De ideologie van de vrije markt kreeg zware klappen. Het was de marktwerking die de weg vrijmaakte voor de pandemie en er tegelijk niet in slaagde om snel een oplossing te vinden. Het privaat bezit van de productiemiddelen en de intellectuele eigendom zijn de belangrijkste obstakels voor de productie van vaccins op een niveau dat door de situatie vereist is.
Artikel door een arbeider in een groot farmaceutisch bedrijf uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
De heersende klasse weet het niet meer
De productieachterstand verhoogt de kans op de verspreiding van varianten van het virus, waardoor de gezondheids- en economische crisis dreigt te verlengen. Er is een tegenstelling tussen de belangen van de gehele kapitalistische klasse bij de economische problemen door de crisis en die van de kapitalisten uit de farmaceutische sector. In een poging om deze tegenstrijdigheid op te lossen, kondigde Joe Biden aan dat hij de patenten op Covid-19-vaccins tijdelijk wil opschorten. Dat zou een belangrijk keerpunt vormen en een nieuwe aardbeving voor de neoliberale ideologie. Voor de kapitalistische klasse is er een bijkomende uitdaging: de woede van de bevolking over de gevolgen van het vaccinnationalisme sussen.
Biden probeert zich te positioneren als de ultieme anti-Trump om zo een deel van het verloren gegane prestige van de VS te herstellen. De regering-Biden heeft, zoals ze zelf toegeeft, gewacht tot de aanvoer van de vaccins in de VS verzekerd was alvorens een standpunt over de patenten in te nemen. De rampzalige situatie in India zet bovendien druk op alle landen die reeds een gegarandeerde aanvoer hebben. De farmaceutische lobby’s doen hun uiterste best om hun winsten te beschermen, maar zelfs de liberale premier Alexander De Croo zag zich verplicht om te verklaren dat hij openstaat voor het debat.
Volgens Ellen ’t Hoen, een Amerikaanse octrooi-expert, bedraagt de jaarlijkse productiecapaciteit momenteel 3,5 miljard doses, wat ver verwijderd is van de 11 miljard die nodig zijn om 70% van de wereldbevolking te vaccineren. Het kapitalisme is echter geen delende samenleving. Zoals Jean Stephen, voormalig topman van GSK België, verklaarde: “De technologieën die [patenten] beschermen, kunnen voor andere doeleinden worden gebruikt dan alleen voor de productie van vaccins […]. De industrie zal niet accepteren dat dit het geval is.”
Een oplossing op nationale schaal is niet mogelijk. De kapitalistische klasse is zich hiervan terdege bewust, maar is verdeeld. Het vaccinnationalisme staat in contrast met het instinctief internationalisme van de jongeren en de arbeiders. In Nederland is 71% van de bevolking tegen vaccinnationalisme. 58% van de Britten is voorstander van het sturen van vaccins naar zorgpersoneel en bejaarden in andere landen, zelfs als niet de hele bevolking van het land wordt gevaccineerd. In de Verenigde Staten is de helft van de ondervraagden voorstander van het opheffen van patenten. Uit een groot internationaal onderzoek onder 15.000 mensen in 13 van de rijkste landen ter wereld blijkt dat 48 tot 56% van de ondervraagden voorstander is van het vrijgeven van vaccins aan andere landen, terwijl slechts een kwart of minder ertegen is.
De afgelopen periode heeft de arbeidersbeweging zich onderscheiden door een essentiële rol te spelen in de strijd tegen Covid-19 in de bedrijven, de besmettingsplaatsen bij uitstek. Vanaf de eerste dagen van de pandemie braken hier en daar stakingen uit om individuele en collectieve beschermingsmiddelen te eisen (in de distributie, de industrie, enz.). Dit is ook hoe de strijd voor een volledig openbare farmaceutische sector kan worden georganiseerd.
Winstzucht nefast voor onze gezondheid
Er is nog geen akkoord in de Wereldhandelsorganisatie (WTO) over het opheffen van de patenten. Het feit dat zo’n akkoord een plausibel scenario is, was enkele jaren geleden nog ondenkbaar. De Partij Van De Arbeid van België (PVDA) heeft zijn programma rond vaccinaties helemaal op deze kwestie toegespitst: “Als Pfizer zijn patent deelt, kunnen er snel veel meer vaccins geproduceerd worden.” Als revolutionaire socialisten zullen we voor deze maatregel strijden, maar tegelijk koppelen aan het besef dat de kapitalisten niet produceren om in de behoeften van de samenleving te voorzien. Hun enige doel is de bevrediging van de eigen winsthonger. Als die winsten niet op dezelfde manier gegarandeerd zijn, is het erg waarschijnlijk dat het geproduceerde volume meteen afneemt.
Zonder het delen van de technologie zullen veel neokoloniale landen (afgezien van India en Zuid-Afrika) niet in staat zijn om de productie van vaccins op gang te brengen. Bovendien dreigt een nieuwe strijd om toegang tot de componenten die nodig zijn om het vaccin te maken. Voor dat van Pfizer zijn er 280 componenten nodig die door 86 bedrijven in 19 verschillende landen aangeleverd worden. De verschuiving van de productie naar Covid-vaccins leidt nu al tot tekorten aan verschillende farmaceutische bestanddelen. Het zorgt voor een groeiend aantal tekorten aan geneesmiddelen. In ‘normale’ tijden zijn er tekorten voor 500 tot 600 geneesmiddelen in ons land. In april liep dit al op tot meer dan 1.000. Een derde gevaar, naast de toegang tot technologie en componenten, is dat farmaceutische bedrijven de gemeenschap chanteren met de stelling dat ze zonder patenten niet meer in onderzoek willen investeren. Dat het meeste onderzoek gefinancierd wordt door publieke middelen wordt er uiteraard niet bij gezegd…
Wij strijden voor de opheffing van de patenten als bijzonder noodzakelijke maatregel. We koppelen dit meteen aan socialistische maatregelen om een einde te maken aan het privaat bezit van de productiemiddelen.
- Nationalisatie van de farmaceutische sector onder controle van de werknemers en de gemeenschap, van het onderzoek tot de productie en distributie van geneesmiddelen.
- Voor de ontwikkeling en productie van vaccins en geneesmiddelen op basis van de behoeften.
- Deel kennis, technologie en ervaring om een einde te maken aan pandemieën en ziektes.
- Plan de productie om tekorten te voorkomen.
- Voor een ambitieuze internationale vaccinatiecampagne die prioriteit geeft aan de bescherming van de meest kwetsbaren en de eerstelijnswerkers in alle landen.
- Gebruik de enorme winsten van de farmaceutische sector om massaal te investeren in de zorgsector.
Met een dergelijk programma hadden we de pandemie al kunnen stoppen en was het niet nodig geweest om hele delen van de samenleving op te offeren.
