De voormalige ondernemer en advocaat Aleksej Navalny is de afgelopen twee decennia algemeen bekend geworden door zijn anticorruptieonderzoeken en harde kritiek op Poetin. Navalny’s politieke loopbaan weerspiegelt de turbulente politieke ontwikkelingen in de post-Sovjetsamenleving.
Artikel door Sascha Rakovski, Socialistisch Alternatief – ISA Duitsland
De politieke loopbaan van Navalny begon bij de links-liberale oppositiepartij Yabloko. Geïnspireerd door de successen van de ‘kleurenrevoluties’ in Oekraïne en Georgië zocht hij later steun bij de nationalisten en nam hij tot 2012 deel aan de controversiële “Russische marsen.” Navalny richtte de partij Volksalliantie op, die hij zelf als “nationaaldemocratisch” bestempelde.
Na verloop van tijd nam hij echter afstand van extreemrechtse bewegingen en richtte hij de partij ‘Rusland van de toekomst’ op, waarin hij probeerde liberalisme te combineren met links-populistische eisen. Daarbij bekritiseerde Navalny niet alleen het Poetin-tijdperk, maar ook de brute neoliberale hervormingen van de jaren ’90. In de afgelopen jaren zijn sociale kwesties steeds meer in het middelpunt van Navalny’s standpunten komen te staan. Hij voerde campagne voor de oprichting van onafhankelijke vakbonden en beschreef Rusland in 2016 als een “middeleeuwse, kleinstedelijke, homofobe cul-de-sac,” wat hem door de rechterzijde bijzonder kwalijk werd genomen.
Zijn rol als symbool voor miljoenen jongeren uit de middenklasse en de arbeidersklasse en zijn kritiek op Russische miljardairs, corrupte overheidsfunctionarissen en Poetin zelf maakten hem in 2020 het doelwit van een poging tot vergiftiging door agenten van de geheime dienst. Ondanks zijn gevangenschap zette Navalny zijn strijd voort en was hij fel gekant tegen onder andere de oorlog in Oekraïne. Hij was ervan overtuigd dat de echte redenen voor deze “onrechtvaardige agressieve oorlog” liggen in politieke en economische problemen binnen Rusland, Poetins verlangen om koste wat het kost aan de macht te blijven en zijn obsessie met historisch erfgoed. Deze houding leidde ertoe dat de oppositieactivist werd veroordeeld tot de facto levenslange gevangenisstraf en indirect tot de doodstraf.
Dood in hechtenis
Op 16 februari 2024 publiceerde de Federale Penitentiaire Dienst van Rusland voor de Yamalo-Nenets Autonome Okrug een verklaring over de dood van Alexei Navalny: “Op 16 februari 2024, na een wandeling in strafkolonie nr. 3, voelde de veroordeelde Navalny zich slecht en verloor bijna onmiddellijk het bewustzijn. Medisch personeel van de inrichting arriveerde onmiddellijk, een ambulance werd gebeld. Alle noodzakelijke reanimatiemaatregelen werden uitgevoerd, maar de resultaten waren niet positief. Het zorgpersoneel stelde vast dat de veroordeelde was overleden.” Op de vraag naar bevestiging dat Navalny was overleden aan een bloedstolsel, antwoordde de perswoordvoerder van president Poetin, Peskov, dat hij niets wist over de doodsoorzaken en dat dit door de artsen zou moeten worden opgehelderd.
We weigeren bewust om in te gaan op de vele complottheorieën die de ronde doen over de mogelijke doodsoorzaak van Navalny. Feit is echter dat hij door het Poetin-regime in de praktijk ter dood werd veroordeeld. Navalny zou 19 jaar doorbrengen in de zwaarbeveiligde strafkolonie IK-3 in de Arctische nederzetting Kharp. Deze straf werd hem vorig jaar opgelegd door de Moskouse rechtbank in een strafzaak voor het oprichten van een “extremistische groep” – het Anti-Corruptie Fonds. Bijna 20 jaar in een zwaarbeveiligde Arctische gevangenis zou de 47-jarige wellicht nooit overleefd hebben.
Op 14 februari werd Navalny voor de 27e keer naar de disciplinaire isoleercel gestuurd, waar hij de afgelopen jaren al 300 dagen had doorgebracht. Zijn medecampagnevoerders en artsen hadden herhaaldelijk gewezen op zijn slechte gezondheidstoestand en verklaarden dat zijn leven in gevaar was. In februari 2023 was Navalny 7 kilogram afgevallen en had hij ook buikpijn. Zijn advocaat en familieleden hadden meerdere malen melding gemaakt van de enorme psychologische druk op Navalny. Zware arbeid werd gecombineerd met propaganda, waarbij Navalny bijvoorbeeld urenlang onder een foto van Poetin moest zitten.
De politieke rol van Navalny
We maken ons geen illusies over de politieke pirouettes van Aleksej Navalny. Hij was een vertegenwoordiger van de opgeleide kleinburgerij die opmerkelijke sprongen maakte van links liberalisme naar rechts populisme en weer terug. Desondanks werd hij, in een situatie van politiek vacuüm en gebrek aan een sterk links alternatief, een symbool van de democratische beweging tegen het dictatoriale regime van Poetin.
Op 17 januari 2021 keerde Navalny terug naar Rusland vanuit Duitsland, waar hij werd behandeld voor de gevolgen van een vergiftiging. Navalny speelde een ambivalente rol voor de Duitse heersende klasse. De verwachting was dat hij kon dienen als een soort politieke bemiddelaar die de belangen van het Duitse kapitaal zou samenbrengen met die van de Russische miljardairs in oppositie tegen Poetin. Het idee was dat Navalny een tijdperk zou doen herleven waarin Duitsland verzekerd was van onbeperkte investeringsmogelijkheden en van toegang tot de Russische markt, natuurlijke rijkdommen en arbeid. Dit gaf Navalny de status van de meest prominente Russische politicus in Duitsland en maakte van hem een martelaar in de Duitse media. Navalny hoopte dat zijn terugkeer een nieuwe golf van protesten tegen het Poetin-regime op gang zou brengen en misschien tot de omverwerping ervan zou leiden. Hij betaalde deze ongetwijfeld moedige stap met zijn leven door drie jaar letterlijk weg te rotten in de gevangenis.
De generatie arbeiders en jongeren die er niet in slaagde de Poetin-kliek te verdrijven, wordt naar het front en naar de wapenfabrieken gedreven. Bijna een miljoen tegenstanders van het beleid van Poetin hebben het land verlaten en leven noodgedwongen in ballingschap. Tientallen miljoenen mensen, geïntimideerd door de druk van de politie en geheime diensten, zijn bang om hun mening te uiten, niet alleen op straat, maar zelfs in anonieme chats. De arrestaties van prominente oppositieleiders, de rechtstreekse moord op sommigen van hen en het feit dat belangrijke politieke figuren niet aan verkiezingen kunnen deelnemen, hebben de mogelijkheden voor een legaal politiek debat in Rusland ernstig beperkt. In deze politieke duisternis werd de stem van Navalny, die consequent pleitte voor de onmiddellijke terugtrekking van de Russische troepen uit Oekraïne, de afwijzing van elke territoriale annexatie en de ontmanteling van het Poetinisme, een politieke oriëntatie voor miljoenen mensen.
Woede en verzet tegen de oorlog
Teleurstelling en woede over het bloedige regime, dat een oorlog is begonnen die voor niemand nodig is, en haat tegen de rijke parasieten, die zelfs tijdens de bloedige oorlog rijker worden, zullen vroeg of laat tot uiting komen in de straten van Russische steden. Spontane massaprotesten in Basjkortostan en de Kaukasus vanwege sociale problemen leidden al snel tot vragen over de oorlog en de dood van duizenden landgenoten. Vrouwen, die gisteren politiek ongeïnteresseerd leken, nemen nu regelmatig deel aan demonstraties en eisen de rotatie van gemobiliseerde soldaten en de terugkeer naar huis van hun vaders, echtgenoten en zonen. Studenten van de universiteiten van Oeral en Kazan slaagden er bijna in om een einde te maken aan meetings van Ekaterina Misulina, een trouwe aanhangster van Poetin, die naam maakte door activisten van de oppositie aan de kaak te stellen.
De snelle oorlog is veranderd in een langzame, bloedige vleesmolen die systematisch de menselijke en financiële hulpbronnen van het land vernietigt. De economische boom van de afgelopen twee jaar, gesteund door ongekende militaire contracten van het ministerie van Defensie, kan niet oneindig doorgaan.
De inkrimping van de beroepsbevolking, de mobilisatie van arbeidskrachten aan het front, de inflatie en de beperking van de toegang tot westerse technologieën vernietigen Poetins schijnbaar onneembare fort geleidelijk als duizend termieten.
