Klimaatverandering is steeds minder een geleidelijk, lineair proces. Integendeel, de toename van extreme weersomstandigheden verloopt steeds meer exponentieel. Dit kan worden verklaard door elkaar versterkende mechanismen. Stijgende temperaturen als gevolg van CO2-uitstoot door industriële processen veroorzaken bijvoorbeeld drogere klimaten. Dit verhoogt de frequentie van bosbranden, waardoor op zijn beurt nog meer CO2 vrijkomt. Hetzelfde gebeurt wanneer stijgende temperaturen ervoor zorgen dat opgesloten methaangas vrijkomt in het noordpoolgebied als de permafrost ontdooit.
Door Sam Belton (Socialist Party, ISA in Ierland)
Een recente studie gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Nature Geosciences meldde een alarmerend gevolg van de snelle opwarming van de aarde. De auteurs stellen dat de Noord-Atlantische Drift, beter bekend als de Golfstroom, sinds het begin van de industriële revolutie in de 19e eeuw gestaag is vertraagd. Zorgwekkend is dat de huidige snel stijgende temperaturen ons binnen deze eeuw nog op een omslagpunt kunnen brengen, waarna het systeem onherroepelijk instort.
Belangrijke klimatologische effecten
De Golfstroom voert warm water uit de Golf van Mexico langs de oostkust van de Verenigde Staten naar de Noord-Atlantische Oceaan, waar het afkoelt en langs de westkust van Europa weer naar het zuiden terugkeert. Als gevolg daarvan speelt de golfstroom een cruciale rol bij de beheersing van het klimaat in zowel het oosten van de Verenigde Staten als het westen van Europa.
De auteurs leggen uit dat warmere temperaturen de Golfstroom waarschijnlijk afremmen omdat zoet water van smeltende ijskappen in het noorden het zoutgehalte van de oceaan (de hoeveelheid opgeloste zouten in het water) doet afnemen. Dit is een enorm probleem omdat de stroming van de Golfstroom wordt aangedreven door “diepe convectie”, waarbij warm water in het noorden afkoelt, als gevolg daarvan dichter wordt en in zuidelijke richting zinkt. Naarmate het zoutgehalte in het noorden afneemt, wordt het water echter minder dicht, waardoor de convectie en de Golfstroom zelf worden afgeremd. De gevolgen hiervan zullen vrijwel zeker bestaan uit meer overstromingen langs de oostkust van Amerika, alsmede aanzienlijk koudere winters en warmere zomers in West-Europa.
Klimaatverandering en Covid-19
Net als het afremmen van de Golfstroom was de Covid-19-pandemie geen bovennatuurlijk gegeven. Integendeel, beide zijn onvermijdelijke uitkomsten van een mondiaal economisch systeem dat niet verenigbaar is met het klimaat van de planeet en haar fijn afgestemde ecosystemen. Het is de interne logica van het kapitalisme, een systeem dat wordt aangedreven door het blind najagen van kortetermijnwinst, dat maakt dat bedrijven het te duur vinden om de milieueffecten van hun activiteiten tot een minimum te beperken.
Het resultaat is dat deze effecten geëxternaliseerd worden waarbij de bredere samenleving verantwoordelijk wordt geacht. In het bijzonder worden de armsten ter wereld hard getroffen. Een superrijk individu kan immers gewoon verhuizen naar een gebied dat niet gevoelig is voor overstromingen of kan beroep doen op private gezondheidszorg als de onder gefinancierde openbare zorg wordt overspoeld.
De urgentie van klimaatactie
Een systeem dat in essentie gebaseerd is op de uitbuiting van onze planeet en de mensen daarop proberen ‘rechtvaardiger’ te maken, is schier onmogelijk. Een dergelijke aanpak van hervormingen gaat ervan uit dat kapitalisten zullen aanvaarden dat er maatregelen genomen worden die hun winsten aantasten. Het veronderstelt dat de kapitalistische elites niet over een buitensporige macht beschikken om politici en verkiezingen te beïnvloeden. Het gaat ervan uit dat kapitalistische politici de last van klimaatmaatregelen niet op de werkende klasse zullen afwentelen. Ten slotte gaat het ervan uit dat een strategie van moeizame en kleine hervormingen voldoende zal zijn om een dringend antwoord te bieden om een nog grotere klimaatcatastrofe af te wenden.
Een studie gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Nature Communications afgelopen juni, een studie met peer-review door collega’s, toonde duidelijk aan dat de inhaligheid die eigen is aan de kapitalistische economie de belangrijkste drijfveer van klimaatverandering is. De studie kwam in wezen tot de conclusie dat alleen een socialistische planeconomie in staat is om de productie radicaal te reorganiseren zodat deze in harmonie komt met de ecologische beperkingen en evenwichten. Dat is een andere benadering dan die van het hervormen van de vrijemarkteconomie.
Met andere woorden, alleen een beslissende revolutionaire socialistische verandering – waarvoor een massapartij van de arbeidersklasse nodig is om het kapitalisme en zijn politieke vertegenwoordigers te verslaan – kan het soort verandering teweegbrengen dat nodig is.
