Interview met Peter den Haan, werkzaam bij NS, lid CAO commissie FNV Spoor en lid Ledenparlement FNV sector Vervoer (op persoonlijke titel).
Na een jaar onderhandelingen over de CAO bij NS is de directie met een eindbod gekomen. De vakbondsleden moeten de komende weken beslissen of ze dat eindbod accepteren of actie gaan voeren om een beter resultaat af te dwingen. Kan je vertellen wat volgens jou de belangrijkste punten van dat eindbod zijn, en jouw mening erover geven?
“De NS directie heeft een loonbod gedaan met een looptijd van 27 maanden. De salarisverhoging ligt maar net boven de inflatie, nog geen 2 % per jaar. Dit vind ik erg mager. Daarnaast is er een afspraak gemaakt dat tot 2025 niemand gedwongen de poort uit gaat. Eerder wilde NS 2300 arbeidsplaatsen schrappen. Die afspraak klinkt mooi, maar in de praktijk zitten hier haken en ogen aan. Er is een onevenwichtige verdeling van personeel in de verschillende takken, op sommige plekken is er een overschot, op andere een tekort. Een grote groep gaat met pensioen, maar omdat er in het Mobiliteitspact afspraken gemaakt zijn om meer treinen te laten rijden, zijn er straks mensen tekort. Daardoor zouden sommige werknemers die eerder hebben gestaakt om er met hun 65e uit te kunnen, nu niet kunnen stoppen met werken. Zij kunnen een doorwerkbonus krijgen, wat weer aantoont dat er wel degelijk geld is.
Ook aan de afspraken rond de Regeling Vervroegde Uittreding (RVU, waardoor mensen met zware beroepen 3 jaar eerder kunnen stoppen met werken) zitten haken en ogen. NS biedt maar 1 jaar de compensatie van 22.500 euro, terwijl de Regering een toezegging van 3 keer deze tegemoetkoming heeft gedaan. Juist voor die groepen werknemers geldt vaak dat ze werken in takken waar er een tekort is. Bovendien geldt de RVU voor een beperkte groep, voor diegenen die voor 1960 geboren zijn. Na 2024 moeten nieuwe afspraken worden gemaakt.
Daarnaast zijn er nog de bredere reorganisatieplannen (PACT geheten), die als drukmiddel op de CAO-onderhandelingen werd misbruikt. Ten aanzien van de visie waar het heen moet met het bedrijf bestaat er een grote kloof tussen wat de directie wil en wat in het belang is van de werkenden en het bedrijf. De directie wil uiteindelijk nevenlijntjes afstoten en privatiseren, de conducteur op de trein afschaffen, verdere automatisering zoals uiteindelijk ook het afschaffen van machinisten en loketten. Dat laatste zorgt vooral voor veel onrust. De directie wil alle loketten sluiten, behalve die op de grote knooppuntstations ( Utrecht, Eindhoven, Schiphol, Rotterdam en Den Haag). Wij willen voor de sociale veiligheid ondersteuning op de trein, in de stations en bij de loketten behouden. Het meeste trieste is nog dat de directie 7% wil bezuinigen, in plaats van bij de regering te pleiten om de financiële tekorten 100% te dekken.
Als je het eindbod van NS afzet tegen de inzet van de vakbonden scoort het op alle terreinen te laag: wij wilden een goede RVU, een fatsoenlijke loonsverhoging, inzet op duurzaamheid en versterking mobiliteit.
Er zijn al een aantal ledenraadplegingen geweest. Wat is jouw inschatting van de stemming?
“We hebben nu een week van ledenraadplegingen achter de rug. De stemming is naar mijn indruk gemengd. Wat overheerst is dat het eindbod erg mager is, maar ook twijfels of er de mogelijkheid is er meer uit te halen. Wat sterk meespeelt is de coronacrisis. De werkenden zien dat er veel minder reizigers zijn, de dienstverlening is uitgekleed en velen zitten doorbetaald thuis. Dat kost de NS geld, als we gaan staken zou ze dat juist geld opbrengen. Wij zijn bovendien essentiële werkenden die andere essentiële werkenden naar hun werk brengen. Veel werkenden snappen dat de NS directie misbruik van deze situatie maakt. Onder sommigen bestaat het idee: “het zit nu tegen, we slaan toe als het weer meezit”. Maar de looptijd van de CAO heeft NS bewust heel lang gemaakt, 27 maanden. Achteraf hadden we vorig jaar februari/maart, toen het PACT bekend werd gemaakt en corona nog niet zo sterk aan de orde was, toe moeten slaan en in actie moeten komen. Toen waren mensen ook boos, de actiebereidheid hoog, en we hadden de strijd voor een goede CAO en tegen het PACT kunnen combineren. Nu is het lastig om een goede actievorm te vinden. Misschien met de mensen die doorbetaald thuis zitten gaan demonstreren bij het hoofdkantoor van NS in Utrecht. Of toch staken, zo goed mogelijk voorbereid en met een goede campagne om de publieke opinie zoveel mogelijk aan onze kant te krijgen. Nu al loopt er een petitie bij de loketten die veel steun van reizigers en gemeenteraden krijgt. Als we gaan staken, zouden we moeten overleggen en samenwerken met collega’s van stads- en streekvervoer zodat de cruciale werkenden toch op hun werk kunnen komen.
Het is ook mogelijk dat het CAO bod geaccepteerd wordt maar dat er later toch actie losbarst rond de reorganisatieplannen. In 2001 hebben we wilde acties gezien, tegen het zogenaamde ‘rondje om de kerk’ maar waar op de achtergrond de dreigende privatisering speelde. Dat leidde er toen toe dat de NS niet naar de beurs ging.”
Wat zou er gedaan kunnen worden om de actiebereidheid te vergroten?
“Het is een belangrijk dat we met een duidelijk plan komen wat we willen. In het verleden hebben we ons uitgesproken voor renationalisatie van de NS, maar dat is later weer afgezwakt door de leiding van de vakcentrale. Maar de inzet op het zogenaamde “Level-playing-field” is in theorie en praktijk al weer achterhaald, ook en vooral omdat de Overheid geen onafhankelijke marktmeester is ( en aandeelhouder en toezichthouder en concessieverlener met gedwongen winkelnering bij Prorail) en bovendien ook nog aantoonbaar “ongehoord onrechtvaardig”. Inmiddels is het draagvlak voor renationalisatie groot. We zouden die eis weer naar voren moeten brengen, en moeten eisen dat de overheid over de brug komt met voldoende geld om goede arbeidsvoorwaarden, goede service aan reizigers en toename van duurzame mobiliteit, wat ook het milieu ten goede komt, te garanderen. Als er sprake is van overschot aan werknemers, kan dat opgelost worden door arbeidstijdverkorting met behoud van loon. Het belangrijkste uitgangspunt zou moeten zijn, dat het spoor een publieke zaak hoort te zijn en geen private aangelegenheid om de zakken van aandeelhouders te spekken.“
