Artikel door Walter Chambers (ISA)
Zaterdag kwam het nieuws van een ernstige escalatie van het conflict binnen Rusland tussen Prigozjin en zijn Wagner-huurlingen aan de ene kant en de militaire leiding van generaal Gerasimov en minister van Defensie Sjojgoe.
Het late nieuws op de Russische staatszenders begon met een reportage van vijf minuten over Poetin die prijzen uitreikte op de ‘dag van de jeugd’. Toen het conflict aan bod kwam, probeerden de media het voor te stellen als ‘nepnieuws’.
Prigozjin zelf publiceerde een video waarin hij de legerleiding frontaal aanviel en taal gebruikte die enkel kan geïnterpreteerd worden als gericht op Poetin zelf. Hij verklaarde dat de oorlog zelf gepland was, dat de beweringen van het Kremlin dat Oekraïne en de NAVO van plan zijn om Rusland aan te vallen een leugen is en dat de situatie aan het front vanuit Russisch standpunt wanhopig is. Hij zei over 25.000 troepen te beschikken die een ‘mars voor gerechtigheid’ richting Moskou zouden beginnen.
De Russische veiligheidsdiensten beweerden dat deze video ‘nepnieuws’ was, maar startten tegelijk een strafzaak tegen Prigozjin op beschuldiging van het oproepen tot een gewapende opstand.
Daarop verklaarde Prigozjin: “De raad van bevelhebbers van de Wagner PMB’s [private militaire bedrijven] heeft een besluit genomen. Het kwaad van de militaire leiding van het land moet een halt worden toegeroepen. Ze verwaarlozen de levens van soldaten, ze zijn het woord “gerechtigheid” vergeten en wij zullen het terugbrengen. Dus degenen die onze jongens vandaag hebben vernietigd, degenen die tienduizenden, vele tienduizenden levens van Russische soldaten hebben vernietigd, zullen worden gestraft.”
“Ik vraag jullie om aan niemand weerstand te bieden. Iedereen die zich probeert te verzetten… beschouwen we als een bedreiging en we zullen ze onmiddellijk vernietigen. Inclusief alle wegversperringen die ons in de weg staan. Elk vliegtuig dat we boven onze hoofden zien. Ik vraag iedereen om kalm te blijven en weerstand te bieden aan provocaties en in hun huizen te blijven. Blijf bij voorkeur binnen langs onze route.”
“Als we klaar zijn met wat we zijn begonnen, gaan we terug naar het front om ons vaderland te verdedigen. De presidentiële autoriteiten, de regering, het ministerie van Binnenlandse Zaken, de Rosgvardia en andere structuren zullen hun werk gewoon voortzetten. We zullen afrekenen met degenen die Russische soldaten vernietigen en we zullen terugkeren naar het front. Gerechtigheid voor de troepen zal worden hersteld, en daarna gerechtigheid voor heel Rusland.”
Daarop hebben Wagner-troepen het hoofdkwartier van de zuidelijke legerleiding van Rusland in de stad Rostov aan de Don (een miljoenenstad duizend kilometer ten zuiden van Moskou) overgenomen, waaronder ook militaire objecten en het vliegveld. Er volgden gevechten in de regio Voronezj, op 500 kilometer van Moskou. Daarbij zou Wagner mogelijk enkele centra ingenomen hebben. Er circuleert een video waarop te zien is hoe Russische legervliegtuigen een colonne aanvallen op de hoofdweg tussen Moskou en Rostov.
Deze feiten worden al beschreven als een poging tot staatsgreep. Poetin verklaarde op televisie dat Rusland “de zwaarste strijd voert voor zijn toekomst, tegen de neonazi’s en hun bazen. Tegenover ons staat de hele militaire, economische en informatiemachine van het westen. Degenen die nu proberen de samenleving te splijten, steken Rusland een mes in de rug.” Hij had het over “verraad” en “landverraad” en beloofde alle nodige maatregelen te nemen om Wagner te stoppen.
Politie blokkeert de toegang tot Moskou
Moskou werd zaterdag onderworpen aan speciale veiligheidsmaatregelen met controleposten die alle voertuigen controleren die de stad binnenkomen en pantserwagens in het stadscentrum. De drie belangrijkste snelwegen naar het zuiden zijn afgesloten. Er gaan geruchten dat de stad onder avondklok wordt geplaatst. En op een dag waarop traditioneel alle schoolverlaters feest vieren met feesten en bals, zijn alle openbare evenementen verboden en is de bevolking opnieuw in een staat van zorg en onzekerheid gebracht.
Prigozjin heeft gezegd dat het doel van zijn ‘mars voor gerechtigheid’ het ontslag van Gerasimov en Sjojgoe is, wat het Kremlin niet kan accepteren. Het zou er in feite op neerkomen dat de oorlogshardliners de controle over het leger behouden (hoewel het niet duidelijk is of het hele leger dat zou accepteren) en in feite de macht van het Kremlin overdragen aan het leger.
Of Prigozjin de troepen heeft om zijn campagne voort te zetten, moet nog blijken. De regio’s dicht bij de grens met Oekraïne ondervinden de meeste problemen van de oorlog met regelmatige drone-aanvallen en zelfs troepeninvallen. Tegelijkertijd zijn er berichten over reguliere troepen van het leger en de nationale garde die zonder slag of stoot de eisen van de Wagner inwilligen.
De bevolking in die gebieden voelt zich onverdedigd en lijdt onder de gevolgen van de oorlog. Uit interviews met inwoners van Rostov, blijkt dat er weinig sympathie is voor beide partijen, maar ook dat ze zich zorgen maken dat de situatie hoe dan ook zal verslechteren. Zoals iemand het uitdrukte: “Vroeg of laat moest zoiets [de muiterij van Prigozjin] gebeuren. Alleen had ik gedacht dat het door de reguliere troepen zou gebeuren, vooral na de mobilisatie. Vroeg of laat zal iedereen zien dat we daar [in Oekraïne] niets te zoeken hebben. En trouwens: waarom vechten we daar? Laten we terugkeren!”
Tegelijkertijd lijkt het erop dat Prigozjin zichzelf heeft geïsoleerd van de andere harde voorstanders van oorlog. De Tsjetsjeense leider Kadyrov zegt dat hij zijn troepen mobiliseert tegen Wagner. Girkin – de voormalige KGB’er en extreemrechtse huurling die het brein was achter de overname van de Krim en de interventie in Donbas in 2014 – heeft Prigozjin ook aangevallen.
Dit werpt het vooruitzicht op dat Rusland uiteenvalt in oorlogvoerende fracties en regio’s, zoals in het begin van de jaren negentig gebeurde toen het kapitalisme werd hersteld. Als Prigozjin slaagt, is Rusland in handen van een open militaire dictatuur. Zo niet, dan zal het Kremlin de kans aangrijpen om de repressieve maatregelen op te voeren en Poetin nog afhankelijker te maken van het reguliere leger, de nationale garde en de FSB-structuren om de macht te handhaven.
Prigozjin trekt zich terug
Na de opmerkelijke opmars naar Moskou volgde het al even opmerkelijke einde van die opmars na onderhandelingen geleid door de Wit-Russische dictator Loekasjenko. Het lijkt erop dat zowel Prigozjin als Poetin de confrontatie niet volledig durfden door te zetten. Prigozjin trok niet door naar Moskou om een gewapende en bloedige confrontatie aan te gaan. Poetin kondigde aan dat hij de Wagner-troepen alsnog in het leger wil integreren. Ondertussen blijft het opmerkelijk dat een privémilitie in staat is om zo toe te slaan in één van de grootste militaire machten ter wereld. Bovendien ligt de verdeeldheid in de Russische top open en bloot op straat.
Hieronder een artikel dat voor het eerst gepubliceerd werd op 20 juni.
Een einde aan de oorlog in Oekraïne lijkt nog even ver weg als altijd, terwijl de enorme menselijke, sociale en economische kosten zich blijven opstapelen, niet alleen in Oekraïne zelf maar over de hele wereld. In Oekraïne zijn zes steden weggevaagd, waaronder Marioepol en Sjevjerodonetsk, met een totale bevolking gelijk aan die van Dublin of Düsseldorf.
Bachmoet, dat ooit meer dan 100.000 inwoners telde, is vernietigd. Toen de Russische troepen er tijdens de winter niet in slaagden om vooruitgang te boeken, vielen ze de infrastructuur van Oekraïne aan, waardoor grote steden gedwongen werden om de stroomtoevoer te beperken. De vernietiging van de Kakhovka-dam, hoe het ook gebeurd is, is een direct gevolg van de Russische invasie in Oekraïne en is een grote menselijke, economische en ecologische ramp, waarvan de gevolgen nog jaren zullen voortduren.
Steeds vaker zijn militaire doelen en brandstofvoorraden in Rusland zelf het doelwit. Drones hebben Moskou en andere steden aangevallen, terwijl er troepen zijn binnengedrongen in steden die grenzen aan Oekraïne. De westerse mogendheden hebben de wapenleveringen nog verder opgevoerd, terwijl China zijn ‘vredesplan’ promoot. De grote imperialistische mogendheden laten hun spierballen zien terwijl de Nieuwe Koude Oorlog zich ontwikkelt.
Catastrofe voor Kremlin
Na de annexatie van vier Oekraïense regio’s in september, de mobilisatie van 300.000 troepen en de vernederende aftocht uit Cherson in november heeft het Russische regime geen noemenswaardige vooruitgang geboekt. Er was een brute strijd van tien maanden voor nodig om Bachmoet in te nemen, die veel mensen het leven kostte voor wat volgens veel militaire strategen slechts een tactisch voordeel is. Nu het Oekraïense offensief begint, kan het de controle verliezen.
Russische troepen hadden Bachmoet wanhopig nodig om tenminste enig succes te tonen. De strijd werd geleid door de beruchte huurlingengroep ‘Wagner’. De leider ervan, Jevgeni Prigozjin, heeft het leger en zijn leiderschap steeds vaker publiekelijk aangevallen. Zijn troepen raakten zelfs slaags met reguliere troepen toen ze zich terugtrokken uit de stad. Prigozjin publiceerde een video met zijn troepen in de nabijgelegen zoutmijnen, hij maakt er geen geheim van dat ze de gebieden die ze veroveren plunderen.
Binnen Rusland lokt elke klap van de Oekraïense strijdkrachten een woedende veroordeling uit van de legerleiding, en in toenemende mate van het Kremlin zelf door de ‘partij van de oorlog’. Terwijl Poetin zijn nieuwjaarsboodschap uitsprak, ondersteund door acteurs verkleed als soldaten, werden tientallen pas gemobiliseerde troepen die toekeken in een hal aan de rand van de stad Donetsk gedood door een HIMARS-raket die met behulp van signalen van hun mobiele telefoons kon gericht worden. Veel officieren ontsnapten – hun feest was op een luxueuzere locatie.
Op hun begrafenissen werd veel, zij het verwarde, woede geuit over de incompetentie van de legerleiding, vermengd met eisen voor wraak. Tegelijkertijd vroegen anderen waarom Oekraïne was aangevallen. ‘Rusland heeft al genoeg eigen problemen’, zeiden ze. Elders protesteerden ouders buiten een school tegen een gedenkplaat voor een veroordeelde moordenaar die stierf als huurling van Wagner, terwijl er geen geld was om het schooltoilet te repareren.
Russische economie
In 2022 daalde het Russische BBP met 2,1%. Het brede scala aan prognoses voor het BBP in 2023, van een daling van 5,6% door de OESO tot een reële groei van 1% door de Russische Centrale Bank, weerspiegelt grote en chaotische veranderingen binnen de Russische economie, waardoor het moeilijk is om de werkelijke situatie in kaart te brengen. Maar recente optimistischere voorspellingen verbergen het feit dat voor werkende mensen de oorlog en de gevolgen ervan echte schade aanrichten.
Officieel bedroeg de inflatie in 2022 12%, maar deze was veel hoger voor essentiële goederen, waarbij sommige basisvoedingsmiddelen 30-50% duurder waren. Zelfs tijdens de oorlog is de rijkdom van de rijkste Russen dramatisch gegroeid. Het nominale inkomen van bedrijven en ondernemers steeg met 26%, terwijl degenen die afhankelijk zijn van lonen en pensioenen slechts een stijging van 12% zagen. Voor deze laatsten daalde het reëel beschikbare inkomen met 6%, na een gestage daling elk jaar sinds 2008. Forbes noemt ‘Rusland en Centraal-Azië’ de regio ter wereld met het hoogste aandeel van de nationale rijkdom (45,9%) in handen van de top 1%.
In normale tijden zou dit erg genoeg zijn, maar dit zijn geen normale tijden. De Russisch-Georgische oorlog in 2008 volgde op tien jaar van economische groei, toen er nog relatieve wereldwijde samenwerking was. Rusland droeg meer dan 200 miljard dollar bij aan de economische stimulansen na de Grote Recessie van 2008/9. Maar daarna stagneerde het momentum van het globaliseringsproces en kreeg Rusland te maken met milde sancties na de overname van de Krim in 2014. Directe buitenlandse investeringen in Rusland bereikten in 2008 een piek van 75 miljard dollar en in 2013 een kleinere piek van 69 miljard dollar, maar sindsdien bedragen ze gemiddeld 22 miljard dollar per jaar.
In 2022 was de stroom van directe buitenlandse investeringen negatief omdat westerse bedrijven, vooral bekende merken met veel personeel en een lage winstgevendheid, desinvesteerden. In werkelijkheid heeft slechts 18% van de Amerikaanse, 15% van de Japanse en 8% van de EU-dochterondernemingen zich volledig teruggetrokken, maar enkele belangrijke industriële sectoren zijn zwaar getroffen. De verkoop van nieuwe auto’s daalde in 2022 met 80%. Het gat dat is ontstaan door het vertrek van Toyota, Ford en Volkswagen wordt opgevuld door meer eenvoudige Russische of Iraanse modellen. De voormalige BMW- en Nissan-fabrieken onderhandelen over contracten met Chinese fabrikanten.
Toch is de industriële productie in 2022 licht gestegen, omdat de productie werd opgevoerd om westerse producten en, belangrijk, wapens te vervangen. Wapenfabrieken hebben de opdracht gekregen om met drie ploegen te draaien om tanks, artillerie, drones en ander dodelijk wapentuig te produceren. Ondanks corruptie en inefficiëntie zullen er tegen de tijd dat de eerste honderd westerse tanks in Oekraïne aankomen, twee keer zoveel nieuwe Russische tanks zijn gebouwd en nog eens 300 gerepareerd of gemoderniseerd.
De technologische achterstand betekent dat Russische auto’s en wapensystemen afhankelijk zijn van in het Westen of China geproduceerde chips in hun besturingsmodules. Toen de productie van de nieuwe “Moskvich” auto begon in de voormalige fabriek van Renault, ontbraken de chips die nodig zijn voor de airbags en moderne remsystemen. Om de sancties te omzeilen, wordt gebruik gemaakt van een complex systeem van “parallelle import”, waarbij onderdelen worden gekocht via derde landen zoals Turkije en Hongkong. Nu trekt de regering 40 miljard dollar uit om de Russische chipindustrie te moderniseren zodat deze tegen 2030 28 nm chips kan produceren. Taiwan bereikte dat niveau in 2011 en zal in 2030 2 nm hebben bereikt. [Grof gezegd verwijst nm naar de grootte van de transistors op de chip, hoe kleiner de grootte, hoe krachtiger de chip].
Olie vindt altijd een koper
Westerse sancties tegen de olie- en gasexport van Rusland hebben tot nu toe spectaculair weinig succes gehad. De beperkingen van de EU op de olie-import zijn gecompenseerd door een toename van de verkoop aan andere landen, zij het met een grote korting. India, dat een evenwicht probeert te bewaren tussen de twee grootmachten, heeft het aandeel olie dat het uit Rusland importeert verhoogd van 2% voor de oorlog naar bijna 50%. Zoals een commentator het verwoordde: “Olieverkopers zeggen dat olie altijd een koper vindt.”
Een daling van 20% in de export van LNG uit Rusland werd gecompenseerd door een verdubbeling van de gemiddelde prijzen. De Russische begrotingsinkomsten uit de export van koolwaterstoffen stegen in 2022 met 28%. In de periode 2008-2020 bedroegen de maandelijkse inkomsten van Rusland uit de verkoop van koolwaterstoffen gemiddeld 18 miljard dollar, sinds het begin van de oorlog meer dan 25 miljard dollar. De handelsbalans steeg in 2022 met 58 miljard dollar – een stijging van 25%. De statistieken voor het eerste deel van 2023 laten tot nu toe een stijging zien van 20% ten opzichte van vergelijkbare maanden in het vooroorlogse jaar 2021.
Toch gaat de Russische economie een aantal moeilijke jaren tegemoet, vooral voor de arbeidersklasse, die niet georganiseerd is en in een situatie verkeert waarin het moeilijk is om weerstand te bieden aan het regime. Bijgevolg hebben bijna alle protesten een grote mate van spontaniteit. Tijdens de pandemie werden beperkingen om de ziekte onder controle te krijgen gebruikt om de duimschroeven aan te draaien. Met de oorlog is onderdrukking een manier van leven geworden.
Hoewel er in 2022 meer dan 20.000 mensen werden gearresteerd, gingen de protesten over een groot aantal kwesties gewoon door. Er werden 400 arbeidsconflicten gemeld, waarvan er 72 uitmondden in stakingen of zitdemonstraties. Dat is minder dan in 2020, toen veel bedrijven tijdens de pandemie hun werknemers niet betaalden, maar nu staat er meer op het spel. Stakingsleiders zoals Kirill Ukraintsev van de koeriersvakbond hebben meer dan een jaar in de gevangenis gezeten. Elders worden arbeiders die aankondigen dat ze het werk zullen neerleggen, bedreigd met mobilisatie in het leger.
Na de mobilisatie namen de anti-oorlogsprotesten een nieuwe vorm aan, omdat de oorlog een veel bredere laag van de bevolking begon te raken, vooral nu de “Vracht 200”, het militaire codewoord voor dode soldaten, toeneemt. Het is veelzeggend dat van de meer dan 25.000 dodelijke slachtoffers die door onafhankelijke onderzoekers zijn geïdentificeerd, waarvan ze zelf zeggen dat het een onderschatting is, het aandeel uit de niet-Russische regio’s zoals Boerjatië en Dagestan, of steden verder naar het oosten en zuiden meer dan tien keer hoger ligt dan in Moskou en Sint-Petersburg. Dit voedt de ontevredenheid en de nationale kwestie. Zonder een duidelijke focus kan het bewustzijn echter verwarrend en tegenstrijdig zijn.
Het is veelzeggend dat protesten steeds vrouwelijker worden. In januari 2021 was het percentage vrouwen dat deelnam aan protesten 25%. In de eerste anti-oorlogsacties was dat 44%. Na de mobilisatie was er een nog sterkere stijging tot 71%. Omdat veel mannen zijn gemobiliseerd of het land zijn ontvlucht, zullen vrouwen op de werkvloer assertiever worden in het opeisen van rechten.
Crisis in het Kremlin?
Nadat het Russische offensief in het begin van het jaar was vastgelopen, werden de hardliners – Ramzan Kadyrov, hoofd van Tsjetsjenië, Jevgeni Prigozjin van Wagner, en generaal ‘Armageddon’ Soerovikin – op een zijspoor gezet terwijl de algehele controle over de invasie werd teruggegeven aan de officiële militaire hiërarchie onder leiding van minister van Defensie Sergej Sjojgoe en generaal Gerasimov.
Maar de massale raketaanvallen op de infrastructuur van Oekraïne, die aanvankelijk door de hardliners werden gestimuleerd, gingen door. Deze wrede tactiek ‘slaagde’ in het veroorzaken van ernstige ontwrichting en ontbering voor de arbeidersklasse en arme Oekraïners, maar slaagde er niet in het tij definitief te keren. De Oekraïense luchtverdediging, die gebruik maakt van S300 raketten, luchtafweergeschut en drones van Sovjetmakelij en westerse systemen die aan het eind van het jaar begonnen te arriveren, vernietigde een groot deel van de afgevuurde raketten. Desondanks hebben veel raketten hun doel getroffen – een onderstation dat Kiev bevoorraadt is negen keer geraakt. Reparateurs werken 24 uur per dag, 7 dagen per week en negeren de bureaucratie van het vroegere management om snelle reparaties te garanderen. Inwoners van Kiev beschrijven de arbeiders aan het “energiefront” als “helden voor ons allemaal”. Elke keer als het Russische regime zich zwak voelt, voert het zijn raketaanvallen op burgergebieden op.
De spanning tussen de hardliners en de officiële militaire leiding is dramatisch. Prigozjin en Kadyrov hebben de militaire bureaucratie steeds vaker beschuldigd van incompetentie en corruptie. Prigozjin omschrijft het feit dat het leger hem geen munitie heeft geleverd als ‘verraad’. Het Kremlin leek steeds meer genoeg te krijgen van de kritiek van Prigozjin en heeft, mogelijk uit angst voor het gevaar dat hij vormt, eerst geprobeerd hem op een zijspoor te zetten en hem vervolgens onder controle te krijgen. Terwijl Wagner-troepen oprukten naar Bachmoet, kregen de Russische media de opdracht om er niet over te berichten. Nu worden er nieuwe huurlingenlegers gevormd die zich verzetten tegen Wagner, waaronder enkele die worden geleid door grote bedrijven zoals GasProm. In de afgelopen periode zijn er conflicten ontstaan tussen Wagner en andere hardliners zoals Kadyrov en de voormalige KGB/extreemrechtse huurling Girkin die een hekel lijken te hebben aan de dominantie van Prigozjin.
Kan dit uiteindelijk leiden tot een politieke, zelfs revolutionaire crisis in Rusland? Lenin legde uit dat er een revolutionaire situatie kan ontstaan als de heersende klasse verdeeld is en niet meer op de oude manier kan regeren, de arbeidersklasse de oude omstandigheden niet langer tolereert en de middenlagen in opstand komen. Hij zei dat dit, als het geleid wordt door een massale en gezaghebbende revolutionaire partij die de beweging met de juiste strategie en tactieken bewapent, tot een succesvolle revolutie kan leiden.
Het potentieel voor arbeidersklasseprotest, inclusief degenen die ‘gemobiliseerd’ zijn, is duidelijk. Velen die deelnamen aan de twee opmerkelijke protestgolven in 2022 waren jongeren uit de arbeidersklasse en familieleden van de gemobiliseerden, maar tot nu toe zijn bredere lagen van de arbeidersklasse niet op een georganiseerde manier of op massale schaal betrokken geweest.
De middenklasse is echter zeker in beweging. Onder de honderdduizenden die Rusland zijn ontvlucht bevinden zich veel tv-persoonlijkheden, muzikanten, kunstenaars en liberale figuren zoals de architect van de massaprivatisering, Anatoli Tsjoebajs. Het belangrijkste staatstelevisiekanaal gebruikt podcasts om prime time uitzendingen te vullen omdat zoveel van zijn ‘sterren’ zijn vertrokken.
Het kapitalistische herstel heeft geen sterke, geconsolideerde burgerlijke klasse gecreëerd die in staat is om de stabiliteit te handhaven. Het is gebaseerd op autoritaire maatregelen en een bonapartistische staat, met de macht geconcentreerd in de handen van één persoon. De weinige oligarchen die zich tegen het regime hebben verzet, zijn gevangengezet of gedwongen verbannen. Aangezien de reactionaire, imperialistische, expansionistische honger van het Russische kapitalisme is gegroeid, verwelkomden de meeste oligarchen en hun handlangers grotendeels de invasie van Oekraïne. De weinigen die niet blij waren, verdedigden alleen hun eigen bezittingen.
De peilingen van het Kremlin laten een relatief kleine groep hard-line voorstanders van de oorlog zien. De meerderheid van de Russen wil een snel einde aan de oorlog, desnoods via onderhandelingen. Maar op dit moment zijn het de uitgesproken hardliners die de staat en de sociale media domineren.
De heersende elite is echter laf. Een laag binnen de heersende elite zou liever onderhandelingen zien, maar wordt verlamd door de angst dat ze het slachtoffer worden van repressie. Ze zien geen gemakkelijke uitweg. Uit verschillende berichten blijkt dat ze geloven dat Rusland een vernederende nederlaag te wachten staat. Zelfs als Donbas en een deel van Zuid-Oekraïne onder Russische bezetting blijven, wat het regime zou afschilderen als een overwinning, zullen de enorme menselijke en economische kosten door grote delen van de bevolking mogelijk niet als gerechtvaardigd worden gezien. Aanvankelijk hoopte de heersende elite dat het Kremlin op de een of andere manier een plan had. Maar nu vrezen ze een nederlaag, waarvan ze begrijpen dat die zou kunnen leiden tot een sociale explosie die niemand van hen wenst. Er zijn veel zelfmoorden of onverklaarbare sterfgevallen geweest binnen het regime, met als laatste onderminister Pjotr Koetsjerenko, die de invasie van Oekraïne als “fascistisch” had beschreven.
Deze realiteit drong door na de terugtrekking uit Chherson. Maar geen enkel deel van de elite stelt op dit moment voor om de oorlog te beëindigen en eventueel terug te trekken naar de grenzen van februari, uit angst voor repressie door het Bonapartistische regime en ook uit angst dat dit sociaal protest uitlokt. Ze kunnen alleen maar hopen op meer uitstel van de oorlog, zodat het leger zich kan herbevoorraden, de economie zich kan herstellen en nieuwe troepen gemobiliseerd kunnen worden. Paradoxaal genoeg zijn sommige hardliners ook voorstander van deze lijn, omdat ze begrijpen dat elke verdere escalatie tot een catastrofe zou leiden.
Andere haviken, zoals de reactionaire ‘Communistische’ Partij, beweren nog steeds dat de enige uitweg is om de aanvallen op te voeren, misschien zelfs openlijk de oorlog te verklaren, met grootschalige mobilisatie en grootschalige bombardementen op Oekraïne, zoals hun leider Zjoeganov het uitdrukte: “Vanaf de eerste dag van de ‘speciale operatie’ hebben we noodmaatregelen geëist… om de maximale mobilisatie van de hele samenleving in de strijd tegen nazisme en fascisme mogelijk te maken.”
Ofwel zal de oorlog zich voortslepen met vreselijke kosten, wat zal leiden tot meer binnenlandse oppositie, ofwel zouden de slappe pogingen om te escaleren kunnen leiden tot nieuwe plotselinge nederlagen en een explosievere oppositie.
Een nog zorgwekkender perspectief voor de heersende elite is dat tegenslagen of een ‘zwarte zwaan’ (onverwachte of onvoorspelbare gebeurtenis) kunnen leiden tot een spontane explosie van onderaf – zoals onlangs gebeurde in Wit-Rusland, een jaar geleden in Kazachstan, of in maart met protesten en rellen in Georgië. Dat zou een deel van de heersende elite ertoe kunnen aanzetten om de gelederen te verbreken met het Kremlin in een poging om zo’n beweging af te leiden. Ze zouden kunnen worden geholpen door een deel van de liberale oppositie, want er zijn tekenen van splitsingen in de organisatie van Navalny, waarbij een deel mogelijk probeert banden te smeden met belangrijke oligarchen.
Het centrale probleem is het ontbreken van een onafhankelijke kracht van de arbeidersklasse die richting kan geven aan potentieel explosieve protesten tegen het Kremlin en het kapitalistische systeem dat het dictatoriale regime in Rusland heeft gecreëerd. Dat er nu geen onafhankelijke beweging van de arbeidersklasse is, betekent niet dat er geen of een begin van een beweging kan ontstaan in de loop van de ongetwijfeld tumultueuze gebeurtenissen die de komende maanden en jaren in de regio zullen plaatsvinden. Het is duidelijk dat het zetten van de eerste stappen in het creëren van zo’n beweging en het bewapenen ervan met een duidelijk socialistisch programma de belangrijkste taak is van socialisten in Rusland vandaag.
Enorme kosten voor Oekraïne
Oekraïne heeft onnoemelijk veel schade geleden. Het Oekraïense ministerie van Defensie rapporteert geen aantallen dodelijke slachtoffers, maar die zijn verschrikkelijk hoog, vooral rond de ‘vleesmolen’ Bachmoet. In september schatte premier Denys Sjmyhal de schade op meer dan 349 miljard dollar. Sindsdien is er nog eens minstens 120 miljard dollar schade toegebracht aan de infrastructuur. In oktober zei Volodymyr Zelensky dat Oekraïne minstens 1 biljoen dollar nodig had om “weer op te bouwen naar EU-normen.” De totale hulp die tot nu toe is toegezegd, komt daar bij lange na niet bij in de buurt.
Deze oorlog kan niet los worden gezien van de internationale situatie, die wordt gedomineerd en gekenmerkt door de zich ontwikkelende Nieuwe Koude Oorlog, die dwingt tot een herschikking van imperialistische blokken en allianties rond de as VS-China, een proces dat dramatisch wordt versneld door de oorlog in Oekraïne.
De vaak verkeerd geciteerde Carl von Clausewitz benadrukte de dialectische interactie van verschillende factoren: “Oorlog is de voortzetting van politiek verkeer met andere middelen.” De uitkomst hangt niet alleen af van militaire beslissingen, maar ook van sociaal-politieke verschijnselen en van de relatie tussen het reguliere leger, partizanen en de bevolking in het algemeen. Deze oorlog is niet anders.
Hoewel de oorlog deel uitmaakt van de bredere Nieuwe Koude Oorlog, is de bewering van het Russische regime dat het alleen tegen de NAVO en het Amerikaanse imperialisme vecht, onjuist. Tegenstanders worden veroordeeld als agenten van de ‘Angelsaksische’ wereld. Als de meerderheid van de Russische bevolking ervan overtuigd was dat dit zo was en dat Rusland bedreigd werd met een dreigende invasie, dan zouden de Russische strijdkrachten massaal gemotiveerd zijn om te vechten. Maar in plaats daarvan heeft het Russische imperialisme met zijn oppervlakkig gezien krachtige strijdkrachten en bewapening zijn strijdkrachten gedemoraliseerd, ondermijnd door corruptie en slechte planning, en met voortdurende conflicten tussen de verschillende vleugels – het reguliere leger, de nationale garde, de FSB en de huurlingen van Wagner – misleid door een autoritair en geïsoleerd leiderschap in het Kremlin.
Het westerse imperialisme van zijn kant onderschatte aanvankelijk het verzet van de Oekraïners en deed er vervolgens alles aan om initiatieven van onderaf te ondermijnen. Het heeft de gelegenheid aangegrepen om de militaire uitgaven massaal te verhogen, om potentiële partners over te halen tot een meer geconsolideerd anti-Chinees, anti-Russisch blok en om China te waarschuwen Taiwan niet binnen te vallen. Nog steeds onwillig om Oekraïne volwaardig lid te laten worden van de EU of de NAVO, heeft ze hulp en wapenleveringen gebruikt om haar eigen doelen te ondersteunen en Oekraïne haar eigen voorwaarden op te leggen.
De Oekraïense bevolking heeft heel andere motivaties dan de NAVO en de rechtse Zelensky-regering. Clausewitz zei dat krachten die zichzelf verdedigen tegen agressie inherent superieur zijn. In Oekraïne vandaag, waar het land, huizen, middelen van bestaan en vrijheden worden bedreigd door de Russische bezetting, zijn er veel voorbeelden van heroïsch verzet. Dit is vaak in tegenspraak met de agenda van zowel de Russische als de Westerse media, die het conflict willen afschilderen als simpelweg een conflict tussen twee strijdkrachten en wapens.
In de nacht van 24 februari 2022, toen duizenden Russische troepen oprukten naar Kiev, begonnen de inwoners barricades te bouwen, in eerste instantie provisorisch. Toen Zelensky massamobilisatie aankondigde, stroomden vrijwilligers samen in ’territoriale verdedigingseenheden’ die zich bewapenden met wat ze maar konden vinden, controleposten opzetten en verzet voorbereiden. Tankcolonnes die Kiev naderden liepen bij elke stap in een hinderlaag van vrijwilligers en reguliere legergroepen. Ze beklommen telegraafpalen om de telefoons van de naderende troepen af te luisteren. Zelfs in dit vroege stadium leerden veel gewone Oekraïners drones te gebruiken – vaak kochten ze die online voor een paar honderd dollar – om de oprukkende tanks te observeren en er zelfs granaten op te gooien. Frontlijnwerkers – dezelfde die zoveel opofferden tijdens de pandemie – kwamen in actie: medisch personeel, spoorwegpersoneel dat materiaal en vluchtelingen vervoerde, vrachtwagenchauffeurs die betonnen paaltjes afleverden en hielpen bij de bevoorrading van de strijders.
Het leger, de politie en de lokale autoriteiten lieten Soemy, de belangrijkste stad tussen Kiev en Charkiv, in de eerste dagen van de invasie in de steek. Medewerkers van het stadsbestuur mobiliseerden een territoriale verdedigingsploeg van enkele honderden burgers. Zonder kogelvrije vesten, bewapend met geweren uit een plaatselijke legeropslagplaats en molotovcocktails, met behulp van mobiele telefoons en boodschappers, hielden ze de indringers meer dan zes weken tegen, voordat de Russische troepen gedwongen werden om uit de regio te vluchten.
Dergelijke initiatieven van gewone werkende mensen om hun huizen en middelen van bestaan te verdedigen zijn talrijk. Medisch personeel van een ziekenhuis in Cherson voorkwam een Russische overname met een aantal trucs, waaronder het uitroepen van een quarantaine in het kader van de pandemie. Arbeiders in fabrieken en kleine werkplaatsen passen in de winkel gekochte drones aan voor het verzamelen van inlichtingen en het richten op doelwitten. Anderen repareren buitgemaakte Russische tanks en uitrusting. Oekraïne heeft op deze manier veel gevechtstanks verkregen.
Volksinitiatieven, vooral onder leiding van een georganiseerde en politiek bewuste arbeidersklasse, hadden het verloop van de oorlog kunnen veranderen. Maar omdat het leger en het westerse wapentuig een steeds grotere rol spelen, zijn dergelijke activiteiten aan de kant geschoven. Naarmate de oorlog zich voortsleept en er steeds meer zware wapens worden ingezet, zijn de gevechten brutale conflicten geworden. Leon Trotski stelde bij het analyseren van oorlogen in de jaren ’30 van de vorige eeuw dat zwakkere naties die te maken hebben met superieure strijdkrachten, niet alleen met militaire middelen kunnen winnen van een imperiale bezetting. De geschiedenis heeft dit bij vele gelegenheden aangetoond. De massamobilisatie van de bevolking blijkt altijd veel vindingrijker dan het professionele legerkorps. En de burgerlijke strijdkrachten, ook al beweren ze de ‘hele natie’ te vertegenwoordigen, zijn hier niet toe in staat. Vooral als ze voor steun leunt op imperialistische machten, zal de burgerij er alles aan doen om zo’n mobilisatie te voorkomen, omdat die leidt tot een stijging van het bewustzijn van de arbeidersklasse en een directe uitdaging vormt voor hun heerschappij.
In plaats van onafhankelijke actie door de massa’s, onder leiding van de arbeidersklasse, vertrouwt de Oekraïense leiding op brute militaire actie, waarbij steeds krachtigere wapens worden gebruikt. NAVO-landen beloven nu tanks. Op 24 april meldde het Amerikaanse ministerie van Defensie dat de 31 beloofde Abrams tanks het front tegen het einde van het jaar zullen bereiken. Forbes meldt dat de door Duitsland en Denemarken beloofde Leopard 1 tanks waarschijnlijk op tijd zullen arriveren om te helpen ‘opruimen’ na het verwachte offensief van Oekraïne. Deze beloften lokken een reactie van Rusland uit, dat een klein aantal van de nieuwste T14-tanks inzet om de moreel van de Russische strijdkrachten op te vijzelen. Dit, en het gebruik van meer gevechtsvliegtuigen door beide partijen, zal het einde van de oorlog niet bespoedigen, maar het dodental aan beide kanten verhogen. Deze impasse kan niet militair doorbroken worden zonder gruwelijke nieuwe verliezen aan mensenlevens.
ISA is absoluut tegen de brute invasie van Oekraïne door Rusland en eist dat alle Russische troepen uit Oekraïne worden teruggetrokken, zodat de Oekraïners zelf over hun toekomst kunnen beslissen zonder militaire bezetting. We zijn ook tegen de overdracht van wapens door de westerse imperialisten, die dit niet doen om de Oekraïense bevolking te verdedigen, maar in hun eigen imperialistische belangen.
De enige kracht die in staat is de politieke motivatie te leveren om de Russische troepen uit Oekraïne weg te krijgen en de zelfbeschikking van Oekraïne te garanderen, maar ook de rechten van nationale minderheden en groepen binnen Oekraïne, is de georganiseerde arbeidersklasse, volledig onafhankelijk van imperialistische en kapitalistische krachten. ISA staat voor de opbouw van zo’n kracht, gekoppeld aan een strijd om het leven van de arbeidersklasse in heel Oekraïne te veranderen, om de regering Zelensky ten val te brengen, de Oekraïense en Russische oligarchen te onteigenen en een arbeidersregering in te stellen om socialistisch beleid uit te voeren.
Oekraïense arbeiders onder vuur
De regering-Zelensky valt met haar acties de kracht van de arbeidersklasse aan en ondermijnt deze. Het stakingsrecht is afgeschaft en een groot aantal bedrijven is bestemd voor privatisering. De nieuwe begroting voor 2023 verlaagt de loonkost voor de publieke sector met 23% door enorme aantallen werklozen te maken. Dit tegen de achtergrond van een werkloosheid van bijna 30% en een inflatie van meer dan 20%.
Westerse regeringen scheppen op over de steun die ze aan Oekraïne geven, maar zwijgen over de voorwaarden. Van de 60 miljard euro financiële hulp die tot nu toe is toegezegd, is de helft in de vorm van leningen die de komende 35 jaar moeten worden terugbetaald. De rest bestaat uit subsidies die gekoppeld zijn aan strikte voorwaarden, waaronder ‘herstructureringen’, verhoging van de arbeidsproductiviteit en de verkoop van energie tegen marktprijzen.
De recente zuivering van overheidsfunctionarissen was bedoeld om de groeiende ontevredenheid over woekerwinsten en corruptie weg te nemen. Voedsel voor de troepen kostte drie keer zoveel als in de supermarkten in de stad. Voertuigen die als “humanitaire hulp” werden geschonken, werden door regeringsambtenaren gebruikt. Eén minister stal naar verluidt 400.000 dollar die bedoeld was voor de wederopbouw van infrastructuur. De recente arrestaties van regionale leiders, waaronder de burgemeester van Odessa, die wordt beschuldigd van het opzetten van een criminele bende en het witwassen van geld, lijken ook bedoeld om pogingen van regionale hoofden om de politieke oppositie tegen het centrum te versterken af te wenden. Het mogelijke uitstel van de parlementsverkiezingen dit jaar brengt het gevaar met zich mee van verdere stappen in een bonapartistische richting.
Is er een einde van deze oorlog mogelijk?
Tijdens een golf van discussies over mogelijke onderhandelingen afgelopen herfst was het duidelijk dat Zelensky en Oekraïne niet akkoord zouden gaan met een onderhandelingsakkoord waarbij Russische troepen een deel van het land bezetten. Het Kremlin sprak over mogelijke onderhandelingen zonder bereid te zijn enige concessies te doen – in werkelijkheid wilde het een periode om zijn troepen weer op te bouwen.
Nadat de aanvallen op de Oekraïense elektriciteitsinfrastructuur het land niet op de knieën kregen en het brute offensief van de Russische troepen in Donbas geen noemenswaardige winst opleverde, is het niet duidelijk hoe de oorlog zich verder zal ontwikkelen. Het offensief van de Oekraïense strijdkrachten zal er waarschijnlijk op gericht zijn om de zogenaamde landbrug tussen Marioepol en Cherson, die na 24 februari werd bezet, weer onder Oekraïense controle te brengen. Het terugnemen van dat deel van Donbas dat sinds 2014 door pro-Russische troepen wordt gecontroleerd, zou veel mankracht en veel materieel vergen.
De G7-top in mei in Hiroshima, met Zelensky als gast, heeft opnieuw aangetoond hoe ver het Amerikaanse imperialisme erin is geslaagd om het westerse blok te versterken, met beloften van voortdurende steun voor Oekraïne en een eensgezinde veroordeling van de Chinese ‘economische dwang’. Hoewel de politieke eensgezindheid over deze kwesties duidelijk is, zijn er nog steeds meningsverschillen over hoe de kwesties moeten worden aangepakt. Volgens het Japanse persbureau “Kyodo News” heeft het verzet van de Franse president Macron tegen plannen om een NAVO-kantoor in Japan te openen, dat volgens hem China zal provoceren, “maandenlange discussies binnen de NAVO over de opening van de buitenpost in Tokio bemoeilijkt.”
Bevestigend dat de steun van de VS voor Oekraïne wordt gedreven door zijn eigen doelstellingen, zijn behoefte om zijn positie in de zich ontwikkelende inter-imperialistische conflicten te versterken, zijn paradoxaal genoeg enkele van de meer gematigde stemmen in de Amerikaanse legerleiding te vinden, terwijl op politiek vlak de ‘haviken’ domineren. De voorzitter van de gezamenlijke stafchefs van de VS, Mark Milley, heeft herhaaldelijk gezegd dat de oorlog uiteindelijk zal eindigen in onderhandelingen.
In verklaringen rond het bezoek van Biden aan Kiev eind februari gaven hoge Amerikaanse functionarissen blijk van “strategische ambiguïteit” over de Krim. Biden beloofde volledige steun aan Kiev, maar onderschreef niet publiekelijk het doel om de Krim terug te nemen. Staatssecretaris Victoria Nuland zei: “Rusland heeft de Krim veranderd in een enorme militaire installatie… dat zijn legitieme doelen, Oekraïne valt ze aan en wij steunen dat.” Elke poging van Oekraïne om de Krim in te nemen zou betekenen dat een van de “Rode Lijnen” van Rusland wordt overschreden, waarschuwde minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken, “dat zou ertoe kunnen leiden dat Rusland de oorlog uitbreidt.” De Washington Post meldde ondertussen dat “Amerikaanse functionarissen Kiev hebben gewaarschuwd dat het huidige niveau van Amerikaanse hulp aan Oekraïne niet kan worden gegarandeerd en dat de Oekraïense ambities misschien moeten worden bijgesteld.”
Het is typerend voor het cynisme van de imperialisten van beide partijen dat het lot van de Krim en zijn bevolking alleen gebaseerd is op zijn militaire betekenis en of het verhandeld kan worden tijdens onderhandelingen. Net als Oekraïne zelf en alle regio’s en gemeenschappen binnen haar grenzen, heeft de Krim het recht op zelfbeschikking, die alleen kan worden vastgesteld in omstandigheden zonder militaire bezetting door beide partijen. Hiervoor is het noodzakelijk dat de arbeidersklasse van de Krim zich organiseert, om toe te zien op een werkelijk democratische stemming, waarbij de rechten van de Oekraïense en Tataarse minderheden worden beschermd en door de grondstoffen uit handen van de Russische en Oekraïense oligarchen te nemen om ze te gebruiken in het belang van de arbeiders en de armen.
Het is duidelijk dat er in de toekomst op een bepaald moment spanning kan ontstaan tussen enerzijds het Amerikaanse doel om Rusland te dwingen zich terug te trekken en het land zo te verzwakken als partner voor China en anderzijds de verklaarde doelen van de regering in Kiev om het hele grondgebied dat het sinds 2014 is kwijtgeraakt aan ontwikkeling, terug te veroveren. Dit bleek uit de druk die in januari door functionarissen van Biden werd uitgeoefend op Zelensky om zich terug te trekken uit Bachmoet. In dit stadium steunen de VS een nieuw offensief van Oekraïne om de landbrug als volgende stap terug te veroveren. Het is echter niet waarschijnlijk dat de Oekraïense regering hier op de lange termijn tevreden mee zal zijn.
Uit een opiniepeiling die in februari werd afgenomen in de niet-bezette regio’s van Oekraïne blijkt dat de stemming onder de Oekraïense bevolking tijdens de winter is verhard. Waar er voorheen maar weinigen voorstander waren van een aanval op Rusland zelf, vindt nu 38% dat militaire doelen in Rusland moeten worden aangevallen, en nog eens 39% vindt dat ook infrastructuur het doelwit moet zijn. Nog eens 13% vindt dat elk doelwit in Rusland nu geldig is. Dit omvat een algemene meerderheid van de mensen in het zuiden en oosten die zichzelf als etnische Russen beschouwen of die naaste familieleden in Rusland hebben.
Een andere factor die wijst op een mogelijke tegenstrijdigheid tussen de doelen van de VS en Oekraïne is de angst in NAVO-kringen voor de kosten en gevolgen van langdurige steun voor een slepende oorlog, die ook tot uiting komt in discussies binnen de leidende elites van de VS en de EU, en binnen de Republikeinse partij van de VS over deze kwestie. Het laatste betrouwbare rapport over de steun aan Oekraïne was van het Kiel Institute for the World Economy (KIWE) in februari 2023, toen het een totaal van 143 miljard euro rapporteerde. KIWE dringt aan op meer steun voor Oekraïne als het zegt dat slechts 48% van de toen beloofde financiële hulp en ongeveer 25% van de militaire hulp is uitbetaald.
KIWE wijst op wat zij het grotere geheel noemt. Langdurige oorlogen vergen enorme middelen, vooral als de troepen ter plaatse moeten worden gefinancierd. De jaarlijkse militaire uitgaven van de VS aan de oorlogen in Vietnam en Korea – waar de Amerikaanse troepen zelf de gevechten leverden – waren als percentage van het BBP respectievelijk 5 en 13 keer hoger dan de enorme bedragen die al aan Oekraïne zijn toegezegd. Terwijl de EU Oekraïne 55 miljard euro heeft toegezegd, heeft het 10 keer meer gemobiliseerd in binnenlandse steunpakketten voor energie. Het gevaar dat de kosten nog verder oplopen, op een moment dat er zoveel andere eisen aan de wereldeconomie worden gesteld, en de toenemende druk van rechtse republikeinen in de VS zullen de oorlogsmoeheid aanwakkeren waarover in sommige heersende kringen al wordt gesproken.
China is op zijn beurt naar voren getreden met zijn in februari gepubliceerde standpunt over de oorlog, dat 12 punten bevat, waaronder de erkenning van de nationale soevereiniteit van beide landen, het beëindigen van militaire acties, het hervatten van vredesbesprekingen, het beëindigen van eenzijdige sancties en wederopbouw na het conflict. Andere figuren zijn al begonnen om aan te dringen op onderhandelingen. Een delegatie van Afrikaanse leiders onder leiding van Cyril Ramaphosa bezocht Moskou en Kiev.
Biden noemde het idee dat China de onderhandelingen zou leiden “gewoon niet rationeel.” Niet alleen zou dit de vastberadenheid van de VS ondermijnen om hun allianties en militaire potentieel op te bouwen om China uit te dagen, er is ook bezorgdheid dat China zijn initiatief richt op het opbouwen van steun bij andere landen die niet direct deel uitmaken van het westerse blok. Volgens de Japan Times: “Weinigen verwachten dat de diplomatie van de Chinese president Xi Jinping doorbraken zal opleveren in de Oekraïense oorlog. Maar in Washington is men bang dat Beijing ergens anders in zal slagen – het winnen van geloofwaardigheid op het wereldtoneel.”
De grenzen van het ‘akkoord zonder grenzen’ met China
Het is duidelijk dat toen Poetin zijn invasie lanceerde, hij het gevoel had dat China, dat net zijn partnerschap ‘zonder grenzen’ had gesloten, bereid was om hem volledig te steunen. Als de oorlog inderdaad succesvol was geweest, zou China Rusland als een sterke en succesvolle partner hebben gezien. Maar nu ziet het dat het gebrek aan succes van Poetin, in combinatie met de enorme versterking van het Amerikaans-Westerse blok die daarvan het gevolg is, het potentieel van Rusland als partner heeft ondermijnd. Daarom zoekt Xi Jinping naar een manier om de negatieve gevolgen te verzachten. Zo is zijn vredesplan, in tegenstelling tot wat westerse leiders beweren, niet bedoeld om Rusland te steunen, wat het ook doet, maar om de belangen van het Chinese regime te beschermen.
Het vredesplan domineerde de discussies tijdens het bezoek van Xi Jinping aan Moskou in maart. Aanvankelijk kreeg het, althans in diplomatieke bewoordingen, bijval in het Kremlin, hoewel uit berichten in de Russische pers duidelijk bleek dat Xi achter de schermen druk uitoefende op Poetin.
De economische overeenkomsten werden ondertekend als onderdeel van de strategie die voor het eerst werd overeengekomen in 2019 om de bilaterale handel uit te breiden tot 200 miljard dollar per jaar in 2024, een doel dat dit jaar wel eens zou kunnen worden overschreden, grotendeels omdat de Siberië 1-pijplijn zijn volledige capaciteit heeft bereikt in combinatie met gestegen energieprijzen. Agathe Demarais van de Economist Intelligence Unit suggereert echter dat “het waarschijnlijk is dat de Russische energie-export naar China nu een plateau heeft bereikt na de explosieve groei van vorig jaar. Beijing is voorzichtig en wil niet te afhankelijk worden van één energieleverancier.” Tijdens zijn bezoek aan Moskou weigerde Xi zijn handtekening te zetten onder de gaspijpleiding Siberië 2, waardoor China meer gas van Rusland zou kunnen kopen. In plaats daarvan zet het land vaart achter een nieuwe pijpleiding naar Turkmenistan.
Een vervolgbezoek van de Russische premier Misjoestin aan Beijing was volgens de Russische zakenkrant Vedemosti opmerkelijk vanwege de manier waarop de Chinezen geen interesse toonden om ook maar enige echte economische hulp te bieden. Na het bezoek heeft de Bank of China verschillende Russische banken laten weten dat ze niet langer internationale transacties vanuit Rusland zal verwerken.
Het is duidelijk dat het Kremlin de druk voelt. Nadat Xi eind april zijn bezoek aan Moskou vervolgde met een telefoontje naar Zelensky en China, India en Brazilië vervolgens allemaal hun eerdere stemgedrag veranderden om een VN-resolutie te steunen waarin de zinsnede “agressie door de Russische Federatie tegen Oekraïne” was opgenomen, klaagde de Russische staatstelevisie over verraad: “Kameraad Xi Jinping, waarom bent u naar Moskou gekomen? En hier drie dagen doorgebracht en Poetins werk onderbroken?”
Zelensky beschreef het gesprek met Xi Jinping als “een sterke stimulans voor de ontwikkeling van interstatelijke betrekkingen.” Hij zei dat hij openstaat voor delen van China’s plan, als dat betekent dat Rusland zich terugtrekt uit alle bezette gebieden. Oekraïne is volgens Xi een “strategische partner” van China, dat als land de grootste handelspartner van Oekraïne is. Zelensky stemde ermee in om een ambassadeur naar China te sturen en China heeft diplomaten naar Kiev gestuurd om aan het vredesplan te werken.
De VS zijn boos over de kennelijke bereidheid van bepaalde Europese leiders, onder leiding van Macron, om de stappen van China aan te moedigen. De Duitse bondskanselier Scholtz, de Spaanse premier Sanchez en anderen hebben ook Beijing bezocht en de Italiaanse premier Meloni is van plan om te gaan. China wil een wig drijven tussen de EU en de VS en Macron is bezorgd dat de EU te dienstbaar is aan het Witte Huis. Hij heeft gezegd dat hij samen met China een voorstel wil uitwerken.
De manier waarop China druk uitoefent op het Kremlin en de acties van verschillende Europese regeringslanden tonen aan dat er weliswaar een duidelijke dynamiek is naar de polarisatie van de wereld in twee imperialistische blokken, die door de oorlog is versneld en zal voortduren, maar dat er ook aanzienlijke spanningen zijn binnen de blokken omdat regeringen zich zorgen maken dat hun eigen economische en geopolitieke belangen worden geschaad.
De discussies rond het Chinese plan suggereren dat een of andere vorm van “veiligheidsgarantie” voor Oekraïne door Frankrijk, Duitsland en China kan worden beschouwd als een schets voor een mogelijke overeenkomst in de toekomst.
Het is echter nog veel te vroeg om nu al een onderhandelde regeling te overwegen. Als het Oekraïense offensief om de landbrug in te nemen snel slaagt en de Russische troepen verplettert, kan het Kremlin in paniek raken en gaan praten, maar de Oekraïense bevolking zal de annexaties van Donbas en de Krim misschien nog steeds niet accepteren. Als het offensief echter vele maanden aanhoudt, kan er oorlogsmoeheid ontstaan in Oekraïne zelf en onder Zelensky’s westerse medestanders. Dan kan er een stemming ontstaan om te onderhandelen.
De ervaring van 2014-22 en in veel andere landen leert dat door de imperialistische machten georganiseerde onderhandelingsakkoorden niet tot een langetermijnoplossing zullen leiden. Vanaf de eerste dag van de oorlog heeft ISA zich verzet tegen de oorlog en het recht van de Oekraïners verdedigd om over hun eigen toekomst te beslissen en deze te verdedigen. We eisen de onmiddellijke terugtrekking van de Russische troepen uit Oekraïne, de Westerse imperialistische troepen uit Oost-Europa en de ontbinding van alle militaire blokken zoals de NAVO. Maar zelfs als Oekraïne erin slaagt zijn militaire doelen te bereiken en alle Russische troepen uit Oekraïne te verdrijven, zal ook dat op basis van het huidige kapitalistische systeem en de escalerende Nieuwe Koude Oorlog geen langdurige, stabiele en vreedzame garantie voor Oekraïense onafhankelijkheid bieden.
Zoals ISA zei in haar verklaring 24 februari 2022: “We kunnen op geen enkele van de betrokken imperialistische machten of oorlogsmachines vertrouwen om vrede, laat staan welvaart te creëren. (…) We moeten geen vertrouwen hebben in deze imperialistische instanties. Elke ‘diplomatieke oplossing’ die tussen hen wordt overeengekomen, zou aanvankelijk door de mensen overal ter wereld worden toegejuicht, maar zal uiteindelijk ten koste gaan van de gewone mensen en slechts de weg bereiden voor verdere spanningen en confrontaties.”
Daarom is het nog belangrijker dat socialisten en de arbeidersklasse in Oekraïne, in Rusland en over de hele wereld massale campagnes opzetten om sterke alternatieven te bouwen voor de imperialistische en kapitalistische regeringen waar ze ook bestaan, en gebaseerd op sterke, internationale solidariteit van de arbeidersklasse om het kapitalistische systeem omver te werpen dat oorlog, armoede, klimaatverandering en nationale onderdrukking veroorzaakt, en het te vervangen door een wereldwijde federatie van echt democratische, socialistische staten.
