Verklaring van International Socialist Alternative naar aanleiding van 1 mei 2023
De arbeidersklasse is terug. Sinds 1 mei 2022 is er een belangrijke opleving in de activiteit van de multiraciale, multi-gender en multigenerationele arbeidersbeweging. Zij was actief in de strijd over de hele wereld – zij heeft de regimes van tirannen aan het wankelen gebracht, de meest onderdrukte delen van de klasse verdedigd en het opgenomen tegen de pogingen van de bazen om de koopkrachtcrisis verder op de rug van de arbeiders af te schuiven. Hoewel er in elke strijd pieken en dalen zijn en deze niet overal tegelijk in hetzelfde tempo verlopen, is dit proces niet iets eenmalig, maar het begin van een cruciaal en blijvend keerpunt.
Stakingsgolven, massale stakingen en zelfs algemene stakingen zijn in meerdere landen prominent aanwezig (en waar dat nog niet het geval is, kijken arbeiders en jongeren solidair toe en laten zich inspireren door degenen die al strijden). Het Verenigd Koninkrijk bevindt zich nog steeds midden in een stakingsgolf die al bijna een jaar duurt: tussen juni 2022 en januari 2023 gingen 2,7 miljoen dagen verloren door stakingen, waarbij in december de meeste stakingsdagen sinds 1989 verloren gingen.
In november vorig jaar werd voor het eerst sinds 2014 een algemene staking gehouden onder de sterk in vakbonden georganiseerde Belgische werknemers. Eind maart werd gekenmerkt door de ‘megastaking’ in Duitsland, waar de vakbonden ver.di (dienstverleners) en EVG (spoorwegen en vervoer) voor het eerst in de geschiedenis gezamenlijk staakten. In Nederland zijn in verschillende sectoren zoals de zorg en het streekvervoer behoorlijke loonsverhogingen gerealiseerd. En de “hernieuwbare algemene stakingsbeweging” tegen de pensioenhervorming van Macron en de daaropvolgende dictatoriale handhaving brachten de Franse samenleving in een openlijke opstand in wat een referentiepunt is geworden voor werkenden over de hele wereld.
In Zweden, een land waar de vakbeweging is verlamd door de rotte “sociale partnerschapsakkoorden” van de bureaucratie met de staat en de bazen, heeft een kleine maar belangrijke driedaagse wilde staking van treinbestuurders plaatsgevonden die veel beloofd voor de toekomst. Palestijnse leraren, die de op één na grootste groep van het overheidspersoneel van de Palestijnse Autoriteit op de bezette Westelijke Jordaanoever en de belegerde Gazastrook vertegenwoordigen, staken sinds 5 februari en strijden voor hogere lonen, betere arbeidsomstandigheden, onafhankelijkheid op onderwijsgebied en vakbondsdemocratie. Zuid-Afrika verloor alleen al in de eerste zes maanden van 2022 1,6 miljoen dagen aan stakingsacties, een dertigvoudige stijging ten opzichte van dezelfde periode in 2021.
Stijgende populariteit
Deze opleving van strijd gaat gepaard met een algemene positieve verschuiving in de kijk op vakbonden. Dit geeft meteen aan dat een moedige leiding een breder deel van de werkende klasse kan mobiliseren. De opleving van de arbeidersbeweging in de VS werd niet alleen gekenmerkt door verschijnselen als “Striketober”, maar ook door een golf van nieuwe vakbonden zoals bij Amazon en Starbucks en een recordaantal van 71% van de bevolking dat positief staat tegenover vakbonden.
In Engeland en Wales heeft de National Education Union tijdens haar laatste twee grote sociale conflicten een toename van tienduizenden nieuwe leden gemeld, waaronder honderden leden die zich voor het eerst aanmelden als vertegenwoordiger op de werkplek en als kaderlid. De Duitse vakbond ver.di heeft alleen al in januari en februari 65.000 nieuwe leden geworven! In veel gevallen is dit te danken aan de instroom van vrouwen en jonge werkenden. Het effect van een nieuwe generatie arbeiders die de strijd aangaat en de leiders van de klassenstrijd wordt, zal belangrijke gevolgen hebben voor het karakter van de komende strijd en voor de interne situatie in de vakbonden zelf.
Dit zijn maar een paar voorbeelden met verschillende onmiddellijke aanleidingen, maar ze onderstrepen allemaal enkele belangrijke vaststellingen. Er is geen “Chinese muur” tussen de vele vormen van lijden, ellende en onderdrukking die de arbeidersklasse in dit nieuwe “tijdperk van wanorde” treft. De arbeiders voeren een collectieve strijd, niet alleen over economische kwesties, maar ook over tal van politieke en sociale eisen. Deze omvatten kwesties die het hele spectrum bestrijken van democratische rechten tot de strijd tegen onderdrukking op grond van gender. En hoewel de belangrijkste aanleiding misschien één kwestie is, zorgt de overlappende en onderling verbonden aard van de “permacrisis” ervoor dat de strijd veel breder wordt qua reikwijdte en doelstellingen. En misschien wel het meest cruciale is dat deze acties zijn ingegeven door druk van onderaf, vaak tegen de wens van de officiële leiding van de arbeidersorganisaties in.
Beweging met nieuwe energie voor de jaren 2020
Deze groene scheuten van herstel van de arbeidersbeweging komen echter na tientallen jaren van neoliberalisme en de ondergravende invloed daarvan op de arbeidersbeweging. Deze invloed heeft het bewustzijn en de organisatie van de arbeidersklasse aangetast. We worden nog steeds geconfronteerd met veel obstakels. Krachten zoals de vakbondsbureaucratie – de conservatieve leiders van het grootste deel van de wereldwijde arbeidersbeweging – vormen een echte barrière voor de strijd, hoewel sommige figuren meer openstaan voor druk dan andere. Zoals Marx in 1852 schreef: “De traditie van alle dode geslachten drukt als een zware last op de hersenen van de levenden.” Dit is wat de bureaucraten vertegenwoordigen. Velen van hen kijken naar een vaak fictief verleden waarin een strategie van klassensamenwerking en zelfs “partnerschap” met de werkgevers hun posities (en forse salarissen) veilig kon stellen en de sociale vrede kon bewaren. Hoewel het een positief teken van de tijd is dat vakbondsleiders als Mick Lynch, secretaris-generaal van de RMT, de status van beroemdheid verwerven door de bazen en hun spreekbuizen in de media te hekelen, is militante retoriek geen vervanging voor een strategie die geworteld is in de fundamentele krachtbron van de beweging – de mobilisatie van de arbeidersklasse. Een gebrek aan vertrouwen in het vermogen van onze klasse om de wereld te veranderen ondermijnt onze beweging. Maar de zwakte van zulke leiders (zelfs goedwillende) is ook fundamenteel politiek: zonder het perspectief van een revolutionaire transformatie van de maatschappij naar socialisme, zullen ze op het kritieke moment altijd zoeken naar manieren om de strijd te demobiliseren ten gunste van een terugkeer naar een versie van het status quo.
Dit betekent dat de achterban zich moet organiseren. We hebben een programma van strijdbaar beleid nodig om in de arbeidersbeweging te brengen, zodat die echt strijdbaar wordt en democratisch verantwoording aflegt aan de arbeidersklasse, en niet aan een bevoorrechte bureaucratie. In de vakbonden en andere arbeidersorganisaties betekent dit dat alle functionarissen slechts het salaris van een gemiddelde arbeider zouden moeten krijgen en dat hun posities democratisch gekozen worden en indien nodig onmiddellijk teruggeroepen kunnen worden. Stakingen en geschillen moeten gecontroleerd worden door zo breed mogelijke vergaderingen en democratische comités van de betrokken arbeiders. De benadering waarbij men zich slechts beperkt richt op de omstandigheden van een klein deel van de vakbondsleden moet terzijde worden geschoven – onze beweging moet er een zijn van solidariteit voor de hele arbeidersklasse: wie één van ons raakt, treft ons allen.
Repressie opgevoerd
Dat adagium wordt steeds belangrijker nu we geconfronteerd worden met steeds repressievere regeringen die wanhopig de verzwakte heerschappij van het kapitaal verdedigen. In Groot-Brittannië heeft Rishi Sunak de golf van syndicale strijdbaarheid beantwoord met een golf van anti-vakbondswetgeving. Ondanks massaal verzet beriep Macron zich op het gehate artikel 49.3 en nam hij dictatoriale bevoegdheden aan om zijn pensioenhervorming door te drukken.
De Zuid-Koreaanse vakbonden worden geconfronteerd met een golf van antivakbondswetten na een nog niet eerder geziene actie van de regering om de staking van 250.000 truckers eind vorig jaar de kop in te drukken. Onder druk van de achterban heeft de vakbondsfederatie CGTP in Peru een algemene staking uitgeroepen om te eisen dat er een einde komt aan de brute repressie door de staat en dat de onwettige couppresident Dina Boluarte aftreedt. De verkozen president van Nigeria, Bola Tinbu, voormalig gouverneur van de staat Lagos, zal wellicht op nationaal niveau proberen te herhalen wat hij in Lagos heeft gedaan – door van heel Nigeria zijn persoonlijke koninkrijk te maken en door te gaan met het uitbuiten van de werkende massa’s, die geconfronteerd worden met een ongelooflijke kosten van levensonderhoud. Dit betekent dat Nigeria’s machtige arbeidersbeweging zich moet voorbereiden op een serieuze actiecampagne.
De arbeidersklasse drukt haar stempel op de gebeurtenissen
Peru is een van de vele gevallen waarin de arbeidersklasse haar enorme macht heeft ingezet in bredere politieke bewegingen. In Israël/Palestina was het de kracht van de georganiseerde arbeid – die tot uiting kwam in een “illegale” politieke algemene staking eind maart – die Netanyahu dwong zijn plannen voor een gerechtelijke staatsgreep tijdelijk in te trekken. Hoewel de meerderheid van de heersende klasse de algemene staking steunde, deden ze dat als laatste redmiddel, om Netanyahu’s verdere destabilisatie van het Israëlische kapitalisme een halt toe te roepen – tegen de achtergrond van een historische politieke crisis die samenhangt met de steeds dieper wordende crisis van het bezettingsregime.
Niettemin hebben de stakers, zowel Israëlische als Arabisch-Palestijnse arbeiders, een gevoel van hun macht gekregen. Hoewel de Israëlische protesten en stakingen voor een groot deel politiek gekaapt zijn door gevestigde krachten wier agenda niet fundamenteel verschilt van de huidige kapitalistische bezettingsregering, onthullen ze diepe tegenstellingen in de Israëlische samenleving en geven ze uitdrukking aan een gevoel van impasse en afkeer van extreemrechts in Israël en de crises onder het Israëlische kapitalisme, van de kosten van levensonderhoud tot persoonlijke onzekerheid. Op de lange termijn kan het de onverzoenlijke tegenstellingen in het hart van de Israëlische staat en zijn barbaarse oorlogsmachine blootleggen. Toen de Palestijnse arbeiders in 2021 tijdens hun “Waardigheidsstaking” bouwwerkzaamheden stillegden, gaven zij eveneens blijk van hun kracht en gaven zij inzicht in het soort beweging dat nodig is voor de Palestijnse bevrijding – een beweging die in staat is een einde te maken aan de bezetting en het kapitalisme en imperialisme in de regio weg te vegen.
De Hartal (totale staking) van vorig jaar in Sri Lanka bracht een zware slag toe waarvan de rotte Rajapaksa-dynastie nooit meer is hersteld. In Iran hebben belangrijke sectoren van de arbeiders zich aangesloten bij de revolutionaire beweging tegen het theocratische regime, die op gang werd gebracht door de moord op Jina Mahsa Amini. Hoewel de organisatie en de leiding die nodig waren om de dictatuur met de grond gelijk te maken ontbraken, heeft de opstand een blijvend effect op het bewustzijn achtergelaten. Zoals de arbeiders van de suikerfabriek Haft Tappeh uitten in een verklaring van solidariteit met de vrouwen in de frontlinies van de opstand: “Deze grote en lovenswaardige opstand is verbonden met de staking van de arbeiders overal in dit land. Om af te komen van discriminatie en onderdrukking, om af te komen van armoede en ontbering, om brood en vrijheid te hebben, laten we de jonge vrouwen van de revolutie niet alleen. Op de dag van de overwinning zal de hele wereld zijn hoed afnemen voor jullie, jullie hebben iedereen een lesje gegeven in opstaan en verzet.”
Vechten tegen onderdrukking
Hun woorden weerspiegelen inderdaad een wereldwijde trend dat arbeiders steeds meer vertrouwen en duidelijkheid krijgen over ons potentieel om de samenleving te veranderen. Wij doen de wereld draaien; onze positie in de productie geeft ons ook de kracht om de wereld tot stilstand te brengen. De staking is daarom ons krachtigste wapen, dat moet worden ingezet tegen alle verschrikkingen van het systeem. Arbeidersvrouwen in het kloppend hart van de wereldwijde feministische opstand hebben deze conclusie getrokken. Feministische stakingen roepen arbeiders van alle genders op om hun arbeid te stoppen, om het sociale gewicht van onze klasse in te zetten tegen ongelijkheid en seksisme,
In dit proces smeden we de eenheid en cohesie die nodig zijn om de versterkte aanval van de heersende klasse op de verdeel-en-heers politiek te weerstaan. ISA-leden hebben zich ingezet om de arbeidersbeweging te mobiliseren in de strijd tegen alle vormen van onderdrukking. Nu de Tories hun aanvallen op de rechten van transgenderpersonen opvoeren en het soort geweld aanwakkeren dat leidde tot de moord op Brianna Ghey, hebben leden van Socialist Alternative in verschillende vakbonden een motie laten aannemen die oproept tot “ondersteuning van protest en strijd ter verdediging en uitbreiding van de Gender Recognition Act-hervorming, en tot uitroeiing van alle transfoob geweld”, naast andere belangrijke eisen.
Internationalisme: tegengif tegen imperialistische oorlogszucht
De etterende groei van de reactie is een van de vele ziekelijke symptomen van een systeem in verval, dat ons naar een catastrofe brengt. De afbraak van het klimaat versnelt en de oorlog in Oekraïne escaleert. Poetin rechtvaardigt het bloedvergieten, de aanvallen op de burgerbevolking en de infrastructuur, en de bezetting en annexatie van hele regio’s met oorlogszuchtige standpunten. Hij is niet alleen. Van de VS tot China hebben alle imperialistische machten hun giftige nationalisme opgevoerd. In antwoord daarop moet onze beweging de principes van het internationalisme herontdekken en bevestigen.
Werkende mensen in Rusland hebben veel meer gemeen met hun klassenbroeders en -zusters in Oekraïne dan de oorlogsstokers in het Kremlin. Het westerse imperialisme en Zelenski streven hun eigen geopolitieke belangen na, in tegenstelling tot de nationale en sociale aspiraties van de Oekraïense massa’s die hun huizen en rechten verdedigen, waaronder het recht op zelfbeschikking. Om die te garanderen moet de strijd van onderaf georganiseerd worden op basis van de arbeidersklasse in verschillende gemeenschappen, en samenkomen in een internationale anti-oorlogsbeweging, een die volledig onafhankelijk is van alle imperialistische machten, en haar kracht put uit het unieke vermogen van onze klasse om de oorlogsmachine stil te leggen.
Een nieuwe maatschappij oprichten
Tegen de achtergrond van een door crisis geteisterd systeem in verval, is het nooit duidelijker geweest dat de arbeiders van de wereld het meest geschikt zijn om de maatschappij te besturen! De pandemie heeft ons laten zien wie werkelijk “essentieel” is. En in elke beweging krijgen we een voorproefje van ons potentieel om “de maatschappij opnieuw op te richten,” zoals Marx het uitdrukte. Met hun “Robin Hood”-acties hebben de Franse energiearbeiders de armen gratis stroom geleverd en de rijken de pas afgesneden, en ons een kleine glimp laten zien van een wereld waarin onze klasse beslist en de productie en toewijzing van middelen plant op basis van behoefte, niet van winst.
Toch blijven arbeiders slecht uitgerust om het op te nemen tegen de parasitaire elite. Ondanks de groeiende bereidheid om de strijd op te voeren, laat de afwezigheid van een eigen politieke kracht ons vechten met één arm op onze rug gebonden. In het tijdperk van de permacrisis zullen zelfs belangrijke overwinningen van voorbijgaande aard zijn. Wat met de ene hand wordt gegeven, wordt met de andere terug afgenomen: stijgende voedselprijzen slokken onmiddellijk loonsverhogingen op, bonussen belanden in de zak van de huisbazen en de banken.
Als we verder willen gaan dan de strijd om louter te overleven, moet de arbeidersbeweging zich herbewapenen en de nodige instrumenten verschaffen om onze strijd te versterken en te verbreden. Dat vereist dat we ons politiek organiseren, nieuwe organisaties oprichten die alle bewegingen kunnen verenigen die ontstaan als reactie op de eindeloze ellende die het kapitalisme blijft voortbrengen.
In de afgelopen jaren heeft massastrijd over de hele wereld embryonale vormen van zelforganisatie opgeleverd: verzetscomités in Soedan, de cabildo’s in Chili, buurtvergaderingen in Colombia en revolutionaire jongerenraden in Iran. Deze laten zien wat mogelijk is. Maar ze moeten worden verankerd in massale, werkelijk democratische arbeiderspartijen die zelfstandig strijden voor onze eigen belangen, los van en tegen de kapitalistische partijen en politici; politieke organisaties die de ervaring van onze klasse verzamelen en ons in staat stellen de strategie en tactiek, het programma en de eisen voor de beweging te bespreken.
ISA stuurt warme 1 mei-groeten naar arbeiders over de hele wereld en betuigt solidariteit met allen die in strijd zijn. Deze strijd hernieuwt ons vertrouwen dat de arbeidersklasse de maatschappij kan veranderen! Anders wacht ons barbarij en catastrofe. Door de belangrijkste hefbomen van de economie uit handen te nemen van vervuilers, krijgsheren en profiteurs, kunnen arbeiders een andere koers uitzetten. Een democratisch socialistisch productieplan kan de basis leggen voor een samenleving die niet alleen onze overleving maar ook onze bloei garandeert – die ons brood, maar ook rozen geeft – en die het volledige creatieve potentieel van de mensheid bevrijdt.
