Poetin is een dief, weg met de tsaar

In meer dan 100 steden in negen tijdzones, van Vladivostok in het Verre Oosten tot Kaliningrad aan de Oostzee, van Magadan en Moermansk via Jakoetië (waar het min 50 graden was) tot het zonnige Sotsji aan de Zwarte Zee en Sebastopol op de Krim, werd zaterdag betoogd. Soms ging het om honderden mensen, vaker om duizenden. Het centrum van Nizhni-Novgorod liep vol. In Vladivostok keken mensen vanop hun dak toe. In Sint-Petersburg werd de Nevski Prospect bezet door betogers, een beeld dat aan 1917 doet denken. Persbureau Reuters schat dat er in Moskou alleen 40.000 betogers waren.

Verslag door Sotsialisticheskaya Alternativa (ISA in Rusland)

Het protest in Moskou was wellicht kleiner maar wel veel jonger dan het Bolotny-protest van 2012. Toen bleef de beweging grotendeels beperkt tot Moskou. De inschatting dat dit de grootste protestdag in het Rusland van na de Sovjet-Unie is, klopt wellicht. Er waren immers in heel het land grote acties.

Betogers riepen slogans als: ‘Laat Navalny vrij’, ‘Vrijheid voor alle politieke gevangenen’, ‘Poetin is een dief’ en ‘Weg met de tsaar’.

De autoriteiten lijken in paniek te zijn. Toen de oproep tot protest, die pas een dag of vier geleden werd gedaan, zich begon te verspreiden, gaven universiteits- en schoolhoofden waarschuwingen aan studenten om niet deel te nemen. De staatstelevisiezenders, waar de jeugd nauwelijks nog naar kijkt, brachten waarschuwingen van de burgemeester en het hoofd van de politie van Moskou over de gevolgen van deelname aan een illegaal protest. Toen oproepen circuleerden via TikTok en andere kanalen, dreigde het Bureau voor Consumentenbescherming [sic] deze af te sluiten. De propaganda werd opgevoerd met de waarschuwing dat iedereen die “minderjarige” jongeren opriep deel te nemen, strafrechtelijk zou worden vervolgd. In een reportage was te zien hoe een groep leden van de rechtse, reactionaire partij “Voor de Waarheid” door de politie werd geïnstrueerd om als provocateurs op te treden en vervolgens de menigte werd binnengebracht.

Straten in het hele land waren gevuld met ‘Kosmonauten’ – politie gekleed in oproeruitrusting, klaar om tussen te komen tegen de protesten. Het politiegeweld was wijdverbreid. Op het moment van schrijven (zaterdagavond) zijn er meer dan 3.000 arrestaties verricht. Hieronder bevinden zich volgens de Vakbond van Journalisten en Mediawerkers meer dan 50 journalisten. In Saratov botste een politievoertuig dat te hard reed om de betogers te volgen met een ambulance, waarbij de patiënt in de ambulance om het leven kwam. Wat opviel, in tegenstelling tot eerdere jongerenprotesten, is dat de betogers zelf zich niet alleen verzetten tegen arrestaties, maar vaak ook in het offensief gingen tegen de politielinies. Een groep Kosmonauten in Moskou kreeg zo’n spervuur van sneeuwballen te verduren dat ze moesten wegrennen. Later op de avond probeerde een andere groep een politiebureau te bestormen om degenen die gearresteerd waren vrij te krijgen.

Het protest was georganiseerd door Alexey Navalny, de politicus van de oppositie, die door agenten van het Kremlin was vergiftigd met het chemische middel Novichok. Hij werd vijf maanden lang in Duitsland behandeld voordat hij aankondigde dat hij naar Moskou zou terugkeren. Afgelopen zondag, enkele minuten voordat zijn vlucht zou landen op de Moskouse luchthaven Vnukovo, waar honderden van zijn aanhangers stonden te wachten, werd de vlucht omgeleid naar een andere luchthaven. Dit leidde tot protesten van de piloten van andere vliegtuigen die als gevolg daarvan werden omgeleid. Een piloot filmde zelfs hoe zijn vliegtuig een gevaarlijk laag brandstofpeil had.

Navalny werd bij de paspoortcontrole gearresteerd en naar een plaatselijk politiebureau gebracht, waar een pop-up rechtbank hem tot dertig dagen cel veroordeelde. Er hangt hem een mogelijke gevangenisstraf van dertien jaar boven het hoofd. De volgende dag bracht Navalny een lange film uit over corruptie in de familie van Poetin, over een paleis dat volgens hem speciaal voor Poetin aan de Zwarte Zee was gebouwd en meer dan een miljard dollar kostte. Binnen een uur was de film door meer dan een miljoen mensen bekeken, aan het eind van de week waren er vijftig miljoen views geregistreerd.

Navalny is een zakenman die zijn politieke loopbaan begon als een rechtse, zelfs extreemrechtse liberaal, die tijdens de Bolotny-protesten van 2012 deelnam aan de extreemrechtse Russische mars. Een paar jaar geleden maakte hij een interessante bocht. Hij nam afstand van zijn rechtse antimigrantenpositie. Hij staat vooral bekend als campagnevoerder tegen de corruptie van de heersende Russische elite, maar tegelijk weerspiegelt hij op populistische wijze wat een linkse verschuiving lijkt te zijn in het bewustzijn van de Russische jongeren. De jeugd heeft genoeg van de hoge onderwijskosten, de onzekere lonen en de algemene stagnerende en reactionaire politieke positie van de heersende elite. Ze zetten zich af tegen de zogenaamde ‘systeempartijen’, waaronder de Communistische Partij, die Poetin aan de macht houden. Toen Navalny vorig jaar verklaarde dat hij Bernie Sanders in de VS steunde, keerde de rest van de liberale oppositie zich vol afschuw tegen hem.

De liberale pro-kapitalistische groepen spelen geen rol in deze protesten. In tegenstelling tot de protesten van 2012 is er geen noemenswaardige extreemrechtse aanwezigheid. Maar de grootste zwakte is dat er geen belangrijke linkse kracht is met een organisatie die sterk genoeg is om een leidende rol te spelen. De protesten worden aangekondigd door de omgeving van Navalny en er is geen georganiseerde structuur die de eisen van de deelnemers kan weerspiegelen. Hoewel velen bewust protesteren om de vrijlating van Alexey Navalny en andere politieke gevangenen te eisen, en er duidelijk een stemming heerst tegen het huidige regime en de corruptie, geven de protesten tot nu toe blijk van een steeds sterker wordende stemming voor verandering, zonder dat er een begrip is van hoe het precies moet veranderen.

In het beste geval neemt een deel van de Communistische Partij van de Russische Federatie (CPRF) een ‘neutraal’ standpunt in en roept op tot vrijlating van de betogers, terwijl de pro-Kremlin leiders van die partij dergelijke protesten zien als onderdeel van een “hybride oorlog” tegen Rusland. Andere zogenaamde ‘marxisten’ zowel in Rusland als internationaal, zien dit protest als “kleinburgerlijk” of onder “liberale leiding” met de stelling dat zolang de massa’s dit niet begrijpen, marxisten er niet aan meedoen.

Sotsialisticheskaya Alternativa – ISA in Rusland – is het hier niet mee eens. Ook al is Navalny ‘naar links opgeschoven’, hij blijft een liberale en in wezen pro-kapitalistische politicus. Hij heeft geen echt programma om de problemen van de Russische samenleving op te lossen. Het voorstellen van een “eerlijk kapitalisme” zal de problemen van autoritarisme en corruptie niet oplossen, aangezien deze door het kapitalisme zelf worden veroorzaakt. Het is de duidelijke verantwoordelijkheid van links om hiervoor een duidelijk alternatief te bieden.

De beweging verdedigt nu uiteraard vooral één persoon, waarbij de strategie en tactiek door zijn team worden bepaald. Dit is een probleem wat democratische betrokkenheid betreft. Ook al omdat het Kremlin al meer dan eens liet zien dat het bereid is om extreme maatregelen te gebruiken om met de oppositie af te rekenen. Voormalig vicepremier Boris Nemtsov werd vermoord, net als vele andere journalisten en oppositieleden. De poging zes maanden geleden om Navalny te vergiftigen toont aan dat we behoefte hebben aan een beweging met een breed gekozen leiderschap, die niet afhankelijk is van één persoon.

Alleen een strijd tegen het kapitalisme kan een uitweg bieden. Het is dus nodig dat socialisten energiek met een duidelijk programma in deze beweging aanwezig zijn.

Hoewel we niet kunnen beweren dat we de vijftig miljoen kijkers hebben bereikt die deze week Navalny’s film hebben gezien, zijn onze publicaties door duizenden, en in één geval door 17.000 mensen bekeken. We stellen dat er eerst een stevige basis moeten gelegd worden voor deze beweging door actiecomités op te richten die de strategie en de eisen bepalen. Hoewel de meeste steun voor deze beweging momenteel afkomstig is van scholieren en jongeren aan de universiteiten en in onzekere banen, is het noodzakelijk een stevige band te leggen met de bredere arbeidersklasse. Onze eis van 300 roebel per uur en gratis gezondheidszorg en onderwijs zal hierbij van cruciaal belang zijn. Natuurlijk pleiten we ook voor een grondwetgevende vergadering waarin alle lagen van de arbeidersklasse vertegenwoordigd zijn, zodat we kunnen zorgen voor de volledige ontmanteling van het Poetin-regime en de vervanging ervan door een werkelijk vrije en democratische socialistische samenleving.

Er is een nieuwe oproep tot protest gedaan voor 30 januari. Sotsialisticheskaya Alternativa (ISA Rusland) zal er zijn.