Zweden en Finland. Nee tegen de NAVO!

Door Per Olsson (Rättvisepartiet Socialisterna – ISA in Sweden)

“De partij heeft op haar Nationaal Comité van 15 mei 2022 besloten dat de partij zich ervoor zal inzetten dat Zweden het lidmaatschap van de NAVO aanvraagt,” aldus de sociaaldemocraten in een verklaring. De volgende dag besloot de regering het lidmaatschap van de NAVO aan te vragen.

Het besluit van de sociaaldemocraten en de regering werd genomen in volledige overeenstemming met alle rechtse partijen, waaronder de racistische ‘Zweedse Democraten’, de kapitalisten en het leger, die al lang campagne voeren voor lidmaatschap van de NAVO.

De sociaaldemocratische kopstukken overstemden het zwakke intern verzet in hun eigen partij. Misschien meer dan wat ook heeft deze NAVO-coup onthuld dat de sociaaldemocraten een door en door burgerlijke partij zijn geworden. In een poging te verhullen dat de beslissing al was genomen werd er in de partij een zogenaamde “dialoog over het veiligheidsbeleid” gehouden, maar de vermeende dialoog was een aanfluiting van de democratie. In de vergaderingen die werden gehouden, mochten alleen de partijleiders het woord voeren.

“De zogenaamde ‘dialoog’ in de sociaaldemocratische partij over de NAVO heeft vanavond met alle duidelijkheid laten zien dat het al besloten is door de partijleiding,” schreef een kritisch lid na het bijwonen van één van de slechts drie gehouden bijeenkomsten.

Toen het sociaaldemocratische Nationaal Comité afgelopen zondag bijeenkwam, was er maar één voorstel voor een beslissing: ja aan NAVO-lidmaatschap.

Degenen die zich willen verzetten tegen toetreding tot de NAVO moeten zich niet laten ontmoedigen. Het komt er nu op aan snel te reageren op de ‘coup’ van de heersende elite en de opkomst van het militarisme. Dit moet gebeuren met protesten, acties en tegenargumenten, maar tegelijk met het besef dat dit een lange strijd zal zijn, waarbij we ons verzetten tegen zowel de NAVO als Poetin. We verzetten ons tegen elke imperialistische macht en alle kapitalistische regeringen en we komen op voor een onmiddellijke militaire ontwapening, een verbod op kernwapens en een alliantie van arbeiders en onderdrukten van onderaf tegenover de allianties en blokken van verschillende elites en machten.

Er is dringend behoefte aan een sterke socialistische linkse oppositie. In de strijd tegen de NAVO kunnen de kiemen worden gezaaid voor de socialistische wedergeboorte van de arbeidersbeweging – een nieuwe arbeiderspartij en democratische strijdbare vakbonden.

De strijd voor vrede – tegen oorlog en militarisme – loopt als een rode draad door de geschiedenis van de arbeidersbeweging. “De strijd tegen het militarisme, met andere woorden het verduidelijken van de principiële basis van deze strijd: de economische band van het militarisme met de kapitalistische ontwikkeling en zijn politieke band met de klassenheerschappij van het kapitaal, is de voornaamste taak van de socialisten,” schreven de auteurs van “Het versterkte armenhuis – Antimilitaristisch handboek” dat in 1913 werd gepubliceerd door de Sociaaldemocratische Jeugdliga, de ruggengraat van de socialistische linkerzijde in die tijd. De socialistische linkerzijde heeft herhaaldelijk betoogd dat het militarisme nooit kan worden overwonnen als de basisoorzaak ervan, het kapitalisme en de klassenmaatschappij, niet wordt vervangen door een socialistische maatschappij.

Nog in maart van dit jaar stelde premier Magdalena Andersson dat het Zweedse lidmaatschap van de NAVO Europa verder zou destabiliseren. Andere ministers zeiden dat er geen reden was om zich aan te melden. Maar het duurde niet lang of de sociaaldemocratische leiding en de regering sloten zich aan bij hun ‘meesters’, de heersende Zweedse miljardairsklasse en de rest van het burgerlijke establishment, in hun poging om de oorlog in Oekraïne te gebruiken als voorwendsel om het oude zogenaamde neutrale en “alliantievrije” beleid op te geven. Een beleid dat nooit echt ongebonden is geweest, maar lange tijd de steun genoot van een overweldigende meerderheid van de bevolking en beschouwd werd als een middel om de vrede te bewaren. (Officieel heeft Zweden sinds 1814 niet meer actief aan een oorlog deelgenomen).

Het werd ook spoedig duidelijk dat de heersende klasse in Zweden en alle grote partijen er de voorkeur aan gaven dat Finland, een land dat aan Rusland grenst en door een door sociaaldemocraten geleide coalitie wordt geregeerd, een soort doorgeefluik voor de NAVO zou worden, waarbij de Finse regering als eerste zou aankondigen dat zij voornemens was direct tot de NAVO toe te treden.

Zoals het Zweedse dagblad Expressen op 11 april berichtte: “De Zweedse minister van Financiën, Mikael Damberg, en een aantal Zweedse bedrijfsleiders, waaronder Jacob Wallenberg, hebben vorige week in Helsinki een bijeenkomst op hoog niveau over de NAVO bijgewoond met de Finse president en Finse bedrijfsleiders. De boodschap aan de Zweedse regering, die geen informatie over de bijeenkomst heeft vrijgegeven, was duidelijk: Zweden moet Finland steunen en het vermogen om buitenlandse investeringen aan te trekken zou negatief kunnen worden beïnvloed als wij niet tot de NAVO toetreden.”

Dramatische verschuivingen in de publieke stemming

In de nasleep van de Russische inval in Oekraïne was er een forse toename van de Finse steun voor NAVO-lidmaatschap. Een onmiddellijk effect van de oorlog was dat een meerderheid van de Finnen het NAVO-lidmaatschap begon te steunen. Een week na het begin van de oorlog bleek uit een opiniepeiling dat voor het eerst een meerderheid (53%, bijna het dubbele van een maand eerder) voorstander was en na drie weken oorlog was de steun voor toetreding tot de NAVO gestegen tot 62%, terwijl 16% tegen was. In Zweden veranderde de stemming ook, maar in een veel langzamer tempo. Het duurde twee maanden van oorlog voordat eind april uit opiniepeilingen bleek dat een meerderheid voorstander was van toetreding van Zweden tot de NAVO. Als Finland echter tot het bondgenootschap zou toetreden, verklaarde 64% van de ondervraagde Zweden voor toetreding te zijn.

Binnen enkele weken spraken alle partijen in Finland zich uit voor toetreding tot de NAVO. De Linkse Alliantie, die in de regering zit en zich van oudsher verzet tegen lidmaatschap van militaire allianties, deed alsof ze nog steeds in de oppositie zat, maar het partijbestuur was voor. Toen de Linkse Alliantie in 2019 in de regering kwam, zei ze dat ze zou vertrekken als er een lidmaatschapsaanvraag werd ingediend, maar begin mei besloot de partij dat ze niet uit de regering zou stappen vanwege de NAVO en het parlement stemde over de aanvraag, waarbij een meerderheid van de parlementsleden van de partij voor stemde.

De regering, de rechtse oppositie en de kapitalisten profiteerden ten volle van deze tijdelijke omslag in de stemming en lanceerden een propagandacampagne zonder weerga, waarin werd beweerd dat na Oekraïne Finland en Zweden aan de beurt konden zijn en dat toetreding tot de NAVO noodzakelijk was om een Russische aanval te voorkomen. Intussen beloofden de leiders van het Westerse imperialisme dat de aanvragen (om tot de NAVO toe te treden) “versneld” zouden worden behandeld. De redenen om de stap van Finland en Zweden om toe te treden tot de NAVO te omarmen waren hoofdzakelijk van politieke aard, maar er is natuurlijk ook een militaire dimensie. Rusland deelt momenteel een landgrens van 1.215 kilometer met de NAVO-leden. Als Finland toetreedt, wordt dat 2.600 kilometer.

Maar zoals Harry Nedelcu, NAVO-deskundige en beleidsdirecteur bij Rasmussen Global, een internationaal politiek adviesbureau, tegen het Duitse Deutsche Welle zei: “De eerste boodschap van deze naties die toetreden tot de NAVO is politiek en gericht op Rusland. Ten tweede gaat het voor de NAVO om de werkelijke capaciteiten die Finland en Zweden op tafel kunnen leggen. Terwijl alle andere landen in Europa hun militaire capaciteiten na de Koude Oorlog hebben afgebouwd, hebben Finland en Zweden hun militaire capaciteiten uitgebreid, wat het bondgenootschap heel wat kan opleveren.”

Zweden en Finland waren al de belangrijkste partners van de NAVO. Maar lidmaatschap is niet alleen het hoogtepunt van nauwe samenwerking, het is een kwalitatieve verandering die een systematische verschuiving in het burgerlijke buitenlands en veiligheidsbeleid voltooit. Zweden en Finland treden toe tot een militair bondgenootschap dat van meet af aan berust op de strategische kernwapens van het VS-imperialisme. Het is ook de heersende klasse van de VS die, volgens de NAVO, de “absolute controle” over kernwapens moet hebben. Dit markeert een historische verandering.

Alle beweringen dat het lidmaatschap van de NAVO “conflictvermijdend” is (zoals de Zweedse minister van Buitenlandse Zaken Ann Linde zei) en gecombineerd zou worden met ontwapening en verzet tegen kernwapens zijn vals. Het is juist het tegenovergestelde: ter voorbereiding van het NAVO-lidmaatschap hebben de Zweedse en Finse regeringen zich aangesloten bij de regeringen van de NAVO-landen en geweigerd het VN-verdrag inzake het verbod op kernwapens te onderschrijven, dat de regeringen van 60 landen hebben onderschreven. Dat verdrag maakt geen einde aan de wapenwedloop en kernwapens, maar de reden waarom de Zweedse sociaaldemocratische regering weigerde te ondertekenen is om de NAVO en het VS-imperialisme een plezier te doen. Al in 2017 werd gemeld dat de toenmalige Amerikaanse minister van defensie, James Mattis, Zweden waarschuwde dat als het land een VN-verdrag ondertekent dat kernwapens verbiedt, het een risico loopt op verminderde militaire samenwerking met de VS en een kleinere kans op Amerikaanse hulp in het geval van een aanval.

Militaire uitgaven rijzen de pan uit

“Zweden kan een krachtige stem in de wereld blijven voor ontwapening,” beweert de Zweedse premier Magdalena Andersson. Maar het is lang geleden dat militaire ontwapening iets was waar de sociaaldemocraten voor opkwamen. In plaats daarvan hebben ze samen met rechts hun stem verheven voor militaire herbewapening, hebben ze volledige steun gegeven aan en deelgenomen aan de oorlogsinspanningen van de NAVO. De Zweedse wapenexport is sinds het begin van de jaren 2000 meer dan vervijfvoudigd. De grootste afnemer is de Verenigde Arabische Emiraten, één van de landen die deel uitmaken van de door Saoedi-Arabië geleide oorlogscoalitie in Jemen. Het is een goed gedocumenteerd feit dat Zweedse wapens zijn gebruikt in deze door Saudi-Arabië geleide oorlog, die wordt gesteund door het VS-imperialisme.

Hoe positiever de regering is geworden over het NAVO-lidmaatschap, hoe meer zij heeft geïnvesteerd in het leger. Als onderdeel van de shockdoctrine besloot de regering in maart, met de steun van alle parlementaire partijen, inclusief de Linkse Partij, de militaire uitgaven te verhogen tot 2% van het BBP, wat het minimumdoel van de NAVO is. Maar zelfs daarvoor was de regering al begonnen aan de grootste militaire opbouw in de moderne tijd, door de defensie-uitgaven tussen 2014-2025 met in totaal 85% te verhogen.

Zoals Dagens Nyheter op 10 maart schreef: “Voorafgaand aan de aankondiging van vandaag besloot de Riksdag (het parlement) dat de defensie-uitgaven geleidelijk zouden stijgen tot 2025. In dat plan zouden de defensie-uitgaven stijgen van 71 miljard SEK in 2021 tot 94 miljard SEK in 2025. Het aandeel van de uitgaven zou dan gelijk zijn aan 1,5% van het BBP. Een verhoging van de uitgaven tot 2% van het BBP zou een budget betekenen van 127 miljard Zweedse kronen in 2028, tegenover de 90,3 miljard kronen die voor datzelfde jaar waren gepland.”

Deze gigantische herbewapening betekent nieuwe besparingen op de sociale zekerheid en een excuus om maatregelen tegen de klimaatverandering uit te stellen, maar ook belastingverhogingen voor de gewone man. Bovendien zullen nog meer jongeren gedwongen worden in militaire dienst te gaan en deel te nemen aan de militaire regelingen en oorlogsoperaties van de NAVO.

De leugen dat de bewapening van vandaag de vrede van morgen waarborgt, is niet waar, hoe vaak die ook wordt herhaald. De wereldwijde militaire opbouw maakt de wereld gevaarlijker en verhoogt de risico’s op oorlog. De oorlog in Oekraïne werd voorafgegaan door een militaire opbouw en herbewapening in zowel Rusland als de NAVO-landen, en in de nasleep van de oorlog zullen Oost-Europa en het Oostzeegebied meer gemilitariseerd dan ooit zijn. Europa is minder veilig dan op enig ander moment sinds 1945.

Het lidmaatschap betekent dat Zweden nog meer zal bijdragen aan de militaire opbouw van de NAVO in Oost-Europa en het Oostzeegebied, wat zal leiden tot grotere spanningen en een toenemend risico op oorlog, maar ook, zoals het Zweedse dagblad Dagens Nyheter op 14 mei schreef, tot een rol in de oorlogsvoorbereiding die het Zweedse leger naar verwachting onmiddellijk zal spelen binnen de NAVO in het geval van lidmaatschap.

“Afgezien van de geostrategische situatie trekken elementen van Zweden ook de belangstelling van andere NAVO-leden. Met name de Zweedse luchtmacht wordt naar voren geschoven als een positieve versterking in Noord-Europa. De Zweedse strijdkrachten beschikken over meer dan 90 Jas 39 Gripen-vliegtuigen en zijn daarmee de grootste luchtmacht in de Noordse regio.”

“Ook de Baltische staten, die in principe geen eigen luchtmacht hebben, kijken positief naar de manier waarop het Zweedse leger de luchtmacht in de regio kan versterken. Dit geldt ook voor de marine en de rol van speciale marine-eenheden. Zweedse onderzeeërs worden tot de beste ter wereld gerekend en kunnen de relatief zwakke positie van de Baltische staten versterken.”

“Met het Oostzee-eiland Gotland als basis kan het de Oostzee domineren en de communicatie over zee en door de lucht controleren, merken ook de Zweedse strijdkrachten op. Maar Zweedse eenheden kunnen ook een belangrijke rol spelen in het noorden in het kader van een toekomstig NAVO-lidmaatschap.”

In ruil voor steun aan het NAVO-lidmaatschap van Zweden en Finland wil Erdoğan wapens, geld en nog meer steun in zijn oorlog tegen Koerden en oppositieleden. Uit de opmerkingen van de Zweedse regering blijkt dat zij bereid is hem enigszins tegemoet te komen. Of zoals de bekende Koerdische activist Kurdo Baksi in Expressen van 16 mei terecht waarschuwt: “de Koerden dreigen de bloedige rekening te betalen voor het Zweedse en Finse lidmaatschap van de NAVO.”

Tot de voorwaarden die Erdoğan en het op macht beluste Turkse regime stellen om het Zweedse en Finse NAVO-lidmaatschap te steunen, behoren de uitlevering van Koerden en andere oppositieleden en bijvoorbeeld de sluiting van Koerdische kantoren. De mythe dat de NAVO een voorvechter van de democratie is, wordt hiermee eens te meer onderuitgehaald.

Valse garanties

Een veelgehoord argument voor het lidmaatschap van de NAVO is dat “we er dan niet alleen voor staan als de Russen komen.” Het is ook dit zogenaamde argument dat doorklinkt in de “veiligheidsanalyses” die in opdracht van de regering en de rechtse oppositie zijn gemaakt om ja te kunnen zeggen tegen het NAVO-lidmaatschap.

Maar het is bijna onmogelijk zich een scenario voor te stellen waarin een buitenlandse mogendheid een niet-gebonden Zweden zou aanvallen. Aan de andere kant houdt het lidmaatschap van de NAVO de verplichting in om te trainen voor, uit te rusten van en deel te nemen aan oorlogen waar elk ander NAVO-land bij betrokken zou raken. Hoe dichter Zweden bij de NAVO is gekomen, hoe meer militaire operaties waarbij Zweden betrokken is geweest, zoals de 20 jaar durende NAVO-oorlog in Afghanistan en de bombardementsoorlog tegen Libië.

Hoe zou de vrede erbij gebaat zijn als Zweden ook onder de nucleaire paraplu van de NAVO komt te vallen?

Zoals Rolf Ekéus, voormalig ambassadeur en hoofd van het VN-wapeninspectieprogramma voor Irak, het samenvatte: “De enige echte bedreiging voor de veiligheid van Zweden is een conflict tussen grootmachten in Europa en in onze omgeving. Lidmaatschap van de NAVO zou betekenen dat we dan een directe partij in het conflict worden.”

De sociaaldemocraten stellen met hun ja-stem dat ze zullen aandringen op “eenzijdige voorbehouden tegen de inzet van kernwapens en permanente bases op Zweeds grondgebied,” verwijzend naar het feit dat zowel Denemarken als Noorwegen garanties zouden hebben gekregen tegen kernwapens op hun grondgebied en een vrijstelling van buitenlandse bases.

“Maar dat is uitgehold. Twee jaar geleden heeft de Noorse regering ermee ingestemd dat onder andere gebieden in het noorden van Noorwegen als basis kunnen worden gebruikt en dat de Amerikaanse voorschriften daar van toepassing zijn. De Deense regering heeft besloten om buitenlandse bases op Bornholm toe te staan.” (Dagens Arena, 11 mei).

Ook voorstanders van de NAVO stellen dat zelfs als Zweden garanties zou krijgen tegen de plaatsing van kernwapens in vredestijd, dit niet zou gelden in crisis- en oorlogssituaties en dat we als NAVO-lid “moeten verwachten dat bijvoorbeeld Amerikaanse schepen gewapend met kernwapens Zweedse havens kunnen aandoen,” zoals een NAVO-aanhanger het formuleerde.

Kapitalistische en imperialistische belangen

Het Amerikaanse imperialisme juicht de toetreding van Finland en Zweden tot de NAVO toe, onder meer omdat “het ook de invloed van de NAVO in Noord-Europa zou uitbreiden tot aan het Noordpoolgebied, een gebied dat in geopolitiek opzicht steeds belangrijker wordt vanwege de natuurlijke grondstoffen, de strategische ligging en de talrijke territoriale aanspraken.” (CNN, 10 mei).

Het Zweedse kapitalisme en vooral de oorlogsindustrie van het land zien nieuwe winsten als Zweden toetreedt tot de NAVO. De oorlog in Oekraïne en het jawoord van de regering aan de NAVO hebben ervoor gezorgd dat de waarde van de aandelen van Saab met 80% is gestegen. De NAVO is goed voor het bedrijfsleven, concluderen het Verbond van Zweedse Ondernemingen en zijn Finse tegenhanger in een gezamenlijke verklaring.

De NAVO is een imperialistische militaire alliantie die in de eerste plaats werd opgericht om de belangen van het Amerikaanse kapitalisme te dienen en het Westen te verenigen in een alliantie tegen zijn rivalen op het wereldtoneel. Aangezien de belangrijkste rivaal van het VS-imperialisme China is, bereidt de NAVO zich ook voor op een wending tegen de Indo-Pacifische regio en China.

Dit betekent een escalatie, met de actieve deelname van de Zweedse regering, van de imperialistische machtsstrijd en militaire opbouw die de oorlog in Oekraïne heeft veroorzaakt en die de wereld in brand dreigt te zetten.

Wij zeggen

• Nee tegen het Zweedse en Finse NAVO-lidmaatschap.
• Noch Poetin, noch de NAVO: strijd tegen alle imperialisme.
• Investeer in sociale welvaart, niet in wapens.
• Stop wapenexport. Nationaliseer de wapenindustrie onder democratische controle en bestuur van de werkende klasse. Reconversie van de oorlogsindustrie naar sociaal nuttige productie.
• Wereldwijde strijd tegen de plundering en het militarisme van het imperialisme. Onmiddellijke militaire ontwapening en een verbod op kernwapens. Bouw een massabeweging tegen oorlog, terreur en geweld – voor een socialistische wereld.