Vorig jaar was de Brexit-crisis dominant. De ernst van de Covid-pandemie en de wereldwijde crisis zorgden ervoor dat Brexit naar de achtergrond verdween sinds het Verenigd Koninkrijk op 31 januari formeel uit de EU is gestapt.
Gezamenlijke verklaring van Socialist Party (Noord-Ierland) en Socialist Alternative (Engeland, Wales en Schotland), beiden deel van International Socialist Alternative
Nu het einde van de ‘overgangsperiode’ op 31 december in zicht komt, wordt er druk uitgeoefend om een handelsovereenkomst tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU te sluiten. De Britse premier Johnson en de EU hebben 15 oktober, en wat de EU betreft 31 oktober, vastgesteld als uiterste datum voor het sluiten van een overeenkomst. Dat is nodig om het akkoord tegen het einde van het jaar ten uitvoer te brengen. Als er geen akkoord wordt bereikt en er geen overeenstemming is over een verlenging van de overgangsperiode, dan zou een “no deal” Brexit volgen.
Aan deze toch al precaire situatie wordt het schijnbaar uit de lucht gegrepen besluit van de regering van Johnson toegevoegd om het wetsvoorstel voor de interne markt te vervroegen. Volgens de regering is het doel ervan ervoor te zorgen dat goederen en diensten in het hele Verenigd Koninkrijk op dezelfde basis kunnen worden verkocht en dat geen enkele lagere autoriteit bepalingen kan invoeren die goederen of diensten uit het ene deel van het Verenigd Koninkrijk bevoordelen ten opzichte van een ander deel van het Verenigd Koninkrijk. Daarbij worden delen van de vorig jaar tussen de regering van Westminster en de EU gesloten overeenkomst terzijde geschoven. De regering krijgt immers de bevoegdheid om regels vast te stellen voor de douaneprocedures voor handel tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië, en voor het invoeren van staatssteun. Delen van de heersende klasse zijn verontrust door de openlijke verklaring van de staatssecretaris voor Noord-Ierland dat dit wetsvoorstel “het internationale recht op een specifieke en beperkte manier zal overtreden.”
De verdeeldheid is tot uiting gekomen in openlijke botsingen in de pers tussen Michel Bernier en David Frost, hoofdonderhandelaars van respectievelijk de EU en het Verenigd Koninkrijk. Frost verklaarde: “We zullen geen marionetstaat zijn. We gaan geen compromissen sluiten over het grondbeginsel dat we onze eigen wetten controleren. We gaan niet akkoord met gelijke concurrentievoorwaarden die ons vastzetten in de manier waarop de EU de dingen doet.” Het idee van een ‘gelijk speelveld’ is een belangrijk strijdpunt tussen de Tory-regering en de EU. De droom van de Tory Brexiters en de angst voor de Europese bureaucraten is het idee dat het Verenigd Koninkrijk een “Singapore aan de Thames” wordt: een economie met lage belastingen en weinig regels, waardoor er een concurrentievoordeel is tegenover de economieën van de EU.
Een deel van de Tories rond Johnson wil de vrijheid om staatssteun te gebruiken om Britse bedrijven te steunen waar dit niet kan volgens de EU-regels. Onder de huidige akkoorden zijn die Europese regels nog steeds van toepassing op het Verenigd Koninkrijk als het de “integriteit van de EU-markt” aantast, bijvoorbeeld als de Britse regering staatssteun wil geven aan een bedrijf dat ook in Noord-Ierland actief is. Het gaat uiteraard niet om staatssteun om jobs of openbare diensten te redden, maar als een manier om de grote bedrijven te subsidiëren. Johnson wil immers de concurrentie aangaan met de VS en China.
Meer verdeeldheid bij de Tories
Ondanks het feit dat de regering na de verkiezingen van 2019 een veilige meerderheid heeft – ook inzake Brexit met voldoende conservatieve parlementsleden die het standpunt van Johnson delen – werd ze tot een reeks van bochten gedwongen. Dit was onder meer het geval rond het gebruik van discriminerende algoritmen voor de examenresultaten van scholieren. Na jongerenprotest werd dit ingetrokken. Het wetsvoorstel rond de interne markt heeft de eerste fase betrekkelijk goed doorstaan, maar toch hebben 30 Tories zich onthouden en twee conservatieve parlementairen onthielden zich. De verwachting is dat de regering bij volgende behandelingen van het wetsvoorstel grotere problemen zal krijgen, onder meer in het Hogerhuis waar de regering toegevingen moet doen aan Tory-parlementairen die dreigen te ‘rebelleren’. De regering moest beloven dat het parlement zeggenschap krijgt vooraleer de bevoegdheden in het wetsvoorstel effectief toegepast worden.
Illustratief voor de verdeeldheid is het feit dat de laatste drie Tory-premiers de aanpak van de regering publiekelijk hebben bekritiseerd, net als de voormalige New Labour-premiers. Het is nogal hypocriet van deze vertegenwoordigers om te preken over “internationaal recht”, gezien hun rol in imperialistische conflicten in de wereld, waarvan sommige als illegaal zouden worden beschouwd op grond van het internationale recht.
Noord-Ierse grens
Het is veelzeggend dat het wetsvoorstel de kwestie van de “Noord-Ierse grens” opnieuw centraal stelt. De Withdrawal Bill heeft Theresa May’s idee van een “backstop” geschrapt en vervangen door een “protocol voor Noord-Ierland”, wat zou betekenen dat Noord-Ierland de douane-unie samen met Groot-Brittannië zal verlaten, maar nauw zal blijven aansluiten bij de regelgeving van de interne markt. Er zouden douanecontroles zijn op goederen die tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland reizen, en mogelijk ook controles op basis van specifieke regelgeving waarbij Groot-Brittannië afwijkt van de EU-normen. Dit zou in feite betekenen dat er een oost-westgrens in de Ierse zee wordt gecreëerd. Stormont zou regelmatig zeggenschap hebben over de vraag hoe lang de aanpassing aan de interne markt zou duren. Deze overeenkomst draagt alleen maar bij aan het legitieme gevoel van onveiligheid van veel gewone protestanten over de toekomst, en aan het gevoel dat zij worden gedwongen tot een ‘economisch verenigd Ierland’.
In de Internal Market Bill wordt de mogelijkheid geopperd dat de Britse regering weigert Oost-West-controles op te leggen, hetgeen – als men meent dat dit de integriteit van de interne markt van de EU ondermijnt – zou leiden tot druk van de Europese Unie om de Ierse staat te dwingen controles aan zijn kant van de grens op te leggen. Het vooruitzicht van een dergelijke verharde grens zou niet worden getolereerd, met name door de katholieke bevolking in het noorden en de grensgemeenschappen. Het zou leiden tot aanzienlijke economische schade, herinneringen oproepen aan de Troubles en gezien worden als de bevestiging van de grens op het eiland Ierland.
Bovendien is de Britse regering onder druk komen te staan door het Amerikaanse establishment, met name de Democraten, waarbij Nancy Pelosi en Joe Biden verklaarden dat een Brits-Amerikaanse handelsovereenkomst zou worden ondermijnd als het vredesproces in Noord-Ierland onder druk staat door de invoering van de wet op de interne markt. Zelfs de over het algemeen pro-Brexit Trump-regering is via Mick Mulvaney, de speciale gezant van de VS voor Noord-Ierland, tussengekomen met de eis dat de Tories afzien van de maatregelen die in strijd zijn met het Noord-Ierse protocol.
Zoals verwacht wordt het wetsvoorstel verworpen door de Remain-partijen in Noord-Ierland (nationalisten, de Alliantiepartij en de Groenen). Zij zien het als een “ondermijning van het politieke kader en het vredesproces van het Goede Vrijdag-akkoord.” De Unionistische partijen hebben het wetsvoorstel betreffende de interne markt in grote lijnen toegejuicht, waarbij de DUP beweert dat het “een deel van de schade die door de terugtrekkingsovereenkomst is aangericht, ongedaan zal maken.” In tegenstelling tot vorig jaar is er nu wel een Noord-Ierse regering in Stormont, maar dit is een veel instabielere regering dan in het verleden. Er is reeds zichtbare verdeeldheid over een hele reeks kwesties, van de naleving van de Covid-19 regels tot de vraag hoe er wordt omgegaan met de erfenis van de Troubles. De Noord-Ierse regering zal nu ook verdeeld zijn rond de cruciale kwestie van de Brexit.
Niet alleen in Ierland blijft de Brexit de nationale kwestie beroeren. Boris Johnson stelde het wetsvoorstel voor als een poging om het “Verenigd Koninkrijk” te verenigen. De Schotse SNP-leidster Nicola Sturgeon omschreef het als “een brutale machtsgreep die de decentralisatie verlamt.” De ministers van Financiën van Schotland, Wales en Noord-Ierland hebben een gezamenlijke verklaring afgelegd waarin ze protesteren tegen de bevoegdheid van de regering van Westminster om geld uit te geven en om bevoegdheden van de regionale autoriteiten naar zich toe te trekken. De ‘bedreiging van de unie’ is een grote zorg voor de Tories. Geconfronteerd met meerdere politieke crises wil Johnson de geschiedenis niet ingaan als de premier die het uiteenvallen van het Verenigd Koninkrijk heeft toegestaan. Zijn chaotische omgang met de Covid-crisis, in vergelijking met die van Sturgeon (ondanks het feit dat er in werkelijkheid niet veel verschil in actie is, alleen in retoriek), heeft bijgedragen aan een grote toename van de steun voor de Schotse onafhankelijkheid (nu 53%). Johnson gaf blijf van een totaal gebrek aan gevoeligheid voor deze kwesties, door eerder een harde grens in Ierland te vergelijken met de tolgrens voor vervoer tussen Westminster en Camden, en door te stellen dat er niet zoiets bestaat als een grens tussen Schotland en Engeland. De wet inzake de interne markt zal echter niet helpen en zal alleen maar de steun voor Schotse onafhankelijkheid vergroten.
Een socialistische benadering
In tegenstelling tot de pro-kapitalistische vertegenwoordigers van zowel het Brexit- als het Remain-kamp is het uitgangspunt voor de socialisten wat in het belang is van de arbeidersklasse. Wij zijn niet alleen tegen de conservatieve Tory-regering, maar ook tegen de Europese Unie, die ondanks haar ‘progressieve’ façade een ondemocratische kapitalistische instelling is met een lange staat van dienst als het gaat om het opleggen van maatregelen tegen de arbeidersklasse, terwijl zij militarisering en een racistisch immigratiebeleid nastreeft dat heeft geleid tot duizenden doden in het Middellandse Zeegebied. Een “no-deal” Brexit en de onrust die dit zou veroorzaken zou niet in het belang zijn van de arbeidersklasse. Een handelsovereenkomst tussen de Tories en de EU – een overeenkomst tussen twee kapitalistische blokken – zal echter evenmin een stap vooruit zijn.
De Labour Partij onder Starmer stelt zich terughoudend op en laat toe dat Johnson de Brexit-discussie domineert. Johnson verliest aan populariteit door zijn aanpak van Covid-19. Starmer hoopt dat hetzelfde zal gebeuren met Brexit. Een recente peiling van Quadrangle geeft aan dat 42% van de Britten denkt dat de aanpak van de pandemie door de regering hen minder vertrouwen geeft in het vermogen van het land om te floreren in het geval van een ‘no deal’ Brexit. Eén op de vijf Tory-aanhangers is deze mening toegedaan. Op deze manier maakt Starmer duidelijk waar hij staat. Als schaduwminister van Brexit was hij de voornaamste architect van de mislukte Labour-strategie om zich in de aanloop naar de verkiezingen van 2019 voor te stellen als Remain-partij. Nu bekritiseert Labour Johnson omdat hij er niet in slaag om Brexit gedaan te krijgen.
Starmer en de leiding van Labour proberen zich op te werpen als veilige instrumenten voor het kapitalisme. Onder Starmer moet Labour patriottisch en een verantwoorde oppositie vormen. Kortom: hetzelfde beleid als de Tories, maar beter georganiseerd. Op hetzelfde ogenblik probeert Labour de ‘rode muur’ (de voormalige arbeiderswijken rond de industriesteden in het Noorden van Engeland) terug te winnen. Het hoopt dit te doen door pro-Brexit te lijken. Met al het gepraat over het ‘nationaal belang’ en de ‘Britse waarden’, gaat Labour niet in op de gevolgen van een Tory Brexit voor de werkenden in Engeland, Wales, Schotland of Noord-Ierland. Bovendien zijn er geen tekenen dat Labour zal opkomen voor de belangen van die werkenden.
Zoals socialisten consequent hebben betoogd tijdens de Brexit-onderhandelingen, moet de vakbondsbeweging – die 6 miljoen werkenden in Groot-Brittannië en 800.000 in Ierland organiseert, waaronder 250.000 in Noord-Ierland, langs beide kanten van de sektarische scheidslijn – bereid zijn actie te ondernemen om de rechten van de werkenden te verdedigen en zich te verzetten tegen alle stappen die de sektatische spanningen aanwakkeren.
Een uitgangspunt zou zijn om noodconferenties van vakbondsactivisten te organiseren om te bespreken hoe we terug kunnen vechten, inclusief het voorbereiden op een scenario dat de bazen een no-deal Brexit gebruiken om jobs en arbeidsomstandigheden aan te vallen. Helaas is dit niet de aanpak van vakbondsleiders in Groot-Brittannië of Ierland. In plaats daarvan herhalen de meesten het foutieve verhaal dat er rechten door de EU zouden ingevoerd zijn, in plaats van uit te leggen dat alle sociale verworvenheden door strijd van onderuit zijn afgedwongen en verdedigd. Socialisten hebben de verantwoordelijkheid om zich te organiseren tegen alle aanvallen op de rechten van werkenden, maar ook om zich te verzetten tegen het vijandige klimaat dat de Tories scheppen ten aanzien van migranten en vluchtelingen.
Socialisten verzetten zich evenzeer tegen elke maatregel die het sektarisme in Noord-Ierland doet toenemen – waaronder elke verharding van een grens – hetzij oost/west, hetzij noord/zuid. Wij steunen het recht op zelfbeschikking voor de Schotse bevolking, met inbegrip van het recht op een nieuw referendum over onafhankelijkheid, iets waar zowel Johnson als Starmer tegen zijn. We moeten solidariteit opbouwen tussen werkenden in strijd op het hele continent en opkomen voor een ander soort Europa: een socialistisch Europa, dat in het belang is van de miljoenen gewone mensen en niet van het handvol miljardairs, waarin de democratische rechten van iedereen worden beschermd.
- De vakbonden moeten noodconferenties organiseren om de strijd aan te gaan met alle asociale handelsverdragen – of die nu met de EU of de VS zijn gesloten – of in het geval van een no-deal Brexit, tegen alle aanvallen op de rechten van werkenden, op jobs, lonen en arbeidsvoorwaarden of tegen collectieve afdankingen.
- Deze strijd moet over de grenzen heen en op internationaal niveau worden georganiseerd – Verzet tegen de race to the bottom!
- Verzet je tegen de verharding van de grenzen – hetzij in Ierland, hetzij in de Ierse zee. Voor de eenheid van de werkenden, tegen het sektarisme!
- Voor het recht op zelfbeschikking van de Schotse bevolking, inclusief het recht op een referendum over onafhankelijkheid.
- Nee tegen een Tory Brexit! Nee tegen de neoliberale, kapitalistische EU! Tegen asociale handelsverdragen – strijd voor nationalisatie van de sleutelsectoren onder democratische controle en beheer van de werkenden, als een stap in de richting van het plannen van de economie in het belang van de arbeidersklasse.
- Voor een vrije, vrijwillige en gelijke socialistische federatie van Engeland, Wales, Schotland en Ierland, met bescherming van de rechten van alle minderheden, als onderdeel van een socialistisch Europa en een socialistische wereld.
