De opmars van de lichte bestelwagens bij de pakjesbezorging is volop bezig. Dagelijks rijden busjes van concurrerende pakjesbezorgers door onze straten. Allemaal gejaagd, dikwijls oude busjes, snel naar de volgende op de lijst van soms honderden af te werken adressen op één dag. De afgelopen weken waren er acties bij PostNL, DPD en GLS. Telkens werden sociale wantoestanden aangetroffen. Mediareportages vestigden daar eerder eveneens de aandacht op.
Dit artikel beschrijft de Belgische situatie wat ook van toepassing is op Nederland, aangezien hier ook de post door marktwerking wordt beheerst.
Binnen de postbedeling is het belang van pakjes de afgelopen jaren sterk toegenomen. Terwijl brievenpost verminderde, onder meer door de komst van nieuwe technologie maar ook door de snel stijgende prijzen, worden steeds meer pakjes verstuurd. Opmerkelijk: de prijs hiervan lijkt steeds lager te zijn. Straks wordt het goedkoper om een brief als pakje op te sturen dan om een postzegel te plakken!
De constructie van de pakjesbezorgers zit scheef: de grote bedrijven werken doorgaans met schijnzelfstandigen. Chauffeurs die enkel voor het bedrijf in kwestie rijden, zijn zogezegd ‘zelfstandig’. Dat statuut moet er vooral voor zorgen dat alle verantwoordelijkheid doorgeschoven wordt. Geen sociale zekerheid en andere bescherming vanwege het bedrijf, geen materieel dat ter beschikking wordt gesteld, geen controle op de arbeidsuren. Neen, de chauffeurs moeten zelf maar hun plan trekken en werken vaak veel uren voor een wel erg karig loon. Opdrachten met 200 stops per dag zijn niet uitzonderlijk, in sommige gevallen loopt het aantal adressen zelfs op tot 300 of 400. Onmogelijk op één dag, maar dat is de verantwoordelijkheid van de ‘zelfstandige’ chauffeur. Met een dergelijke werkdruk is een verkeersovertreding snel gebeurd waardoor er nog minder loon overblijft. In enkele gevallen is er geen uurloon, maar stukloon: betaling per bezorgd pakje. Moderne technologie gaat onder het kapitalisme hand in hand met 19e eeuwse uitbuiting.
Hoe deze uitbuiting aanpakken? Het gerechtelijk onderzoek om de naleving van bestaande wetten af te dwingen is uiteraard nuttig, maar mag in geen geval tot sancties voor het uitgebuite personeel leiden. Meer personeel vast in dienst nemen, zoals bij DHL waar 70% van het personeel zo’n contract heeft, is zeker een stap vooruit. Maar het wordt tijd dat er ook meer offensieve eisen gesteld worden: de volledige sector in publieke handen nemen met degelijke arbeidsvoorwaarden (vaste contracten, hogere lonen, betere bescherming). Als een deel van de post aan de ”vrije markt” wordt overgelaten, krijgen we een neerwaartse spiraal inzake lonen en arbeidsvoorwaarden.
Vandaag zijn de cowboys die actief zijn op de Belgische en Nederlandse postmarkt vaak bedrijven die voortkomen uit publieke postbedrijven in de buurlanden: PostNL komt van de Nederlandse Post, DPD is in handen van het Franse La Poste en GLS is in 1999 opgezet als dochteronderneming van het Britse Royal Mail. Dit is wat de liberalisering van de postmarkt betekent: een neerwaartse spiraal voor het personeel, waarbij de ‘publieke’ bedrijven de logica van de private spelers nog verder doordrukken inzake het opvoeren van de uitbuiting. Ze worden daarin verder aangevuurd door bedrijven als Amazon, dat grote winsten opstapelt door extreme uitbuiting van het personeel.
Dat kunnen we enkel doorbreken door de ‘vrije’ markt uit de post- en pakjesbedeling te halen. Een goed georganiseerde publieke postdienst kan ervoor zorgen dat pakjes efficiënter bezorgd worden. Dan moeten er geen vijf busjes van verschillende bedrijven elke wijk aandoen. Dan is een werkorganisatie mogelijk die pieken aankan en de werkdruk op andere momenten verlaagt, in plaats van telkens piek-inspanningen van het personeel te eisen en bij echte pieken nog extra werkdruk op te leggen. Dit zou ook een werkorganisatie zijn met postpersoneel aan degelijke lonen, vandaag behoren de lonen van postbezorgers bij de laatste terwijl het werk zwaarder geworden is.
