De tussentijdse verkiezingen in de VS toonden een beperkte ‘blauwe golf’ en een verwerping van Trump door de kiezers. De Republikeinen waren blij dat hun verliezen niet groter waren, heel wat progressieve werkenden en jongeren waren ontgoocheld omdat het resultaat niet duidelijker was. Het kwam na een verkiezingscampagne waarin Trump zijn basis probeerde te mobiliseren door angst tegen migranten te vergroten met een openlijk racisme, terwijl de Democraten zich concentreerden op het ‘verwerpen van haat’ en de verdediging van Obamacare, maar zonder veel te bieden dat concreet was voor de werkende klasse.
Analyse door Tom Crean, Socialist Alternative
Het aantal linkse en progressieve kandidaten was een uitdrukking van het feit dat miljoenen mensen zich tegen de rechtse agenda keren. Deze kandidaten kwamen bijna allemaal op als Democraten. Ze weigerden geld van de grote bedrijven en kwamen met offensieve eisen zoals algemene gezondheidszorg voor iedereen, een minimumloon van 15 euro per uur en gratis hoger onderwijs. Een aantal zelfverklaarde socialisten wonnen een zetel: Julia Salazar in de Senaat van de deelstaat van New York, Alexandra Ocasio Cortez en Rashida Tlaib in het nationaal Congress. Tlaib is ook één van de twee moslimvrouwen die verkozen raakten, een historische primeur.
De Democraten controleren nu het House of Representatives, het lagerhuis. Maar er blijft een brutaal reactionair regime aan de macht in Washington en we kunnen niet wachten tot 2020 en de presidentsverkiezingen om dat te bestrijden. Er is dringend nood aan een massabeweging die vertrekt van de sociale macht van werkenden, waarbij het rechtse beleid bestreden wordt en de strijd aangegaan wordt om Trump weg te krijgen. In de komende maanden zullen zowel de Democratische leiding als de nieuwe linkse verkozenen getest worden: zullen ze de hooggespannen verwachtingen voor de strijd tegen Trump en de heersende klasse waarmaken?
Groeiende polarisatie
De afgelopen weken bracht Trump de xenofobe hysterie op een nieuw en vreselijk niveau. Het ging zelfs voor Trump ver. Hij probeerde de angst op te kloppen zodat zijn kiezers zouden stemmen. Eerder gebruikte hij de benoeming van Kavanaugh voor hetzelfde doel. Hij verklaarde dat de migrantenkaravaan vanuit Centraal-Amerika een “invasie” vormt die mogelijk opgezet is door de Democraten of gefinancierd door de liberale Joodse miljardair George Soros waarbij er bendeleden en terroristen uit het Midden-Oosten deel van de karavaan vormen. Hij stuurde duizenden soldaten naar de grens tegen een vreedzame optocht van enkele duizenden wanhopige vrouwen, mannen en kinderen die de sociale chaos ontvluchten die werd gecreëerd door het neoliberale beleid dat gepromoot wordt door het VS-imperialisme.
De Democratische leiding koos er anderzijds bewust voor om zich vooral te richten op stedelijke en voorstedelijke kiesdistricten en in het bijzonder op hoogopgeleide blanke vrouwen die voorheen Republikeins stemden. Rond gezondheidszorg pleitten de mainstream Democraten voor een verplichte verzekering op basis van de vroegere voorwaarden, met name de Obamacare. Maar dit werd niet gekoppeld aan meer verregaande eisen zoals algemene gezondheidszorg voor iedereen of een antwoord op de enorme crisis in de zorgsector en de aanvallen door de Republikeinen. De Democratische leiding ging evenmin in tegen de belastingverlagingen voor de grote bedrijven die door Trump zijn ingevoerd. Er werd niet gepleit voor een massaal programma van groene publieke werken. In de plaats daarvan gebruikten de Democraten de nooit geziene diversiteit van hun kandidaten als belangrijkste argument.
Deze centrumbenadering van de Democraten was tot op zekere hoogte effectief, maar het toont tegelijk hoe beperkt het antwoord van de partijleiding is tegenover de sociale afbraak van de Republikeinen. Nancy Pelosi, die mogelijk opnieuw de fractieleider in het House of Representatives zal zijn, toonde hoe ver de Democratische leiding afstaat van de kiezers die een einde willen maken aan het rechtse beleid. Ze verklaarde dat de Democraten waar mogelijk zullen samenwerken met de Republikeinen. Op een bijeenkomst met donateurs en ‘strategen’ herhaalde ze dinsdag dat een impeachment van Trump niet op de agenda staat. Ongetwijfeld droeg dit bij tot de beslissing van Trump om minister van Justitie Jef Sessions aan de deur te zetten, een beslissing met als doet om het onderzoek van Mueller te ondermijnen. Dat onderzoek gebeurt immers onder toezicht van het ministerie van justitie.
Blauwe golf met beperkingen
Er was een hoge opkomst voor een tussentijdse verkiezing: er waren 30 miljoen kiezers meer dan bij de vorige tussentijdse verkiezingen van 2014. De Democraten zullen 225 zetels tellen, een winst van 32. De Democraten haalden het qua stemmenaantal met een marge van 7%. Aangezien deze verkiezingen op heel wat vlakken een referendum over Trump vormden, is deze verschuiving in het resultaat op zich een indicatie van het feit dat brede lagen van de samenleving zijn seksisme en racisme verwerpen. Het is significant dat minstens 100 vrouwen werden verkozen, vooral voor de Democraten. Dit aantal lag nooit zo hoog in de Amerikaanse geschiedenis, zelfs indien hierdoor slechts een kwart van alle verkozenen vrouw is.
De Democraten boekten op het niveau van de deelstaten bescheiden winsten in die staten waar de Republikeinen de afgelopen jaren dominant waren. Ze veroverden zeven gouverneurszetels, waaronder in enkele staten in het mid-westen van de VS zoals Illinois en Michigan. Enkele beruchte reactionairen verloren, onder meer Chris Kobach in Kansas en de vakbondshater Scott Walker in Wisconsin. Maar het feit dat de meerderheid in slechts zes deelstaatparlement veranderde, was minder indrukwekkend voor de Democraten, zelfs indien het deels kwam door de aanpassing van de kiesdistricten door de zetelende verkozenen.
De Republikeinen slaagden er anderzijds in om hun meerderheid in de Senaat te vergroten. Die instelling is veel minder democratisch aangezien er per deelstaat twee vertegenwoordigers zijn, los van de omvang van die deelstaten.
Het establishment drukt door
Ondanks de overwinning van de bekende democratische socialiste Alexandria Ocasio Cortez en andere progressieve kandidaten, waren andere resultaten teleurstellend voor progressieve werkenden en jongeren. Zo was er de nederlaag van Andrew Gillum in Florida tegen de door en door racistische Ron de Santis. Er was ook de nederlaag van Beto O’Rourke tegen Ted Cruz in de Senaatsverkiezingen in Texas.
Zowel Gillum als O’Rourke namen een meer verregaande en progressieve benadering in dan de Democratische leiding. Gillum zou de eerste zwarte gouverneur van Florida geweest zijn, een van de staten met een geschiedenis van racisme. In Georgia heeft Stacey Abrams haar nederlaag nog niet erkend. Ze heeft gelijk om een hertelling te eisen na onregelmatigheden in Georgia. De Republikeinen proberen een aantal kiezers in staten die ze controleren uit de kieslokalen te houden. Vooral de Afro-Amerikanen worden geraakt door de maatregelen die het moeilijker maken om te stemmen.
De Democratische leiding beweert nu natuurlijk dat het resultaat een bevestiging is van de ‘gematigde’ aanpak. Zoals de New York Times het stelde: “De kandidaten die de meerderheid leverden in het Lagerhuis komen grotendeels uit het politiek centrum en voerden campagne met de belofte van een zuiver beleid en verbeteringen aan het gezondheidsstelsel, niet met de belofte van sociale verandering.” De krant gaat verder en stelt dat “de theorie die verdedigd werd door liberalen in staten als Texas en Florida – namelijk dat charismatische en duidelijk progressieve leiders Republikeinse bastions kunnen omvormen tot politieke strijdtonelen, is grotendeels mislukt.” Dat is naast de kwestie. O’Rourke haalde een uitstekend resultaat in een staat waar geen enkele verkiezing op staatsniveau de afgelopen 25 jaar gewonnen werd door de Democraten. Deze en een reeks andere verkiezingsraces toonden dat de bocht naar links in de grote steden en onder jongeren naar het zuiden is uitgebreid.
Bijkomende indicaties van de potentiële steun voor een duidelijk linkse politiek waren de resultaten van een aantal stemresultaten in het land. In Florida werd in een referendum beslist dat de 1,4 miljoen inwoners die ooit veroordeeld werden tot gevangenisstraf maar deze hebben uitgezeten opnieuw mogen stemmen. Deze bijzonder ondemocratische maatregel had zeker onder Afro-Amerikanen een effect. In Michigan en enkele andere staten werden beperkingen gestemd voor het aanpassen van kiesdistricten. Zoals het magazine Jacobin opmerkte, stemden drie ‘rode’ staten (Idaho, Nebraska en Utah) voor een uitbreiding van Medicaid. Andere progressieve overwinningen waren de goedkeuring van een bedrijventaks in San Francisco om geld op te halen voor steun aan daklozen, in Missouri en Arkansas werden de minimumlonen opgetrokken. Er waren ook significante nederlagen als gevolg van druk en desinformatiecampagnes door de grote bedrijven. Zo werd het voorstel om in heel California een controle op de huurprijzen in te voeren weggestemd. In Alabama en West Virgina werden maatregelen gestemd die de toegang tot abortus beperken.
Als we het toch over de centrum-strategie van de Democraten hebben: de machtige conservatieve Democrate Claire McCaskill verloor in dezelfde staat waar gestemd werd voor een verhoging van het minimumloon en waar recent met grote meerderheid werd gestemd tegen de zogenaamde ‘right to work’ wetgeving.
Wat nu?
Het resultaat van de tussentijdse verkiezingen is een aanmoediging van wie de strijd tegen Trump wil voeren. Moesten de Republikeinen gewonnen hebben, had dit immers tot een tijdelijke demoralisatie geleid. Maar het Democratische establishment drukt meteen alle gewekte verwachtingen de kop in. Dat geeft aan dat de discussie over hoe we de strijd tegen rechts moeten voeren de komende periode intenser zal worden, zeker in de context van een presidentscampagne die bijna direct zal beginnen.
Gezien het karakter van de campagne van Trump moeten we duidelijk zijn over waar we tegen strijden. Er is een groeiend debat onder linkse liberalen en de linkerzijde in het algemeen over de vraag of het regime van Trump voor een “sluipend fascisme” staat. Deze angst wordt vergroot door internationale ontwikkelingen, in het bijzonder de verkiezing van de extreemrechtse populist Jair Bolsonaro die zeker fascistische elementen naar voor brengt als nieuw verkozen president van Brazilië.
Trump omschrijft zich nu als “nationalist” en ongetwijfeld draagt dit ertoe bij tot de normalisering van extreemrechts. De dominante Trumpiaanse vleugel van de Republikeinen neemt steeds meer aspecten van een extreemrechtse partij aan.
Maar is dit fascisme of ontluikend fascisme? Historisch gezien baseerde het fascisme zich op massabewegingen vanuit de middenklasse die hard geraakt werd door de kapitalistische crisis. Het fascisme ging over tot het fysiek uitschakelen van de organisaties van de werkende klasse en de linkerzijde. Het kwam aan de macht toen delen van de heersende klasse de voorkeur gaven aan fascisme boven de reële dreiging van een sociale revolutie die hun eigendom en macht zou afnemen. De context in de VS vandaag is uiteraard heel anders. Er is echter wel een diepgaande sociale crisis en alle gevestigde instanties verliezen aan autoriteit en legitimiteit. In verschillende Europese landen heeft het falen van de historische linkse en arbeiderspartijen om de werkende klasse te verdedigen tegen de neoliberale aanvallen – in de plaats daarvan werden velen zelf neoliberale partijen – bijgedragen aan de groei van extreemrechtse partijen.
De Democraten waren nooit een arbeiderspartij of een linkse partij, maar toch zijn er gelijkenissen inzake het opgeven van de historische basis onder de werkende klasse en de scherpe bocht naar rechts (ten onrechte als “centrum” omschreven) in de jaren 1980 en 1990. Maar buiten de grote lijnen van een extreemrechtse politieke formatie, zijn er relatief weinig georganiseerde fascisten. De openlijk fascistische groepen kwamen serieus in de problemen na de moord op Heather Heyer in Charlottesville in 2017 en de massamobilisatie die daarop volgde. Maar ze worden natuurlijk wel aangemoedigd om terug uit hun riolen te kruipen en vormen een reëel gevaar, zelfs indien het beperkt is. Een veel groter en directer gevaar is de ontwikkeling van een massale extreemrechtse formatie die racisme stimuleert en ingaat tegen pogingen om werkenden te verenigen rond hun gemeenschappelijke belangen.
Er is een groeiend begrip onder honderdduizenden mensen dat we nood hebben aan een politieke kracht die bereid is om even hard voor de gewone mensen op te komen als Trump opkomt voor de belangen van de miljardairs. Zoals wij steeds hebben gesteld, zal het project om de Democraten te hervormen of naar links te duwen zo goed als zeker mislukken. We hebben begrip voor dit project waar heel wat jonge activisten bij betrokken zijn, maar moeten waarschuwen voor de uitkomst ervan. De presidentscampagne van Bernie Sanders in 2016 haalde meer dan 200 miljoen dollar op door kleine giften voor een sociaal programma. Die campagne toonde het enorme potentieel voor wat eigenlijk nodig is: een nieuwe onafhankelijke linkse partij die vertrekt van de belangen van de werkende bevolking en alle onderdrukten.
Zo’n partij moet zich baseren op massale sociale strijd. Dat is immers de enige manier waarop we rechts een nederlaag kunnen toebrengen en sociale verworvenheden afdwingen. Het potentieel voor een blijvende massabeweging is groot. We zagen dit in de mobilisaties van vrouwen, walkouts van studenten tegen wapengeweld en het grootste aantal stakingen in bijna 20 jaar. De lerarenrevolte vond vooral plaats in ‘rode’ staten. Deze beweging toonde de mogelijkheden om in een klassenstrijd bredere lagen van de bevolking mee te trekken. De leraars hadden offensieve eisen, waaronder het voorstel om de bedrijven te laten betalen voor de middelen die nodig zijn voor het onderwijs of nog het voorstel om na een decennium van besparingen opnieuw meer te investeren. Dit vond ook gehoor onder de kiezers van Trump.
In 2019 komt er ongetwijfeld nog een golf van strijd. Dit moet gecombineerd worden met de uitbouw van een linkse politieke factor die tegen het establishment ingaat. Dat zou het begin vormen van een alternatief waarmee een einde kan gemaakt worden aan het Trumpisme.
