Er zijn bijna vier maanden verstreken sinds de eerste versie van dit document ‘Kansen en gevaren in het tijdperk van wanorde’ werd opgesteld. In deze periode van snelle veranderingen is dat een zeer lange tijd. Als gevolg daarvan hebben zich een aantal cruciale ontwikkelingen voorgedaan die in dit document niet aan bod komen. We zijn echter van mening dat de belangrijkste tendensen die erin worden gesignaleerd, in het algemeen zijn bevestigd en versterkt.
Inleiding van het document: wereldperspectieven van International Socialist Alternative (ISA)
Zoals in dit document wordt opgemerkt, “zal de massale polarisatie doorgaan en daarmee ook de verdere verzwakking van de burgerlijke instellingen.” Het jaar 2021 was nauwelijks begonnen toen mensen over de hele wereld verbijsterd toekeken hoe duizenden aanhangers van Trump en extreemrechts het Capitool in Washington DC bestormden – het hoogtepunt van Trump’s demagogische, maandenlange campagne over het verhaal van “gestolen verkiezingen”. Deze gebeurtenissen ontheiligden een onaantastbaar instituut van het Amerikaanse kapitalisme. Dat konden de dominante delen van de heersende klasse in de VS, die Trump vier jaar lang hadden getolereerd, niet verkroppen vanwege de destabiliserende effecten. De belegering van het Capitool leidde tot een zekere verscherping van de staat tegenover extreemrechts extremisme om de ontwikkelingen weer onder controle te krijgen, en het leidde tot Trump’ tweede impeachment-proces in de Senaat.
Terwijl deze gebeurtenissen de interne conflicten binnen de Republikeinse Partij verscherpten, toonden ze ook de relatieve veerkracht van de kern van de electorale basis van Trump. Veel Republikeinse verkozenen vervreemden zich niet graag van die basis. In die zin zullen noch het verval van de burgerlijke democratie in de VS noch het gevaar van een meer assertieve rechts-populistische en extreemrechtse beweging – zoals aangetoond met de gebeurtenissen van 6 januari – fundamenteel worden omgekeerd door de komst van Biden in het Witte Huis.
Ongetwijfeld is de nieuwe regering-Biden van plan “een streep in het zand te zetten” na Trump’s laatste vier jaar in functie, door een nieuw beeld van verandering te projecteren. Vooral op het binnenlandse front dwingt de diepte van de economische en gezondheidscrisis, die Biden heeft geërfd, hem om meer te doen dan alleen de façade. Het nieuwe Amerikaanse reddingsplan van 1,9 biljoen dollar, helikoptergeld, investeringen in de openbare gezondheidszorg en hulp aan lokale overheden, bevestigt een verschuiving in het economisch beleid van de heersende klasse in de VS, weg van het neoliberale draaiboek. Bovendien spreekt de regering-Biden ook over het uitgeven van $ 2 triljoen aan infrastructuur en het creëren van jobs en betalingen van $ 300 per maand per kind om de armoede onder kinderen, die 21% bedraagt, te bestrijden. In het 2019 Global Competitiveness Report van het Wereld Economisch Forum staat de VS 13e inzake infrastructuurkwaliteit. Biden waarschuwde dat China “onze lunch zal opeten” als Amerika zijn infrastructuuruitgaven niet “opvoert”. Na zijn eerste telefoongesprek met Xi Jinping zei hij aan Amerikaanse senatoren: “Ze investeren miljarden dollars in een hele reeks zaken die te maken hebben met vervoer, het milieu en een hele reeks andere dingen. We moeten gewoon een tandje bijsteken.”
Deze maatregelen kunnen en zullen zeker wat ademruimte geven aan de nieuwe regering-Biden regering, maar zullen de onderliggende, structurele tegenstellingen in het hart van de crisis niet wegnemen. Ze geven echter wel aan dat de massale stimuleringsmaatregelen en de toegenomen staatsinterventies het afgelopen jaar een eigen dynamiek hebben aangenomen, en niet snel of gemakkelijk zullen worden afgewikkeld hoewel de duurzaamheid en betaalbaarheid van deze maatregelen, die op internationale schaal worden uitgevoerd schaal, van land tot land sterk verschillen. Over het algemeen begrijpen de dominante vleugels van de burgerij dat de verwoestingen van de wereldwijde depressie van vorig jaar betekenen dat belangrijke delen van de economie nog steeds aan de beademing liggen, en dat nu de stekker eruit trekken de patiënt zou kunnen doden. Dit zou bovendien de reeds hoge niveaus van politieke en sociale instabiliteit nog versterken. Daarom zijn wij het eens met de Wall Street Journal toen deze onlangs opmerkte: “In de nasleep van de Covid-19 crisis kunnen we wel eens veel meer overheidsinterventies zien.”
Aangezien de wereldeconomie vorig jaar de grootste en breedste inzinking in haar geschiedenis heeft gekend, die 93% van de landen heeft getroffen, is het waarschijnlijk dat veel landen in 2021 één of andere vorm van economisch herstel zullen meemaken. Maar dit zal duidelijk geen terugkeer naar de vroegere productieniveaus of stabiele groei betekenen, en verschillende factoren kunnen een nieuwe wereldwijde neergang of meer gelokaliseerde recessie terugvallen uitlokken, onder het gewicht van nieuwe Covid-19-oplevingen en beperkingen – zoals steeds waarschijnlijker lijkt in de eurozone – of teweeggebracht door een nieuwe financiële crisis – waarvan de dreiging, zoals reeds in ons document is uiteengezet, nog niet is verdwenen. De scenario’s voor de wereldeconomie zullen in niet geringe mate worden beïnvloed door de mate van doeltreffendheid van de vaccinatie tegen Covid op wereldschaal.
De aanvankelijke opleving van optimisme onder de burgerij in deze kwestie afgelopen herfst heeft inmiddels plaatsgemaakt voor een meer nuchtere kijk, nu de complicaties, tegenstrijdigheden en chaos van de uitrol van de vaccins op dramatische wijze aan het licht zijn gekomen. De anarchie van de markt, de groeiende kloof tussen de armere en de rijkere landen, het winstbejag van de farmaceutische bedrijven, het concurrerende prestige en de belangen van de nationale heersende klassen, alles staat een snel, globaal en doeltreffend antwoord in de weg. Volgens de WHO hadden op 10 februari ongeveer 130 landen – waar ongeveer 2,5 miljard mensen wonen – nog geen enkele dosis vaccin toegediend gekregen. Maar zelfs in de EU-landen heeft tot dusver slechts 4% van de bevolking ten minste één dosis ontvangen. Uit een berekening van Bloomberg blijkt dat bij het huidige tempo van vaccinatie de wereld zeven jaar nodig zou hebben om groepsimmuniteit te bereiken.
Deze traagheid en het gebrek aan capaciteit voor de productie en distributie van vaccins dat veel landen in de neokoloniale wereld hebben, bieden meer ruimte voor de verspreiding van nieuwe, potentieel schadelijker en vaccinresistente varianten van de ziekte. Dit kan zelfs in de meest geavanceerde landen de reeds ondernomen inspanningen nog steeds in gevaar brengen en zou ironisch genoeg kunnen bijdragen tot een verdieping van de geopolitieke fragmentatie en de tendens tot de-globalisering.
De chaos en inefficiëntie die kenmerkend zijn voor de wereldwijde uitrol van vaccins is van groot politiek belang. Net als tijdens de eerste golf, toen er een tekort was aan persoonlijke beschermingsmiddelen, beademingsapparatuur, tests, enz., werpt de vaccinatiecrisis van het kapitalisme een licht op de beperkingen die het kapitalisme oplegt aan de productie en distributie van de meest noodzakelijke goederen. Van bijzonder belang is het fenomeen van “vaccin-nationalisme”, dat al heeft geleid tot verhitte botsingen tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU, waardoor de Brexit-overeenkomst al dagen na het sluiten ervan op losse schroeven dreigde te komen staan. De haast van de nationale heersende klassen om eerst ‘hun eigen’ mensen in te enten, ingegeven door een wanhoop om de winstmachine weer op gang te brengen en de rivalen economisch voor te blijven, is één van de grootste bedreigingen voor de strijd tegen Covid, die een programma van internationale aanpak en inenting vereist.
Zelfs indien de pandemie van Covid-19 onder controle geraakt, is deze pandemie in ieder geval een reality check geweest van de omvang en de steeds snellere gevolgen van de voortdurende milieucatastrofe die door de kapitalistische productiewijze wordt veroorzaakt. Milieuonderzoeker John Vidal, die heeft gesproken met wetenschappelijke en medische deskundigen uit de hele wereld, waarschuwde onlangs dat, uitgaande van de voortdurende vernietiging van de natuurlijke habitat van dieren, het ergste nog moet komen op het gebied van virale bedreigingen, en drong erop aan zich voor te bereiden op een pandemie die erger is dan Covid “op de schaal van de Zwarte Dood”, die “de wereld binnen enkele weken zou kunnen treffen.” Alleen al het feit dat dergelijke scenario’s aannemelijk zijn en binnen de wetenschappelijke gemeenschap worden besproken, geeft een idee van de mate van barbaarsheid als het kapitalistische systeem standhoudt.
Document: wereldperspectieven van International Socialist Alternative (ISA).
Het gaat om een erg uitgebreide tekst die gemakkelijker leest als pdf of in uitgeprinte versie.
Download hier de pdf-versie.
