Roemenië heeft een probleem en president Nicușor Daniel Dan is woedend. Het probleem? Nicolae Ceaușescu wordt positief beoordeeld door 62% van de bevolking. ’’Hoe durft Roemenië om een communistische dictator positief te omschrijven’’, moet Nicușor Dan wel niet denken. De kapitalistische politiek is in rep en roer. Ondanks dat het ’’communisme’’ meer dan 36 jaar geleden met geweld omver werd geworpen, praat nu 62% van de bevolking positief over die ’’vreselijke Socialistische Republiek Roemenië’’.
Wie was Nicolae Ceaușescu?
Nicolae Ceaușescu was de tweede leider van het stalinisme in Roemenië, tijdens de eerste Koude Oorlog. Hij kwam aan de macht in 1965, na de dood van Gheorghe Gheorghiu-Dej. Deze was door Stalin in 1944 aangesteld als Generaal Secretaris van de Roemeense Arbeiderspartij. In 1947 greep de partij de macht nadat het Koninkrijk Roemenië was opgeheven. De stalinisten stichtte de Roemeense Volksrepubliek met Gheorghe Gheorghiu-Dej als leider. Het bewind van de Roemeense Arbeiderspartij was stalinistisch, maar met een sterkte nadruk op Roemeens nationalisme. Dat beviel de stalinisten in Moskou niet, dat nationaal gezinde stalinisten zich niet als lakeien van de Sovjet-Unie opstelde. De handel met het westen was daarnaast groot, bijna 35% van alle Roemeense export ging naar het westen. Dit nationaal stalinisme zou altijd de lijn van de Roemeense stalinisten blijven.
Toen Gheorghe Gheorghiu-Dej overleed in 1965, nam Nicolae Ceaușescu het roer van hem over. Ceaușescu besloot dat de ’’volksdemocratische periode’’ voorbij was en dat Roemenië het socialisme had gerealiseerd. De naam van de partij en staat werd veranderd. Het land werd de ’’Socialistische Republiek Roemenië’’ en de partij kreeg de naam: Roemeense Communistische Partij. Van socialisme was echter geen spraken. Er was geen arbeidersdemocratie, geen democratische participatie van werkenden in de productie en planning van de economie. Alles werd bepaald door de bonzen van de communistische partij.
Ceaușescu kreeg in de jaren 70 groot interesse in de persoonlijkheidscultus van Kim Il Sung in Noord Korea. Een persoonlijkheidscultus was eigenlijk na de dood van Joseph Stalin minder populair geworden, zeker na 1956. Veel stalinistische leiders kozen ervoor om Marx en Lenin te verheerlijken, maar niet hunzelf. Nicolae Ceaușescu zag dat anders. Net als Kim Il Sung vond hij dat hijzelf en zijn vrouw, het centrum van het ’’Roemeense socialisme’’ moesten zijn. Marx en Lenin verdwenen na de achtergrond, Nicolae en Elena werden het centrum van een persoonlijkheidscultus die tot december 1989 zou duren.
Toen de Sovjet-Unie een invasie van Tsjecho-Slowakije doorvoerde in 1968, was de ’’Socialistische Republiek Roemenië’’ fel tegen. Nicolae Ceaușescu vond dat elk land zelf moest bepalen hoe ze het socialisme wouden realiseren. Het westen beviel dit wel, een stalinistische leider die zich onafhankelijk van Moskou opstelde. Terwijl de anticommunistische landen fel waren tegen de stalinisten die loyaal waren aan Moskou, kreeg het stalinisme in Roemenië weinig kritiek. Het opportunistische westen wou zo Roemenië te vriend houden.
Nicolae Ceaușescu had grote plannen, maar niet het geld. Dus begon hij massaal geld te lenen en kapitalistische banken waren bereid hiertoe. Hierdoor leek de façade die het nationaal stalinisme opbouwde realiteit. Vanaf 1974 werden grote bouwprojecten opgezet om steden te ’’moderniseren’’. Grote flats vervingen de verpauperde woningen van voor de oorlog. Voor werkenden waren dit positieve veranderingen. Want de nieuwe flats boden luxe die ze voor 1974 nauwelijks kende, zoals warm water en centrale verwarming. Historische bouwwerken moesten vaak wijken voor de ’’socialistische nieuwbouw’’
Bezuinigingen, armoede en opstand
Ondanks de nieuwbouw zat de ’’Socialistische Republiek Roemenië’’ met een enorme schuldlast. Ook dit beviel Nicolae Ceaușescu niet. Dus besloot de Grote Leider van het Land, de Conducător, dat men zware bezuinigingen moest doorvoeren om de schulden af te betalen. Werkenden moesten maar bloeden voor de ’’socialistische nieuwbouw’’. Terwijl de overheid overal de geldkraan dichtdraaide, bleven Nicolae en Elena Ceaușescu in luxe leven. Voor werkenden waren de jaren 80 heel zwaar. Men mocht niet hoger stoken dan 15 graden in de winter en stroom was ook maar beperkt beschikbaar. Dit verklaart ook waarom de woede zo groot was vanaf midden jaren 80. Financieel gezien was het land in 1989 gezond. Anders dan stalinistische landen of zelfs kapitalistische landen, had Roemenië eind jaren 80 geen schulden meer. Maar het waren werkenden die hiervoor moesten lijden vond Nicolae Ceaușescu.
Ondertussen bouwde de Conducător een eigen paleis midden in Boekarest. Een gebouw van 365.000 vierkante meter, dat hij het ’’Paleis van de Republiek’’ noemde. Hele woonwijken moesten gesloopt worden om de stalinistische monstruositeit te bouwen. Door de extreme bezuinigingslogica is het logisch dat veel Roemenen zich totaal niet vonden voelden met dit regime. De familie Ceaușescu leefde in een andere realiteit, terwijl de armoede groot was door de bezuinigingen van de overheid. Men snakte naar politieke vrijheden want Ceaușescu weigerde om ook maar aan hervormingen te denken. Terwijl stalinistische regimes om hem heen vielen, verklaarde de Roemeense Communistische Partij dat de 71 jarige Conducător nog altijd de absolute leider voorstelde.
Eind december 1989 viel de bom. Na jaren van bezuinigingen en armoede, kwam de arbeidersklasse in opstand. Dit werd mede georganiseerd door dissidenten binnen de communistische partij. Op 21 december hield de oude Nicolae Ceaușescu een toespraak waarin hij het socialisme en de nieuwbouw prees. Werkenden pikte dit niet meer en begonnen anti-Ceaușescu leuzen te schreeuwen. De Conducător verbleekte van schrik, de massa’s keerde zich tegen hem. Nicolae en Elena Ceaușescu werden per helikopter in veiligheid gebracht, terwijl de massa’s het gebouw binnenvielen. Hiermee kwam een einde aan het regime van de Ceaușescu familie.
Dumitru Mazilu, Ion Iliescu en Petre Roman namen het over van Nicolae Ceaușescu. Dat waren stalinisten die heel snel alle marxistische symboliek dumpte, om vooral nationalistisch en patriottistisch over te komen. Het Nationale Reddingsfront was hun politieke partij. De Roemeense Communistische Partij verdween direct na 21 december 1989, terwijl de partij zeker 3,6 miljoen leden had op papier. Deze kozen ervoor om steun te geven aan de partij van Ion Iliescu, de ’’Partij van de Sociaaldemocratie in Roemenië’’, het voertuig van de nu sociaaldemocratische ex-stalinisten.
Nicolae Ceaușescu zou dat allemaal niet meer meemaken. Dumitru Mazilu, Ion Iliescu en Petre Roman wouden van hem af en gaven het militair de goedkeuring om Nicolae en Elena dood te schieten. Het Roemeense Volksleger dat een paar dagen eerder nog loyaal was, besloot binnen 24 uur om hun Conducător en diens vrouw dood te schieten. De militaire rechtbank was een schijnvertoning. Elena vervloekte de soldaten, terwijl Nicolae nog een deel van de Internationale zong toen de soldaten het vuur opende. De executie van Nicolae en Elenamoest vooral het nieuwe regime legitimiteit geven. Maar het was eigenlijk een snelle afrekening om vooral plaats te maken voor Dumitru Mazilu, Ion Iliescu en Petre Roman.
Kapitalistisch wanbeleid en nog meer armoede
De ’’Socialistische Republiek Roemenië’’ werd informeel opgeheven op 28 december 1989. In het jaar 1990 werden verkiezingen gehouden, maar echt democratisch waren die niet. Want het Nationale Reddingsfront bestuurde de media, de staat en alle informatie. Roemenen kregen vooral de politieke lijn van het trio te zien en dus stemde men op die ex-stalinisten die tot 21 december 1989, nog trouw achter de Conducător hadden aangelopen. De eerste echte democratische overheid kwam aan de macht na de verkiezingen in 1992. Ion Iliescu en zijn ex-stalinisten hadden die opnieuw gewonnen. Echter van Marx en Lenin moesten de nieuwe sociaaldemocraten niets hebben. Neoliberalisme was hun nieuwe ideologie, ook al beweerde ze op papier voor een sociale markt economie te staan.
Staatsbedrijven werd verkocht voor een appel en een ei, vaak aan types rond Iliescu. Veel werkenden waren hier op tegen, maar er bestond geen traditie van arbeidersstrijd. Er was geen spraken van georganiseerd verzet, mede door het feit dat wat als links werd aangezien, vaak bestond uit harde stalinisten en die wou niemand meer aan de macht zien. Hier maakte Ion Iliescu dankbaar misbruik van door te beweren dat deregulering en marktwerking nodig waren. Het resultaat? Nog meer armoede, vooral kinderarmoede blijft hoog. De overheid dacht niet aan het leed dat miljoenen overkwam. Roemenië moest aantrekkelijk worden voor buitenlandse investeerders en dus wou men vooral geen regels opstellen, de markt was god, concurrentie was koning!
In 1996 werd Iliescu afgestraft voor zijn neoliberale politiek. Echter de ex-stalinisten zouden weer terug komen, vaak doordat liberalen geen haar beter bleken. De opkomst bij verkiezingen werd elk jaar lager namatte de steun voor de burgerlijke democratie afnam. In 2004 werd Roemenië lid van de EU en werd de interne markt opgesteld voor Europese kapitalisten. Het land werd een presidentiële staat, waarbij dus de president veel macht bezit. Hierdoor worden verkiezingen steeds een toneelspel tussen verschillende persoonlijkheden. Door de armoede, corruptie en ongelijkheid van de laatste 36 jaar nam de steun voor Nicolae Ceaușescu elk jaar toe. Ondanks diens stalinistische politiek vereert men de periode toen de ’’Socialistische Republiek Roemenië’’, voor een hogere levenstandaard zorgde dan na 1989.
De huidige president van het land is Nicușor Daniel Dan. Hij is niet te spreken over het feit dat Nicolae Ceaușescu als positief wordt ervaren. Wat de kapitalistische president vergeet is dat werkenden vinden dat hun leven beter was onder het stalinisme dan onder het kapitalisme. Ondanks de dictatuur was hun levensstandaard hoger 36 jaar geleden. De generatie van na 1989 kent alleen de kapitalistische ongelijkheid, armoede en politici die enkel aan zichzelf denken. Ze kennen de verhalen van hun ouders en grootouders. Die praten niet over het wrede ’’communisme’’, maar over de gratis gezondheidszorg, gratis onderwijs en een gemeenschappelijk gevoel dat niet bestaat in het huidige Roemenië. Dat zijn positieve eigenschappen van de ‘‘Socialistische Republiek Roemenië’’, waar de kapitalistische geschiedenisboeken, de media en politici niet over willen praten!
Liberale politici zoals Nicușor Daniel Dan kunnen dat niet begrijpen. Voor hun is de liberale democratie en het kapitalisme het ultieme goed. Zij geven misinformatie en nostalgie de schuld aan het positieve beeld van Ceaușescu. Revolutionair socialisten doen niet aan verheerlijking van het stalinisme. Maar we wijzen er wel op dat de Socialistische Republiek Roemenië een glimp gaf van wat mogelijk is, als de economie niet eigendom is van een kapitalistische minderheid, zoals dat nu wel het geval is in kapitalistisch Roemenië. De markt economie heeft veel kapot gemaakt en voor veel armoede gezorgd. Het alternatief is daarom socialisme, democratische controle van werkenden. Hiervoor is echter een socialistische arbeiderspartij nodig. Een partij die breekt met de gevestigde politiek en de kapitalistische staat. Dat is wat Roemenië nodig heeft!
