervat in de wetenschap dat dit tot meer besmettingen en doden leidt. Een tweede golf of een turbo-opstoot van de eerste golf zal veel moeilijker te verdragen zijn. Veel meer kleine bedrijven zullen failliet gaan. De mensen zullen boos zijn dat al hun inspanningen van fysieke afstand en maandenlang isolement voor niets was en werd verspild om snel de winsten weer aan het rollen te krijgen.
Volledige herziening in plaats van heropstart van de economie
Terwijl politici praten over het heropenen van de economie, maakt het bedrijfsleven duidelijk dat dit een terugkeer naar de wereld vóór Covid-19 betekent. Maandenlang werden veel personeelsleden van supermarkten en detailhandel ‘helden’ genoemd en kregen ze in Canada $2 per uur extra. Dit wordt nu terug ingetrokken. De rijkste man ter wereld wil meer geld voor zichzelf, dus Amazon heeft het loon van zijn personeel verlaagd. De Weston-familie, de op één na rijkste familie van Canada en de rijkste familie van Ierland, die eigenaar is van Loblaws, heeft ook gesneden in het loon van de werkenden.
Een bekende rechtse Canadese journalist, Andrew Coyne, schreef dat in plaats van een kortere werkweek om de economie op gang te brengen “we iedereen nodig hebben die hard aan het werk is – niet slechts gedurende vijf dagen [een week], maar zes of zeven – om zo de rekeningen van de overheid te betalen.” Hij bedoelt zeker werknemers, niet de bazen, en zwijgt in alle talen over de mogelijkheid van hogere belastingen op de superrijken.
Maar grote delen van de economie zullen niet heropenen. De wereld is nu in de greep van een depressie. Covid-19 veroorzaakte deze depressie, maar de wereld stond begin dit jaar al op de rand van een diepe recessie.
Kapitalisten nemen alleen personeel in dienst als ze er zeker van zijn dat ze winst kunnen maken. Nu miljoenen mensen geconfronteerd worden met langdurige werkloosheid en nog veel meer bezorgd zijn over de toekomst, zullen de consumenten, die vaak al gebukt gaan onder enorme schulden, niet meer zoveel uitgeven. De andere motor van het kapitalisme is de investering door bedrijven. In veel productiesectoren was er al sprake van een wijdverbreide overcapaciteit, het vermogen om meer te maken dan er wordt gebruikt. De overcapaciteit in staal wordt geschat op meer dan 500 miljoen ton (MT). Dit is vijf keer meer dan wat Japan, na China de grootste producent ter wereld, produceert. In 2019 bouwden autofabrieken wereldwijd 89 miljoen voertuigen met een capaciteit van 148 miljoen. Er zijn vergelijkbare cijfers voor veel productiegebieden. Onder deze omstandigheden zullen de bedrijven, hoeveel geld ze ook van de overheden krijgen, niet veel investeren in de productie. Wat zal de economie weer op gang brengen bij een sterke daling van de vraag van consumenten en van de ruimte voor investeringen?
Het kapitalisme faalde reeds voor Covid-19 en is tijdens de pandemie tekort geschoten. In plaats van de economie te heropenen, moet de economie volledig worden herzien. De publieke sector moet een krachtige motor van economische activiteit en werkgelegenheid zijn.
De belangrijkste kenmerken van de wederopbouw zouden zijn:
- Hoge belastingen voor de superrijken en grote bedrijven en de sluiting van alle belastingparadijzen om de nodige fondsen te werven.
- Het in overheidseigendom brengen van belangrijke delen van de economie, waaronder het bankwezen, het internet, de energie-industrie, het vervoer en particuliere nutsbedrijven.
- Een alomvattend, universeel, openbaar gezondheidszorgstelsel, geïntegreerd met sociale zorg.
- Een programma om goed betaalde jobs te bieden die gericht zijn op het voldoen aan de menselijke behoeften en het milieu, met inbegrip van een verschuiving naar hernieuwbare energie, een massaal programma van woningbouw en renovatie, en het verbeteren van het spoorwegnet voor passagiers en vracht.
- Democratische controle op werk en samenleving.
Naomi Klein stelde in The Shock Doctrine dat de heersende klasse schokken en rampen steeds probeert te gebruiken om haar agenda vooruit te helpen. De wereld maakt momenteel meerdere schokken mee: Covid-19, economische depressie en klimaatverandering. De resultaten van de schokken zijn echter niet altijd gunstig voor de heersende klasse. We zien een klassenstrijd. De woede onder de oppervlakte is geëxplodeerd, met massale opstanden als reactie op de politiemoorden op zwarte Amerikanen en andere gevallen van racisme over de hele wereld.
De Eerste Wereldoorlog was één van die vorige grote schokken en aanvankelijk profiteerde de heersende klasse van de nationale eenheid en gaven de arbeidersleiders de strijd op. Toch heeft de Russische arbeidersklasse drie jaar later de monarchie omvergeworpen en vervolgens de macht overgenomen. Dit gaf een inspirerende vonk aan de woede na vier jaar van oorlogsslachting en massale honger en ellende.
