Het leek allemaal zo simpel. De VVD en Mark Rutte kregen deze zomer genoeg van dat linkse gezeur over klimaat en vluchtelingen. In de huidige politiek zijn alle partijen rechts en sommige extreem rechts. Maar sommige partijen zoals D66 vertegenwoordigen het deel van de heersende klasse dat vindt dat het kapitalisme zich moet aanpassen aan de natuur en de klimaatcrisis moet keren. De ChristenUnie vertegenwoordigt een stroming die Christelijk ethisch denkt over vluchtelingen. Vandaar de crisis en nieuwe verkiezingen. Een nieuwe kans voor rechts.
De nieuwe VVD-lijsttrekker gaf zelfs aan dat regeren met de PVV tot de mogelijkheden behoorde. Een nog rechtser kabinet leek verzekerd. Daar zou het gecombineerde gewicht van VVD, PVV, BBB en de zwakte van andere partijen wel voor zorgen
Toen betrad Pieter Omtzigt het politieke toneel met partij “Nieuw Sociaal Contract” (NSC). 31 Zetels in de peilingen. Daar ging het rechtse feestje. De samenstelling van een nieuw kabinet is onzeker. En wie weet wat er verder nog gebeurt in de aanloop naar de verkiezingen op 22 november.
Ondanks alle vluchtigheid en onvoorspelbaarheid zitten er vaste patronen in de Nederlandse politiek. Bij veel verkiezingen is er een populistische partij die als een komeet naar boven komt. De PVV, Leefbaar, FvD, BBB en nu is er NSC. De politieke thema’s van deze partijen zijn altijd een terugkeer naar een verleden dat nooit heeft bestaan.
Het gaat dan om een terugkeer naar het Nederland van voor de komst van migranten (PVV), een terugkeer naar ons rijke en koloniale verleden (FvD), of de terugkeer naar het gedroomde platteland van vroeger (BBB). In het geval van Omtzigt ligt het iets anders. Maar het is onmiskenbaar dat in zijn partij het verlangen aanwezig is naar de vroegere betrouwbaarheid van de overheid en het gemeenschapsdenken van het oude CDA. Het is net alsof er bij verkiezingen een nieuw wasmiddel nodig is om Nederland te reinigen van “buitenlandse invloeden”, te ontdoen van de vlekken van de bemoeienissen van Brussel, van de mensen die het verleden bekladden, van de zwarte vlekken op de overheid.
En de linkse partijen dan? Linkse partijen hebben elke gedachte aan het socialisme diep begraven. Hun inzet is om het kapitalisme beter te managen dan de kapitalisten zelf. Ook zij leggen de rekening voor dit systeem uiteindelijk bij de werkenden neer. Dit geldt zeker voor de nieuwe combinatie van PvdA/GL, maar ook voor partijen als de SP.
En nu is er dus “Nieuw Sociaal Contract” (NSC), een nieuwe ‘doorbraak’ partij (tussen 20 en 46 zetels) met nieuwe elementen zoals armoedebestrijding, een andere bestuurscultuur en een ander kiesstelsel, bestaanszekerheid voor burgers en het rechtzetten van onrechtvaardigheden zoals die van de toeslagenaffaire en het Groninger gasschandaal. Dat betekent dat NSC bij andere burgerlijke partijen stemmen weg kan halen. Bij BBB (maar dat zal afhangen van het stikstofstandpunt), de VVD (bij het CDA vallen nauwelijks nog stemmen weg te halen) en bij de nieuwe combinatie van Groen Links/PvdA vanwege de nadruk op het scheppen van economische zekerheid. Hoe dit zal uitpakken, valt nu nog niet te voorspellen. Omtzigt wekt bij veel mensen sympathie op omdat ze hem zien als de underdog die het tegen het systeem en de grote jongens opneemt.
De onvoorspelbaarheid rond de verkiezingen en de nieuwe regeringscoalitie, is toegenomen. We weten al zeker dat door de stijging van de rente de Nederlandse staat volgend jaar zo’n 15 miljard meer aan rentebetalingen moet doen. Daar valt in ieder geval in de huidige verhoudingen niet aan te tornen en Omtzigt met zijn conservatieve benadering van schulden, zal dat ook niet doen. Zeker is ook dat als het kabinet niets doet het trieste record van 1 miljoen armen in Nederland gehaald gaat worden. 7% van de kinderen groeit op in armoede in Nederland.
Er is geen partij die de belangen van de arbeiders behartigt. Met de huidige keuzemogelijkheden, waarin bijna geen enkele partij vraagtekens plaatst bij het kapitalisme is een stemadvies dan ook een moeilijke zaak. Op de SP stemmen na alle jaren van mislukkingen en royementen van links en jeugdorganisatie “Rood” is moeilijk. De SP denkt in de verste verten niet aan een afschaffing van het kapitalisme. Maar op het gebied van hervormingen heeft de partij een aantal goed programmapunten, zoals het terugbrengen van de AOW-leeftijd naar 65 jaar, de nationalisatie van energiebedrijven, openbaar vervoer en kinderopvang, verhoging van het minimumloon naar 16 Euro en de afschaffing van het eigen risico in de zorg.
Partijen als de BIJ1 en de PvdD hebben elementen die ook socialisten zullen aanspreken. Maar met alle interne strubbelingen en een sterke nadruk op een nogal verdelend werkend ‘woke’ bewustzijn is BIJ1 stemmen ook vrijwel geen optie meer. De PvdD heeft sympathieke kanten, maar valt niet antikapitalistisch te noemen.
Wat kan de Nederlandse arbeidersbeweging, wat kunnen socialisten in Nederland doen in deze situatie? Zijn belangen door middel van stevige strijd voor automatische prijscompensatie en hogere lonen zo goed mogelijk verdedigen. Eisen dat de groeiende armoede bestreden wordt. En op andere terreinen, zoals arbeidsomstandigheden en werkcontracten zoveel mogelijk vooruitgang boeken, voortbouwend op de acties die recent gevoerd zijn. En harder opkomen voor een minimumloon van 16 Euro. Dat werkt door in de uitkeringen. Het belangrijkste is dat actie daarvoor intensiever wordt.
Het is de beste voorbereiding op de verkiezingen en de periode daarna. Zeker is dat het aantal misstanden in de maatschappij er niet minder op wordt. De recessie zal de roep om bezuinigingen bij rechtse partijen versterken.
Ook is het nodig om te werken aan de opbouw van een nieuwe democratische arbeiderspartij om die strijd te versterken en in de politieke arena te tillen, zodat daar een einde komt aan het totaalmonopolie van burgerlijke partijen.
De oude politiek is na Rutte nog niet dood. En de nieuwe is nog niet geboren. Op de korte termijn is het zaak onze belangen zo hard mogelijk te verdedigen. Het gebrek aan arbeidskrachten en de verwarring bij de tegenstander vergroot onze kansen, als wij een duidelijke koers inslaan.
Het socialisme is het enige antwoord op de verwarring die het kapitalisme nu kenmerkt. Jongeren zijn al aan het radicaliseren tegen het kapitalisme. Gedurende strijd kan die verwarring snel plaatsmaken voor een socialistisch bewustzijn.
