Na de nederlaag in de laatste Europese verkiezingen nam voorzitter Ron Meyer de verantwoordelijkheid op zich en stelde af te treden zodat het komende Congres en nieuwe leiding en een nieuwe koers kan kiezen. Want dat het tij gekeerd moet worden, staat buiten kijf. Inmiddels is in allerlei lagen en groepen binnen de SP al discussie losgebarsten, circuleren er documenten over en weer in allerlei selecte groepjes, maar is er inmiddels een onderzoeksgroep gestart om een begin van een analyse en een oplossing te formuleren die kan dienen als leidraad voor het Congres.
Door Peter den Haan, SP lid Rotterdam, op persoonlijke titel
De verwarring intern lijkt dan ook compleet. Veel activisten zien hun inspanningen min of meer in rook opgaan, de verzorgingsstaat is afgebroken en vervangen door de participatie maatschappij en door de gecreëerde angst en individualisme lijkt het alsof mensen niet of nauwelijks meer in beweging zijn te krijgen. Al zijn die sentimenten alweer weerlegd door bijvoorbeeld de Gilets Jaunes in Frankrijk, maar ook de OV-staking rond de pensioenacties van de vakbonden en de klimaatprotesten. Er zijn dan ook meerdere stromingen binnen de partij te herkennen, die allen er wel in slagen om hier en daar zwakke punten te formuleren, maar er niet in slagen deze te vertalen naar hun concrete context. De veelgeprezen analyse zou superieur zijn als het doordesemd wetenschappelijk socialisme zou zijn.
Door sommigen wordt terecht gewezen op het jammerlijk falen van de draai naar het ‘wethouderssocialisme’ in een poging in kwalitatief gewijzigde omstandigheden de plaats van de PvdA in te nemen in het Rijnlandmodel. Juist omdat door de val van de Sovjet Unie het hele speelveld naar rechts verplaatste, het neoliberalisme de overhand kreeg en het naakte en openlijke roofkapitalisme helemaal niet van plan was om maar enige kruimels af te staan. Integendeel. De verzorgingsstaat werd afgebroken naar participatiemaatschappij met behulp van “links” en met ons protest wisten we eenieder die een ander alternatief wilde voor ons te laten stemmen. Maar in de afbraak van de welvaartsstaat naar de participatiemaatschappij, waren we alleen het sociale geluid. Wat links van het midden, in plaats van socialistische alternatieven op het mercantilisme van de nieuwe coalitiegenoten te formuleren en voor te vechten.
Nu is het niet in principe verkeerd om deel te nemen aan lokale en provinciale coalities. Maar dan wel met linkse partijen en op het juiste programma, zoals het bouwen van voldoende betaalbare woningen, investeren in zorg, openbaar vervoer en het omzetten van flexbanen in vaste banen bij de gemeente. Door partijen als PvdA en Groen Links uit te dagen op een dergelijk programma te besturen en daadwerkelijk iets te veranderen, zal ook blijken of zij daartoe werkelijk bereid zijn; zeggen is één, doen is twee. Anders is het beter kritische steun vanuit de oppositie te geven en door het organiseren van maatschappelijke druk veranderingen teweeg te brengen.
Juist de laatste periode, zijn we wel actief, maar niet effectief geweest. Het was actie om de actie, om leden te werven en de partij te profileren, dat put mensen uit. Het was programmatisch reformistisch (gericht op klein hervormingen zonder het verband duidelijk te maken met de noodzaak voor een socialistische maatschappij). Het ging om one-issue-campagnes, zoals die voor het nationaal zorgfonds, die te weinig in een algemene context van kritiek op het kapitalisme werden geplaatst.
Inmiddels stellen sommigen dat de SP te weinig duidelijke antikapitalistische kritiek heeft geuit, bijvoorbeeld tijdens de kredietcrisis van 2008. Maar de juiste conclusies worden nog niet getrokken, althans niet door de partijprominenten. Die tuigen nu een campagne op voor “het Gouden Aandeel”, wat een theoretische blunder en je reinste illusiepolitiek is. Werknemers krijgen recht op een stukje winst. Een beloning voor verhoogde uitbuiting. Maar wat als bij het uitbreken van een nieuwe crisis de bedrijven geen winst meer maken? We willen niet wat extra kruimeltjes van de koek, we willen de bakkerij overnemen, zodat we een grotere koek kunnen bakken en iedereen genoeg te eten kunnen geven. We moeten de schurkenbende van het bankwezen niet reguleren, zoals de SP-leiding naar voren brengt, maar nationaliseren onder democratische controle en beheer van de werkenden.
Ook in de campagne van de SP voor de Europese verkiezingen ontbrak het aan duidelijke anti-kapitalistische kritiek. Er werd niet naar voren gebracht dat de EU een neoliberaal, kapitalistisch project is dat er op gericht is de levensstandaard van de werkenden omlaag te drijven en in zoveel mogelijk sectoren privatiseringen door te voeren. Noch werd een alternatief naar voren gebracht van een verenigd socialistisch Europa in het belang van de werkenden. In plaats daarvan bevatte de SP-campagne een mix van semi-nationalistische sentimenten en zwakke sociale kritiek.
Een ander punt is de verkeerde oriëntatie van de SP op de vakbeweging. De politieke partij is de hoogste uitdrukking en veralgemenisering van de ervaring van de werkende klasse. Wetenschappelijk socialisme betekent dat we alles in het werk moeten stellen om de georganiseerde arbeidersbeweging klaar te maken om de samenleving te besturen. Het is een belangrijke les dat één dag van openbaar vervoerstaking rond AOW meer heeft bereikt dan tien jaar oppositie voeren in het parlement. Dat bewustzijn moet opnieuw opgebouwd worden, zowel in de SP als in de vakbeweging. In plaats van op te roepen het arbeidsmigranten moeilijker te maken naar Nederland te komen en vluchtelingen door verrotte regimes in hun eigen regio te laten “opvangen”, zouden we beter de handen met de vakbeweging inéén kunnen slaan met een campagne “gelijk loon voor gelijk werk”. Op die manier kunnen arbeidsmigranten en mensen-zonder-papieren georganiseerd worden en kan voorkomen worden dat zij uitgespeeld worden tegen Nederlandse arbeiders. Ook zouden we duidelijk moeten maken dat het vluchtelingenprobleem niet op te lossen is zonder fundamentele maatschappijverandering richting socialisme op wereldvlak, want zolang we als NAVO-partner bommen blijven zaaien, zullen we vluchtelingen oogsten We zullen juist strijdbewegingen in arme landen die vechten tegen onderdrukking en voor betere levensomstandigheden actief moeten ondersteunen. Dat is echte internationale solidariteit.
De rol van de jongeren, georganiseerd in Rood in de SP, is zonder meer positief te noemen. Veel jongeren zoeken naar antwoorden in het marxisme. Jammer genoeg heeft de SP in het verleden, toen zij afstand nam van het maoïsme, het kind met het badwater weggegooid. De jongeren van Rood houden zich bezig met de juiste dingen, zoals huisvesting en milieu, en zijn op zoek naar socialistische antwoorden. Maar helaas schiet de partij erin te kort ze die te bieden.
Juist nu is het tijd om oude taboe’s en foute gewoontes overboord te zetten. In de eerste plaats zou de partijraad en het bestuur er goed aan doen de discussie in de partij een breed en gelijkwaardig platform te geven. Een centrale plaats waar de leden kennis kunnen nemen van alle stukken, openlijk en voorheen geheim, opdat we een brede en betrokken discussie krijgen over de weg vooruit voor de partij. Die in mijn ogen het meest gebaat zou zijn met het verbreden en verdiepen van het wetenschappelijk socialisme. Want juist die analyse geeft ons een kompas om de richting te vinden uit de malaise van kapitalistische uitbuiting en toenemende dreiging van oorlog. Niet in het minst door het gedrag van de 2 supermachten van dit moment, de Verenigde Staten en China. Voor socialistische oplossingen op kapitalistische problemen.
