Oorlog in Oekraïne – een nieuwe uitputtingsfase

Artikel door Walter Chambers

Het Kremlin hoopte op een dubbel feest op 9 mei: ter gelegenheid van de overwinning van de Sovjet-Unie in WO2, en de jubelende terugkeer van de troepen na een korte zegevierende oorlog in Oekraïne. Maar het is daar niet in geslaagd. Het heeft zijn eerste doel om Kiev in te nemen en Zelenski ten val te brengen niet bereikt. Het Russische regime heeft evenmin de overname van de hele Donbas in Oost-Oekraïne voltooid. [Donbas – het Donetsk-kolenbekken bestaande uit de regio’s Donetsk en Loehansk].

Tegen het einde van maart heeft het zijn activiteiten rond Kiev en Tsjernjov teruggeschroefd. Uit protest beweerden de oorlogszuchtige voorstanders dat het Kremlin zich terugtrok van zijn oorspronkelijke oorlogsdoelen. Maar er waren zoveel verliezen geleden, zowel materieel als inzake soldaten, dat de Russische “gevechtsgroepen” moesten worden hervormd en opnieuw uitgerust alvorens te worden uitgezonden om de Russische posities in Donbas te versterken. Sindsdien beweerde een generaal dat het nieuwe doel was om het hele zuiden van Oekraïne in te nemen, tot aan Transnistrië in Moldavië. Dit heeft de spanningen doen toenemen en doet vrezen voor een verdere escalatie.

Een ‘proxy-oorlog’

Op het moment van schrijven lijkt de oorlog zich te ontwikkelen tot een langdurige uitputtingsoorlog in Oost-Oekraïne. In de eerste drie weken hebben de Russische troepen een aanzienlijk deel van het grondgebied van de Donbas-regio ingenomen en Cherson veroverd. Na drie maanden van bittere gevechten en belegering trokken de Oekraïners uiteindelijk hun laatste troepen terug uit de AzovStal-fabriek in Marioepol. Maar in het algemeen hebben de Russische pogingen om sindsdien verder op te rukken in het oosten geen succes gehad. De Oekraïense troepen lijken kleine vorderingen te maken in de regio Cherson, en de Russen hebben zich teruggetrokken uit de omgeving van Charkov, de tweede stad van Oekraïne met bijna anderhalf miljoen inwoners. Terwijl het Oekraïense leger vertrouwen lijkt te hebben, hebben de Russen een aantal zware klappen gekregen, waaronder het tot zinken brengen van het vlaggenschip van de Zwarte Zeevloot “Moskva”, het verlies van wel tien generaals, en onlangs de vernietiging van bijna een heel tankbataljon in Donbas.

De ware aard van de oorlog als een “proxy-oorlog” komt aan het licht. Het Russische imperialisme – dat beweert tegen de uitbreiding van de NAVO te strijden – en het VS-imperialisme – dat Rusland wil verzwakken – vechten het uit met Oekraïne als slagveld.

Velen verklaren zich internationaal solidair met het lijden van het Oekraïense volk. De Oekraïners zelf zijn terecht gekant tegen de Russische bezetting. Maar de oplossing is duidelijk niet, zoals veel sympathisanten van de Oekraïense bevolking denken, het opvoeren van wapenleveringen, het opvoeren van sancties en het steunen van een versterking van de NAVO. Dit zal de oorlog, met al zijn wreedheid, alleen maar verlengen.

Integendeel, alleen onafhankelijke actie van de arbeidersklasse, door de Oekraïense arbeidersklasse met oproepen aan de Russische arbeidersklasse en zelfs soldaten om zich tegen de oorlog te verzetten, door de Russische arbeidersklasse met verzet tegen de mobilisatie voor de oorlog, door de internationale arbeidersklasse door solidariteit te betuigen en het transport van wapens te blokkeren, kan dit conflict stoppen. In plaats van nationalistisch militarisme is er solidariteit van de arbeidersklasse nodig tegen de kapitalisten, dictators en oorlogsstokers.

Vóór 9 mei werd er druk gespeculeerd dat Poetin de volgende stap zou aankondigen. Sommigen dachten dat de republieken Donetsk en Loehansk (DNR & LNR), dat deel van Donbas dat in 2014 door pro-Russische troepen werd overgenomen en waar er sindsdien bij gevechten meer dan 14.000 doden vielen, bij Rusland zou gevoegd worden, samen met een nieuwe ‘republiek Cherson’. Of dat de schijn van een ‘speciale militaire operatie’ zou worden opgegeven door een oorlogsverklaring, die een nationale mobilisatie mogelijk zou maken om het onder druk staande leger in Donbas te ontlasten. Er waren speculaties dat de president dringend geopereerd moest worden en de macht zou overdragen aan het hoofd van de Veiligheidsraad, Nikolaj Patroesjev, of aan premier Michail Misjoestin, die de oorlog hopelijk zou afbouwen. Meer samenzweerderig suggereerden anderen dat hij de operatie niet zou mogen overleven.

Maar de speculaties bleken onjuist. Uiteindelijk bleek zijn toespraak een storm in een glas water. Hij zei dat hij geen andere keuze had dan Oekraïne aan te vallen, maar kondigde geen nieuwe initiatieven aan. Ondanks een stralende zon werd de luchtparade (met het zogenaamde Doomsday-vliegtuig dat een vliegende atoombunker voor Poetin zou vormen) afgelast wegens ‘slecht weer’. Wellicht was de annulatie er onder druk om de spanningen met het Westen niet verder op te voeren.

Langdurige uitputtingsoorlog waarschijnlijk

Om de oorlog in de Donbas te voeren, zullen zowel het Kremlin als het Oekraïense regime veel meer troepen, wapens en voorraden nodig hebben, niet in het minst om de enorme verliezen te compenseren die al geleden zijn. Het Oekraïense regime verlengt zijn algemene mobilisatie nu met nog eens drie maanden, en ontvangt uiteraard veel nieuwe wapens van het Westen.

Maar Rusland heeft problemen met een algemene mobilisatie. Ten eerste moet het Kremlin er mee instemmen dat het niet om een ‘speciale militaire operatie’ gaat, maar om een oorlog. Dit zou een nationale mobilisatie mogelijk maken, hoewel men ervan uitgaat dat het Rusland ontbreekt aan de officieren en de uitrusting die nodig zijn om een grootscheepse mobilisatie in goede banen te leiden. Het Kremlin denkt ook dat het verzet hiertegen groot zou kunnen zijn. In meer dan tien steden zijn al brandstichtingen gepleegd in rekruteringscentra van het leger, met name in regio’s dicht bij Oekraïne, zoals Ryzan, Rostov en Volgograd, waar reservisten al onder druk worden gezet om zich aan te melden.

Indien het Russische regime echter zou besluiten de oorlog spoedig te beëindigen door in te stemmen met de annexatie van de DNR/LNR met uitgebreide grenzen, zouden de voorstanders van de oorlog dit veroordelen als verraad aan de oorspronkelijke doelstellingen en aan de reeds geleden verliezen. Als er dus geen onverwachte wending komt, dreigt er in Oost-Oekraïne een langdurige uitputtingsoorlog te ontstaan die meer weg heeft van de loopgravenoorlog van WO1 dan van iets van de 21e eeuw.

De propaganda van het Kremlin wordt aangepast om de verwachtingen te beheersen. Verklaringen zijn nog steeds doorspekt met zinnen over het “denazificeren” van Oekraïne, maar het accent ligt nu op de bredere confrontatie met de NAVO. Het zal moeilijker zijn tegenslagen te verklaren als Rusland alleen tegen Oekraïne vecht. Dat wordt gemakkelijker als het tegenover het hele Westen staat. Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov is zelfs begonnen de Krim niet langer “een deel van Rusland” te noemen, maar “een betwist gebied.”

De leider van de pro-Kremlinpartij “Rechtvaardig Rusland”, Sergej Mironov, geeft blijk van de bezorgdheid van de mensen rond het Kremlin en heeft nu voorgesteld om de “eengemaakte verkiezingsdag” in september, waarop regionale gouverneurs en enkele lokale autoriteiten worden “gekozen”, af te gelasten. Tot dusverre is er nog geen besluit genomen. Het Kremlin lijkt er voorstander van te zijn, omdat het beseft dat naarmate de oorlog langer aansleept en de economische situatie verslechtert, de verkiezingen een katalysator kunnen zijn voor wat zij “een ernstige groei van een proteststemming” noemen. Zij menen echter dat het een vergissing zou zijn dit nu aan te kondigen, omdat dit een feitelijke erkenning zou zijn van een langdurige oorlog.

De Veiligheidsraad en de FSB (veiligheidsdiensten, één van de opvolgers van KGB) willen daarentegen dat er snel wordt besloten de verkiezingen af te gelasten, omdat de steun voor de regering volgens hen door de gevolgen van de oorlog ernstig afneemt, wat “krachten van buitenaf de mogelijkheid geeft op te treden.” Als de verkiezingen in Rusland worden afgelast, wordt het moeilijker om ‘volksraadplegingen’ in DNR/LNR en mogelijk Cherson te rechtvaardigen.

Elke oorlog heeft een hoge menselijke tol, deze is geen uitzondering. Tienduizenden troepen aan beide zijden zijn omgekomen, nog veel meer raakten gewond. Het aantal burgerslachtoffers ligt officieel in de buurt van 4.000. Nog veel meer liggen begraven onder het puin van Marioepol en in de kelders van scholen die als schuilkelders zijn gebruikt en door Russische raketten zijn getroffen. Meer dan vijf miljoen Oekraïners zijn het land uit gevlucht, hoewel sommigen terugkeren omdat Kiev nu relatief veiliger is. Er zijn evenveel ontheemden in Oekraïne zelf. Minder bekend is dat honderdduizenden uit Rusland zijn gevlucht, naar Georgië, Armenië, Turkije en elders.

De hele wereld is geschokt door de verschrikkingen van Boeka, de verhalen over dronkenschap, plunderingen en verkrachtingen van zowel vrouwen als mannen, die vaak werden aangemoedigd door officieren in gebieden die door Russische troepen waren bezet.

Nieuwe economische crises

Ook de economische kosten zijn groot en worden wereldwijd gevoeld. De inflatie nam al voor de oorlog toe, maar is door het conflict versneld. De energiekosten rijzen de pan uit, evenals de kosten van levensmiddelen. De zeeblokkade van de Zwarte Zee door Rusland verhindert de uitvoer van het broodnodige graan, waardoor volgens het Wereldvoedselprogramma 44 miljoen mensen met de hongerdood worden bedreigd.

De Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD) voorspelt dat het Oekraïense BBP dit jaar met 30% zal dalen. De Wereldbank zegt 35%, en de regering gaat uit van een instorting met 50%. Tot 5 miljoen mensen zijn werkloos. En natuurlijk zijn er vele miljoenen binnenlandse vluchtelingen die ook werk nodig hebben. Het is voorbarig om de kosten van de wederopbouw van Oekraïense steden en industrie te voorspellen, maar de regering schat het op zo’n 1 triljoen dollar. Sommige EU-cijfers suggereren de bij Rusland in beslag genomen activa te gebruiken.

De EBRD denkt echter dat het BBP na de oorlog vrij snel weer zal aantrekken naarmate de economie wordt heropgebouwd. Wat echter nu al duidelijk is, is dat aan geld dat door buitenlandse donoren zoals de EU is toegezegd, voorwaarden zijn verbonden. Oekraïne zal, om toegang te krijgen tot het overeengekomen wederopbouwfonds van 9 miljard euro, zijn economie moeten omvormen in overeenstemming met de EU-regels en in het belang van het bedrijfsleven.

In Rusland heeft de regering maatregelen genomen om de eerste schok te boven te komen. Strikte kapitaalcontroles en een verhoging van de bankrente tot 20% hebben geholpen om de roebel te stabiliseren. Ondanks al het gepraat over het beperken van Ruslands inkomsten uit energie, zullen de totale inkomsten uit deze sector volgens Bloomberg dit jaar 321 miljard dollar bedragen, meer dan het vorige record van 230 miljard dollar in 2019. Alleen al de EU betaalt Rusland volgens Josep Borrell momenteel 1 miljard euro per dag voor olie en gas, meer dan het Kremlin per dag uitgeeft aan de oorlog – 650 tot 900 miljoen dollar, naargelang de schattingen. Deze cijfers kunnen aan beide zijden overdreven zijn, maar zijn een indicatie van de situatie.

Dit betekent niet dat alles rozengeur en maneschijn is in de Russische economie. Het ministerie van Economische Zaken verwacht dat het BBP dit jaar met 8% zal krimpen, terwijl het ministerie van Financiën uitgaat van een daling met 12%, wat volgens het ministerie de ergste daling in 30 jaar is en een decennium van economische groei teniet zal doen.

Deze droge statistieken gaan voorbij aan de realiteit voor gewone mensen. Zelfs vóór de pandemie had de gemiddelde Rus in 2020 11% minder te besteden dan in 2013. Officieel bedraagt de inflatie nu 17%, maar veel basisproducten zijn dramatisch veel meer duurder geworden. Meer dan 300 bedrijven hebben zich uit Rusland teruggetrokken, waardoor alleen al in Moskou 200.000 mensen zonder baan zitten. Het effect is vertraagd omdat sommige bedrijven, zoals McDonald’s, hun werknemers nog een paar maanden doorbetalen. Dit is geen liefdadigheid. Hoewel McDonald’s beweert dat het Rusland volledig verlaat, lijkt het van plan te zijn een deal te sluiten met lokale bedrijven om de activiteiten onder licentie, of met een andere merknaam, voort te zetten.

De gevolgen zijn nu voelbaar in de meer traditionele sectoren. Luchtvaartmaatschappijen schrappen hun vluchten, luchthavens ontslaan personeel en zelfs sommige wapenproducenten schorten tijdelijk hun productie op omdat de voorraden om te kunnen produceren opdrogen. De Bank van Rusland noemt dit “omgekeerde industrialisatie.” Dit proces wordt goed samengevat door Avtotor, een autoassemblagefabriek in Kaliningrad. Het bedrijf besliste om 3500 werknemers enkele weken te ontslaan en hen percelen grond te geven om groenten te verbouwen om “hen door deze moeilijke periode te helpen.”

De regering van Moskou heeft aangekondigd dat zij de Renault-fabriek in de stad, waar 4000 mensen werken, overneemt. De fabriek zal, aldus de burgemeester van Moskou, low budget, low tech auto’s produceren onder de naam van het voormalige Sovjet-merk ‘Moskvich’. Er is al een nieuwe wet in voorbereiding die de certificering mogelijk maakt van nieuwe auto’s met lagere veiligheids- en ecologische normen.

Het Westen voert zijn “economische oorlog” op

De acties van het Kremlin hebben de NAVO niet verzwakt, maar juist versterkt. Finland en Zweden hebben een toetredingsverzoek ingediend en de westerse mogendheden hebben hun militaire uitgaven drastisch opgevoerd.

De EU worstelt met het bereiken van overeenstemming over de volgende, zesde ronde sancties, die gericht zijn op een verbod op de invoer van Russische olie voor het einde van het jaar. Griekenland, Cyprus en Malta hebben al een stap terug gedaan en hun tankers toestemming gegeven om de brandstof te blijven vervoeren. Hongarije, Tsjechië, Bulgarije en Slowakije hebben moeite met het vinden van alternatieve bevoorrading. De Hongaarse premier Viktor Orban, wiens woordvoerder het effect van het embargo op de Hongaarse economie vergeleek met een atoombom, graaft zich in. Hij wil dat de EU de 7 miljard euro teruggeeft die zij heeft ingetrokken als reactie op zijn aanvallen op de democratische rechten en zijn falen om de corruptie aan te pakken, en meer geld om de energie-infrastructuur van het land opnieuw op te bouwen.

Om de brutale “uitputtingsoorlog” te laten voortduren, voert het westerse imperialisme de levering van wapens op. De NAVO-landen, met name de VS, het VK en Canada, hebben miljarden dollars gestuurd om de oorlog te financieren. Andere regeringen sturen geweren, raketten, luchtafweergeschut, mortieren, munitie, voertuigen, en in het geval van Polen 200 T72-tanks.

De regering-Biden voert haar oorlogsdoelen op en roept op tot de “verzwakking van Rusland.” Het door beide Amerikaanse partijen gesteunde wetsvoorstel om 40 miljard dollar vrij te maken voor de Oekraïense regering, wat overeenkomt met een kwart van het Oekraïense BBP, wordt aangevuld met een nieuw “Lend-Lease”-programma. Dit programma werd oorspronkelijk door de regering van de VS in de Tweede Wereldoorlog gebruikt om de “neutraliteit” van het land te omzeilen en militaire bijstand te verlenen aan het VK, Frankrijk, China en de USSR.  Deze keer heeft Biden, aldus de New York Times, “de Verenigde Staten in feite nog dieper in een andere oorlog in Europa gestort, die steeds meer een epische strijd met Rusland is geworden, ondanks zijn pogingen om de grenzen ervan vast te stellen.” Lend-Lease betekent dat de VS nu enorme hoeveelheden modern wapentuig kunnen leveren, waarbij de betaling wordt uitgesteld of verrekend nadat de oorlog is afgelopen.

Veranderende aard van de oorlog

In het begin van de oorlog waren er elementen van sociale conflicten. De overgrote meerderheid van de Oekraïners was tegen de interventie, en soms bracht vreedzaam verzet de Russische troepen ertoe zich tenminste tijdelijk terug te trekken, zoals in de kerncentrale van Zaporizja, toen arbeiders massaal naar buiten kwamen om zich tegen de troepen te verzetten. Als er een sterke arbeidersbeweging had bestaan, had zij dit kunnen organiseren, een beroep kunnen doen op de Russische arbeidersklasse en het verzet in Rusland kunnen aanzwengelen.

Dergelijke methoden zijn vreemd aan kapitalistische regeringen zoals die van Zelenski en zijn imperialistische geldschieters. Zij begrijpen alleen het gebruik van wapens, gesteund door nationalistische retoriek. Nu het Russische leger zich in Donbas ingraaft, kan de oorlog uitlopen, waarbij beide partijen zoveel mogelijk raketten op elkaar afvuren. Donbas, eens het bloeiende industriële hart van de Sovjet-Unie, dreigt een post-apocalyptische woestenij te worden.

Terwijl Kiev weer een beetje normaal begint te worden, keert de pro-zakelijke politiek terug. Deze week heeft het parlement een nieuwe wet aangenomen, waarbij de oorlog als excuus wordt gebruikt om het voor bedrijven veel gemakkelijker te maken om personeel af te danken. Deze week heeft de politie van Kiev familieleden gearresteerd van soldaten die zich nog steeds in Azovstal verschansten. Zij organiseerden een betoging om de regering te vragen hulp naar Marioepol te sturen. De familieleden zijn zo wanhopig dat zij een bezoek brachten aan de paus in Rome, die beloofde voor hen te bidden, en nu hebben zij een beroep gedaan op Xi Jingping. Pro-Russische politieke partijen zijn ondertussen verboden in Oekraïne.

Vredesonderhandelingen zijn vastgelopen. Tot de terugtrekking uit Kiev stemde Oekraïne ermee in het NAVO-lidmaatschap af te wijzen, buiten alle blokken te blijven, kernwapens te weigeren en een “neutrale staat” te worden, en de status van de Krim en de DNR/LNR in de komende 15 jaar te bespreken. Maar nu de stroom wapens naar Oekraïne toeneemt, denkt Zelenski duidelijk dat de tijd aan zijn kant staat. Hij dringt aan op de volledige territoriale integriteit van Oekraïne. Hij bekritiseerde Macron op de Italiaanse TV Rai1 omdat hij had gesuggereerd dat Kiev compromissen moest sluiten om Poetin te helpen “zijn gezicht te redden.” Onder druk van het westerse imperialisme en vol zelfvertrouwen lijkt hij bereid de oorlog voort te zetten om de DNR/LNR en misschien zelfs de Krim te heroveren.

Verkeerde inschattingen van het Kremlin

Het Kremlin heeft de stemming van het Oekraïense volk verkeerd ingeschat toen het de invasie lanceerde. Het verwachtte dat ten minste een deel van de bevolking, met name in traditioneel pro-Russische steden als Marioepol, Charkiv en Cherson, de invasie zou toejuichen. Ook in Rusland verwachtte het een overweldigende patriottische steun. Maar ook daar is de stemming veel verwarrender en tegenstrijdiger en is het Kremlin nu teleurgesteld.

Sommigen suggereren dat deze oorlog is veroorzaakt door de slechte gezondheid van Poetin. Maar dat is net zo min een verklaring voor deze oorlog als dat de moord op aartshertog Ferdinand in Sarajevo de imperialistische slachting van WO1 heeft veroorzaakt. De oorlog is een gevolg van het herstel van het kapitalisme in de voormalige Sovjet-Unie, het groeiende conflict tussen de imperialistische mogendheden, in combinatie met een steeds agressiever en autoritairder Russisch regime, gebaseerd op de tsaristische imperialistische ideologie.

Hoewel opiniepeilingen in Rusland hoofdzakelijk worden gehouden om de heersende elite te steunen, kunnen zij toch enkele belangrijke tendensen aantonen. De steun voor de ‘speciale militaire interventie’ is toegenomen, wat niet echt verwonderlijk is wanneer het een belediging is om tegen de oorlog te zijn. Maar slechts een klein deel van de voorstanders zijn hard-line oorlogsgezind. De meesten zeggen dat zij de interventie alleen steunen om de kwestie DNR/LNR snel op te lossen. Velen geven het Westen en de NAVO de schuld. In een enquête werd degenen die zichzelf als patriotten beschouwen gevraagd één ding te noemen waar zij trots op zijn, maar slechts weinigen konden dat daadwerkelijk doen. Een andere opiniepeiling, voornamelijk in de grote steden, vroeg drie categorieën mensen hun mening te geven. Degenen “die geen probleem hebben om te kopen wat zij nodig hebben” waren grotendeels vóór de interventie. Degenen die “geen grote aankopen kunnen betalen” waren verdeeld, terwijl een meerderheid van degenen die “moeilijkheden hebben om zelfs de allernoodzakelijkste dingen te kopen” tegen de oorlog waren. Tegelijkertijd bleek uit een ander onderzoek naar leeftijd dat er in die laatste groep duidelijk en kennelijk toenemend verzet bestaat.

De oorlog verergert ook de nationale kwestie in Rusland zelf. Veel soldaten die naar Oekraïne zijn gestuurd, komen uit de armste regio’s. Zij lijden de zwaarste verliezen. In Boerjatië – Noord-Mongolië – aan de oevers van het Baikalmeer zijn officieel 98 doden gevallen, terwijl Dagestan in de Kaukasus met meer dan 30 nationaliteiten, voornamelijk moslims, 135 verliezen heeft geleden. Moskou en Sint-Petersburg melden samen slechts 13 doden. Het nationalisme in deze gebieden neemt toe, nu opnieuw van hen wordt gevraagd offers te brengen voor Moskou en wat steeds meer de ‘Russische wereld’ wordt genoemd.

Intussen woedt het zwartepietenspel binnen de Russische heersende elite. Uit rapporten blijkt dat de FSB – de belangrijkste opvolger van de KGB – als eerste het vuur aan de schenen wordt gelegd omdat zij de stemming onder de Oekraïners verkeerd heeft ingeschat. Het verzamelen van inlichtingen zal nu de taak zijn van de GRU – bekend om het vergiftigen van tegenstanders. Chef van de Generale Staf Gerasimov ontbrak ook opvallend bij de parade op de Dag van de Overwinning; hij zou aan de kant zijn geschoven. Veldcommandanten en tot 150 andere hoge officieren zijn uit hun functie ontheven. Ondertussen hebben oorlogszuchtigen zoals de Tsjetsjeense dictator Kadirov te horen gekregen dat zij alle publieke verklaringen met de omgeving van Poetin moeten afspreken.

Isolatie van Rusland

Rusland is zelfs geïsoleerd geraakt van zijn vroegere vrienden. Hoewel de Wit-Russische president Loekasjenko in december aankondigde dat de Krim rechtsgeldig deel uitmaakt van Rusland, hebben Kazachstan, Armenië, Tadzjikistan, Oezbekistan en Kirgizië allemaal geweigerd het Russische bewind over de Krim, Donetsk en Loehansk te erkennen, en weigeren ze troepen te sturen om Poetins invasie te ondersteunen.

Voor een groot deel is dit een weerspiegeling van de nationale kwestie. In Kazachstan bijvoorbeeld wordt het officiële regeringsstandpunt van neutraliteit weerspiegeld in de Russischtalige media. De Kazachstaanse media daarentegen zijn zeer pro-Oekraïens. Ondanks de inzet van Russische troepen om de protesten van januari te stoppen, wordt het land sindsdien geteisterd door een stakingsgolf. Ook in Armenië zijn er nu massale protesten tegen premier Nikolai Pasjinjan, aangewakkerd door de economische situatie, door afschuw over het feit dat hij aan de zijlijn blijft staan in plaats van Rusland te veroordelen, maar vooral om de door Pasjinjan voorgestelde concessies in het geschil over Nagorno-Karabach te veroordelen.

Nu zeggen de leiders van Zuid-Ossetië, de pro-Russische enclave in Georgië, dat zij in juli een referendum zullen organiseren om zich bij Rusland aan te sluiten. Het is echter niet zo zeker dat de meerderheid van de Zuid-Ossetiërs een dergelijke stap steunt. Sinds de Russisch-Georgische oorlog van 2008 regeert Moskou de republiek met autoritaire hand. In de eerste maand van het Oekraïense conflict werden honderden troepen uit Zuid-Ossetië gestuurd. Nadat een aantal was gesneuveld, weigerden ze te vechten en keerden ze terug naar huis, waar ze klaagden over slechte uitrusting, het feit dat ze als kanonnenvoer werden gebruikt, en officieren die verdwenen telkens als er gevochten werd. Eén officier was zo bang voor zijn eigen mannen, dat hij een bewaker had om hem te beschermen.

De Russische opschepperij dat het een gebiedsdeel in Zuid-Oekraïne tot aan de pro-Russische enclave Transnistrië zal veroveren, heeft de spanningen in Moldavië doen oplopen. Explosies in Tiraspol, de hoofdstad van de enclave, en rond Russische wapendepots hebben de kwestie Trans-Dnjestrië nieuw leven ingeblazen. Trans-Dnjestrië wordt geleid door een corrupte kliek – één oligarch controleert 60% van de economie – die de voorkeur geeft aan de status-quo en zich daarom heeft verzet tegen pogingen van Rusland om het land bij het conflict te betrekken. Vadim Krasnoselski, de president van Trans-Dnjestrië, is bij Kisjenev geweest om te praten over de versterking van de status van het land binnen Moldavië.

De Moldavische president Maia Sandu, een neoliberale politica die zeer pro-EU en pro-Roemenië is, heeft de campagne om toe te treden tot de EU en de NAVO opgevoerd. Zij zegt dat ze wellicht een referendum zal organiseren over toetreding tot de EU, dat waarschijnlijk door een meerderheid zal worden gesteund, maar ten koste van verslechterde betrekkingen met Trans-Dnjestrië, en waarschijnlijk ook met de regio Gagaoezië, die wordt bevolkt door een Turks sprekend, maar Russisch-Orthodox volk.

Hoewel de EU belooft de aanvragen voor EU-lidmaatschap van Oekraïne, Moldavië en Georgië al in juni te beoordelen, zegt Macron dat het jaren, misschien wel decennia zal duren om ze te verwerken. Om de drie te sussen, stelt hij een “parallelle Europese Gemeenschap” voor hen voor. Noch de volledige, noch de tweederangs optie in de zich ontwikkelende koude oorlog van vandaag zal de Moldavische arbeidersklasse helpen, of de vrede helpen verzekeren. De terughoudendheid van de EU-leiders om de aanvraag te aanvaarden kan Sandu er zelfs toe aanzetten een referendum te organiseren over een fusie met Roemenië, om via de achterdeur tot de EU toe te treden. Het Oekraïense regime heeft zijn ware aard getoond door Sandu aan te bieden Oekraïense troepen in te zetten om de controle over Trans-Dnjestrië over te nemen.

Ook in Wit-Rusland kan Loekasjenko de oorlog niet openlijk steunen als gevolg van de oppositie in het hele land. Aanzienlijke aantallen Witrussen zijn als “partizanen” naar Oekraïne gegaan, en in Wit-Rusland zelf is de sabotage van spoorwegen om wapentransporten tegen te houden wijdverbreid. Loekasjenko heeft de herinvoering aangekondigd van de doodstraf voor “terroristen”, gericht tegen degenen die betrokken zijn bij sabotage.

Verder weg heeft de Russische druk op de Republika Srpska in Bosnië de spanningen doen oplopen, waarbij de leiders van deze republiek meer autonomie eisen. Op zijn beurt voert de Kroatische entiteit zijn eisen op met het oog op de verkiezingen van oktober, gesteund door rechtse nationalisten in Kroatië zelf.

China – voorzichtige “no limits”

De “no limits”-overeenkomst die in februari door Xi Jinping en Poetin werd ondertekend, is onder zware druk komen te staan. De leiders van de VS blijven benadrukken dat zij China als de grootste bedreiging zien en waarschuwen het land Rusland niet te helpen de sancties te omzeilen. China weigert op zijn beurt de inval van het Kremlin in Oekraïne te veroordelen, geeft de VS en de NAVO de schuld van het aanwakkeren van de spanningen en verzet zich tegen het gebruik van sancties tegen Rusland. Xi krijgt te maken met toenemende kritiek van binnen het Chinese regime op de overeenkomst, en was naar verluidt ziedend van woede na de onthullingen van het brute bloedbad in Boeka. De toon van de Chinese verklaringen is veranderd. Volgens Aleksej Arestovitsj, de woordvoerder van Zelenski, heeft Xi hen in het geheim verteld dat China de territoriale integriteit van Oekraïne steunt, met inbegrip van Donbas en de Krim.

Het westerse imperialisme gebruikt de actie tegen Poetin als een waarschuwing voor China. Het Chinese regime is zijn systemen aan het testen. Militaire specialisten bespreken de Russische strategie en de aanvankelijke mislukkingen ervan. Taiwan is niet Oekraïne, maar een eiland met de helft van de bevolking op een grondgebied dat net iets groter is dan de Krim. Zhao Tong (Carnegie Endowment for International Peace) suggereert dat Chinese strategen tot de conclusie komen dat ze “een veel sterkere en veel uitgebreidere operatie in het prille begin nodig hebben om de Taiwanese strijdkrachten te shockeren en te ontzag in te boezemen.” De Chinese centrale bank overlegt met internationale bankiers om haar buitenlandse reserves van 3 biljoen dollar veilig te stellen, zodat hun tegoeden niet worden bevroren zoals die van Rusland. Er worden meer maatregelen genomen om de toeleveringsketens te lokaliseren.

China danst op een slappe koord wat sancties betreft. Het doet niets om Rusland te helpen ze te omzeilen. Na acht jaar vertraging wordt de brug over de Amoer-rivier geopend, zodat het goederenvervoer per spoor kan aansluiten op de trans-Siberische route, als onderdeel van de nieuwe zijderoute. De bilaterale handel, die dit jaar al met 28% is gegroeid, zal hierdoor verder toenemen. Hoewel dit niet erg belangrijk is voor China, waarvan het BBP tien keer groter is dan dat van Rusland, is het voor Rusland wel belangrijk.

Het gebruikt echter zijn eigen economische invloed om het Kremlin onder druk te zetten. De Chinese National Petroleum Corporation houdt zich aan het contract van februari om aardgas van Rusland te kopen tegen de toen overeengekomen prijs. Hierdoor zal de hoeveelheid afgenomen gas toenemen tot 48 miljard m3 per jaar – wat overeenkomt met 27% van wat Rusland momenteel aan de EU levert. China is de grootste afnemer van ruwe olie uit Rusland en ook hier komen de staatsbedrijven Sinopec en PetroChina hun verplichtingen na, maar weigeren zij extra voorraden af te nemen. Dit laat enkele kleinere onafhankelijke Chinese raffinaderijen over om olie te kopen tegen aanzienlijk verlaagde prijzen.

Tegelijkertijd verlaten Chinese bedrijven Rusland uit vrees dat zij een sanctie opgelegd zullen krijgen. UnionPay, het Chinese alternatief voor Visa en Mastercard, heeft tot dusver geweigerd Russische banken toe te staan het te gebruiken. Andere banken, waaronder China’s “Asian Infrastructure Investment Bank”, hebben zich uit projecten teruggetrokken, terwijl Huawei, Lenovo, Xiaomi en Lifan, de grootste detailhandelaar in Chinese auto’s in Rusland, stilletjes zijn vertrokken. Ook dronefabrikant DJI is gestopt met de verkoop van zijn producten “die voor militaire doeleinden worden gebruikt.” Het is blijkbaar niet erg dat ze door het Chinese regime tegen de Oeigoeren worden gebruikt.

China verzet zich tegen “unilaterale sancties”, maar gaat wel over tot een diplomatiek offensief. In april lanceerde het zijn “Globaal Veiligheidsinitiatief”, waarin het oproept tot duurzame veiligheid, het handhaven van soevereiniteit, territoriale integriteit en niet-inmenging in binnenlandse aangelegenheden. Dit zou de druk op Taiwan rechtvaardigen, en onder het mom van “duurzame veiligheid” gebruikt het regime het argument van Rusland dat het defensiebeleid van Oekraïne een bedreiging voor Rusland zelf vormde. Op de dag dat het Globaal Veiligheidsinitiatief werd aangekondigd, ondertekende China een defensiepact met de Salomoneilanden. Xi Jinping zal het akkoord op de BRICS-top, die na twee jaar van virtuele ontmoetingen in juni bijeenkomt, naar voren schuiven in een poging India in het anti-VS-kamp te krijgen. India staat echter kritisch tegenover de inval van China in Ladakh, in Kasjmir.

Hoe de oorlog stoppen?

Of de oorlog blijft voortduren als een uitputtingsslag of als één van beide kampen een doorbraak realiseert, een terugkeer naar wat ‘normaal’ was staat niet op de agenda. Er is de wereldwijde versterking van de militarisering en er zijn de voedsel- en energietekorten met een omhoogschietende inflatie.

Noch de ene, noch de andere partij voert deze oorlog in het belang van de gewone man. Het klopt dat Zelenski enorm populair is geworden in Oekraïne en de rest van de wereld, onder het mom van strijd voor de Oekraïense natie, maar na de oorlog zal zijn regime doorgaan met het neoliberale en rechtse nationalistische beleid dat hij voorheen voerde en dat ingaat tegen de belangen van de Oekraïense arbeidersklasse.

We verzetten ons volledig tegen de invasie en bezetting van Oekraïne door het Russische leger. We steunen het recht op zelfbeschikking voor Oekraïne volledig. Dat betekent ook dat wij ons verzetten tegen de NAVO en tegen de massale toename van militarisering, wapenleveringen en sancties. We steunen noch de versterking van het Russische noch die van het westerse imperialisme, maar zijn voor de organisatie en solidariteit van de arbeidersklasse tegen de oorlog, de nationale verdeeldheid, de uitbuiting en het kapitalistische systeem.

Alleen wanneer de arbeidersklasse de handschoen opneemt en strijdt voor de vervanging van het kapitalisme en het imperialisme door een wereldwijd democratisch socialistisch systeem, kan aan deze verschrikkingen een einde worden gemaakt.