Deze week werden 33 SP-leden geroyeerd. Met het besluit van de partijraad dat lidmaatschap van Rood (de voormalige jongerenorganisatie van de SP) en het Marxistisch Forum in de SP onverenigbaar zijn met lidmaatschap van de SP, werd de deur opengezet voor een nieuwe golf van royementen. Dit is een nieuwe en grote aanval op de linkervleugel in de SP, nadat eerder al Rood als jongerenorganisatie werd afgestoten en enkele leden van Rood en de SP werden geroyeerd, met als argument dat ze ook lid zouden zijn van het Communistisch Platform. Maar in tegenstelling tot eerdere van dergelijke ondemocratische manoeuvres die plaatsvonden in de SP in het verleden, is er nu veel verzet. Socialistisch Alternatief ondersteunt uiteraard dit verzet en roept alle SP-leden op, dit ook te doen.
Artikel door Barbara Veger, Rotterdam
Onder de 33 geroyeerden bevinden zich ook SP-leden zoals Tijs Hardam, voorzitter van de afdeling Rotterdam, en Michel Eggermont, Provinciale Statenlid in Utrecht. Beiden hadden zich kandidaat gesteld voor het partijbestuur van de SP; ook de andere tegenkandidaten zijn geroyeerd. Daarnaast is de lijsttrekker voor de gemeenteraadsverkiezingen in Utrecht geroyeerd. Hoe heeft het zover kunnen komen?
Om te begrijpen wat er gaande is in de SP, moeten we de ontwikkelingen in hun algemene context zien. De SP brak voor het eerst door in de jaren negentig, nadat er een groot vacuüm op links ontstaan was. De algemene tendens in de sociaaldemocratie wereldwijd na de val van de Muur, toen de bourgeoisie een groot ideologisch offensief inzette met de tendens “zie je wel, socialisme werkt niet”, was om scherp naar rechts op te schuiven. Dit bracht links binnen de sociaal democratie totaal in verwarring, waardoor de rechtervleugel vrij baan kreeg. In Nederland keerden arbeiders zich massaal van de PvdA af in de jaren negentig, nadat die in diverse regeringen medeverantwoordelijk was voor enorme bezuinigingen en afbraak van de welvaartsstaat. Lenin noemde de sociaaldemocratie “burgerlijke arbeiderspartijen” omdat de leiding liever aanschoof bij de bazen en de regering, maar de achterban uit arbeiders bestond. De PvdA hield op zo’n burgerlijke arbeiderspartij te zijn en werd omgevormd tot een volledig kapitalistische, neoliberale partij met hooguit nog wat sociale retoriek.
In die situatie begon de scherpe kritiek op het neoliberalisme en het activisme van de SP een bepaalde laag arbeiders aan te trekken. In 2006 kreeg de SP 25 zetels in de landelijke verkiezingen, en in 2012 stond de SP in de peilingen zelfs een tijdje op 40% en zou daarmee de grootste partij zijn geworden. Op haar hoogtepunt had de SP zo’n 50.000 leden. De SP leek het potentieel te hebben om de rol van de PvdA over te nemen als massapartij en politiek instrument van de werkende klasse. Maar de SP slaagde er in 2012 niet in om bij de verkiezingen die steun te verzilveren, en sindsdien is het bergafwaarts gegaan, zowel wat betreft steun bij de verkiezingen als ledenaantallen. Hoe kon dit gebeuren?
Daarvoor moeten we in de eerste plaats kijken, naar het karakter van de periode waarin we leven. De sociaaldemocratie, in Nederland de PvdA, kon in de periode na de Tweede Wereldoorlog een stabiele basis opbouwen met wortels in de werkende klasse. Maar dat was een totaal andere periode dan de huidige. Het kapitalisme maakte toen een grote economische groei door, de bedrijven maakten forse winsten en er was ruimte voor concessies. De welvaartsstaat werd afgedwongen door de strijd van de werkenden, althans in de geïndustrialiseerde westerse landen, en de PvdA slaagde erin het voor te stellen of dit voornamelijk haar verwezenlijking was.
Maar sinds het midden van de zeventiger jaren is het kapitalisme in crisis beland, fundamenteel verschillend van de periode waarin de sociaaldemocratie haar steun had opgebouwd. Het tijdperk van het Keynesianisme liep ten einde en gaandeweg werd het neoliberalisme de dominante economische politiek van de bourgeoisie. Ook het neoliberalisme kon de contradicties van het systeem niet fundamenteel oplossen, maar het bracht een tijdlang de arbeidersbeweging in het defensief; de ineenstorting van de stalinistische staten gaf het neoliberalisme ook een adempauze.
Na de verburgelijking van de oude sociaaldemocratie begonnen nieuwe linkse formaties te ontstaan, die stilaan een aantrekkingskracht begonnen uit te oefenen onder lagen van de werkende klasse. De SP was er één van, Refundazione Communista in Italië een andere, later ook Syriza in Griekenland en Die Linke in Duitsland. Echter, die nieuwe formaties trokken niet de juiste lessen uit het verval van de sociaaldemocratie, maar bleken er niet wezenlijk verschillend van. Het grote verschil is, dat er geen ruimte meer is voor een middenweg tussen socialisme of kapitalisme en dat nieuwe formaties snel uitgetest worden; de grote recessie van 2008 heeft dat proces nog versneld. Nieuwe linkse partijen probeerden zich al snel aanvaardbaar te maken voor het systeem en gingen het kapitalisme proberen beter te beheren dan de kapitalisten zelf. De SP deed dit ook, op lokaal vlak, en werd er ook voor afgestraft. Ook in de oppositie in het parlement probeerde de SP vooral salonfähig over te komen, en het politieke spel mee te spelen. In die situatie kon de steun voor figuren als Wilders groeien, die zich opwierp als de anti-establishment rebel.
Inmiddels heeft de corona crisis voor een nieuwe wending gezorgd. De bourgeoisie heeft een totale economische crash kunnen voorkomen door grotere staatsinterventie en enorme investeringen in de economie, die overigens vooral de grote bedrijven en speculanten ten goede kwamen en slechts in geringe mate de werkende klasse. Dit beleid heeft de wezenlijke problemen van het kapitalisme ook niet opgelost.
Maar het heeft wel illusies binnen sommigen op de linkerzijde aangewakkerd dat er weer meer ruimte is voor hervormingen. Dat is waarschijnlijk ook de reden dat de leiding van de SP juist nu aankoerst op regeringsdeelname. Echter, een stabiele economische basis voor hervormingen ontbreekt, omdat het voor kapitalisten interessanter is te speculeren met aandelen of vastgoed dan te investeren in de reële productie. De bourgeoisie zal slechts concessies doen aan de werkende klasse als dat nodig is om het systeem overeind te houden. Maar het is een illusie om te denken, dat ze terug zouden willen gaan naar de naoorlogse welvaartsstaat.
Een deel van de werkenden en vooral de jongeren, beseft dit en radicaliseert. Dit weerspiegelt zich in de SP en vooral in Rood, waar veel jongeren op zoek gaan naar marxistische antwoorden op de huidige crisis. Helaas vindt het ongenoegen ook uiting in steun voor populistisch en extreemrechts, bij gebrek aan een duidelijk en sterk socialistisch alternatief.
De SP-leiding is bereid de partij om te vormen tot een “verantwoordelijke” partij, d.w.z. een partij die verantwoordelijk is ten opzichte van het systeem, in ruil voor een paar kruimeltjes die naar ze hopen van de kapitalistische tafel zullen vallen. Daarom willen ze de partij zuiveren van alle krachten, die een dergelijke koers in de weg zouden kunnen staan. Dat is de achtergrond van de huidige royementsgolf.
In tegenstelling tot het verleden, toen leden van onze organisatie werden geroyeerd, is er nu een veel breder verzet. Dat valt o.a. te verklaren, omdat in het eerste geval de royementen plaatsvonden in een periode dat de SP nog volop groeide, terwijl de SP zich nu in een crisis bevindt. Veel leden hebben nu op zijn minst vragen en twijfels over de huidige koers, over het loslaten van socialistische principes en staan open voor kritiek op de partijleiding.
Het zal erop aankomen, de linkervleugel bijeen te houden en verder te versterken. Weigeringen om mee te werken aan royementen, zoals o.a. een aantal grote afdelingen al hebben aangekondigd, is uiteraard nodig. Het is ook een goede zaak dat Rood, hoewel het als jongerenorganisatie afgestoten is, zich blijft oriënteren op de gewone SP-leden die met de beste intenties lid zijn geworden en overgewonnen kunnen worden naar de linkervleugel. Een goed georganiseerde campagne naar de afdelingen toe is noodzakelijk, alsmede het verder opbouwen van Rood onder nieuwe lagen van jongeren. Daarnaast roepen we natuurlijk ook op, de petitie van SP tegen de Heksenjacht te ondertekenen.
Maar er zijn geen garanties, dat de linkervleugel de strijd zal kunnen winnen. De rechtervleugel lijkt vastberaden, om de linkervleugel via bureaucratische manoeuvres uit te partij te verwijderen. We hebben in het verleden gezien, hoever de bureaucratische leiding van de oude sociaaldemocratie soms bereid was te gaan om interne kritiek de mond te snoeren. Daarom moeten we ook voorbereid zijn op een scenario, waarbij de linkervleugel buiten de SP verder zal moeten gaan. Hoe dan ook zal de strijd voor het socialisme verder gezet moeten worden. Socialistisch Alternatief wil daar aan bijdragen, zowel binnen als buiten de SP.
