Artikel door Vincent Kolo, Chinaworker.info ( ingekorte versie van een artikel uit het komende nummer van het magazine Socialist World)

In alle sociale klassen heerst een gevoel van economisch pessimisme en angst voor wat de toekomst brengt. De wreedheid van het ‘zero-Covid’-beleid heeft de woede tegen het regime op nooit eerder geziene schaal aangewakkerd.

Xi heeft naar verluidt hoge ambtenaren geïnstrueerd dat het BBP dit jaar koste wat kost boven het cijfer van de VS moet uitkomen. Dat is echter bijzonder onwaarschijnlijk, tenzij de Amerikaanse economie een harde landing maakt. Bloomberg heeft zijn groeiprognose voor het BBP van China naar beneden bijgesteld tot 2 procent, terwijl voor de VS 2,8 procent wordt voorspeld. Geen enkel internationaal prognosebureau voorspelt nu een groei van meer dan 4,3 procent voor China in 2022, ver onder het streefcijfer van 5,5 procent van de regering.

Op het vijfjaarlijkse congres van de zogeheten ‘Communistische’ Partij (CCP), dat later dit jaar wordt gehouden, zal Xi zijn bewind verlengen met een derde termijn als algemeen secretaris of mogelijk door de lang ingeslapen post van CCP-voorzitter nieuw leven in te blazen.

Stabiliteit

Xi’s concentratie van persoonlijke macht en het loslaten van het model van ‘collectieve dictatuur’ dat de afgelopen veertig jaar gehanteerd werd, sinds de CCP onder Deng Xiaoping het proces van kapitalistisch herstel in gang zette, is een uitdrukking van de diepe crisis binnen het regime en de Chinese samenleving. Sociale, politieke en regionale spanningen bereiken een kookpunt. Deze interne druk is één van de drijvende krachten achter het imperialistische conflict, aangezien het Chinese kapitalisme gedwongen wordt een grotere rol op het wereldtoneel te spelen. Tegelijkertijd verergert de imperialistische Koude Oorlog tussen de VS en China de interne tegenstellingen.

De uitbraken van de zeer overdraagbare Omikron-variant dit jaar hebben geleid tot een dystopisch schokbeleid van de dictatuur. De massale lockdowns van 2022 kennen geen gelijke in de menselijke geschiedenis. Meer dan 300 miljoen mensen zijn rechtstreeks getroffen door wekenlang huisarrest, inkomensverlies, voedseltekorten, ontzegging van niet-COVID gerelateerde medische behandeling en bureaucratische pesterijen. Maar zelfs ver weg van de lockdowns is de impact groot – zoals blijkt uit de ineenstorting van de consumentenbestedingen – omdat mensen vrezen dat zij de volgende zijn.

Door de censuur van de staat is het niet mogelijk om het ‘zero-Covid’-beleid in twijfel te trekken. Zelfs de milde kritiek van de Wereldgezondheidsorganisatie dat dit beleid ‘onhoudbaar’ is, wordt uit de publieke opinie gewist. Het mondiale kapitalisme is geleidelijk tot het besef gekomen dat het regime van Xi minstens tot na het CCP-congres zal doorgaan met dit ‘zero-Covid’-beleid, ondanks de duizelingwekkende economische kosten ervan.

Wie betaalt?

Dit beleid draagt bij tot een sterke economische teruggang. In het tweede kwartaal was er wellicht een krimp van de economie. Het leidt ook tot extra lasten voor de reeds overbelaste lokale overheden, die elke 72 of zelfs elke 48 uur massale testen voor de bevolking moeten financieren. Volgens een rapport van Soochow Securities lopen de kosten van de regelmatige Covid-testen voor de bevolking van de steden van eerste en tweede klasse (samen 505 miljoen inwoners) op tot 1,7 biljoen yuan per jaar, of 1,3% van het BBP. Dat is meer dan het defensiebudget van 1,45 biljoen yuan. Dit omvat uiteraard niet de veel grotere kosten voor de economie als geheel van de verloren productie, verloren consumentenbestedingen en verbroken toeleveringsketens.

De meeste lokale overheden verkeren in ernstige financiële nood als gevolg van de drastische daling van de verkoop van grond (door de ineenstorting van de onroerendgoedsector) en van de belastinginkomsten (door lockdowns en belastingverlichting door de overheid). Lokale overheden in het hele land leggen hun personeel loonsverlagingen op en eisen zelfs de terugbetaling van bonussen uit 2021.

Voor de werkende klasse betekent het ‘zero-Covid’-beleid meer uitbuiting, verlies van loon en een grotere schuldenlast. Shanghai bijvoorbeeld telt bijna vijf miljoen werkenden die als migrant uit armere provincies geregistreerd staan. Tijdens de lockdowns hadden de meesten van hen geen werk en geen inkomen.

Om tegemoet te komen aan de eisen van de kapitalisten, met name de buitenlandse, die hun productie steeds meer naar landen buiten China verplaatsen, is er in aangewezen fabrieken tijdens de lockdown een “gesloten circuit”-systeem ingevoerd, waarbij de arbeiders in een afgesloten omgeving een bepaald productieniveau in stand houden. In plaats van thuis te werken, betekent het dit systeem dat er op het werk wordt gewoond. In de Gigafabriek van Tesla in Shanghai bijvoorbeeld sliepen duizenden werknemers tijdens de lockdown op de fabrieksvloer om zes dagen per week diensten van 12 uur te draaien.

Sinds maart waren er in Shanghai minstens zeven arbeidersprotesten die met de pandemie gerelateerd waren. Een online geplaatste video toonde bijvoorbeeld hoe in juni tientallen ordehandhavers in grote witte beschermpakken marcheerden om de betaling van achterstallig loon te eisen.

Instrument van sociale controle

De incidenten ontkrachten de bewering van het regime dat het pandemiebeleid de mens centraal stelt. Het is ook een antwoord op linkse groepen en activisten elders die het Chinese beleid voorstellen als een progressief alternatief voor het rampzalige wanbeheer van de pandemie door de westerse regeringen. De houding van de CCP is even reactionair, tegen de werkende klasse en pro-kapitalistisch.

De nadruk van het regime op de massale tests heeft geleid tot een vorm van goudkoorts onder bedrijven in deze sector. Vorig jaar alleen zijn er meer dan 400 nieuwe bedrijven opgezet, waarvan vele banden hebben met CCP-leiders. De nettowinst van 20 bedrijven die genoteerd staan op de Covid-19 Detection Index van de beurs van Shenzhen verdubbelde in 2021. Onder de top 100 van rijkste miljardairs in China komt meer dan een tiende uit de farmaceutische of biotechnologische industrie.

Het regime van Xi houdt niet alleen vast aan ‘zero-Covid’, maar verankert het beleid in een systeem voor de lange termijn. De infrastructuur van massale tests en quarantaine wordt massaal uitgebreid, met de bouw van honderdduizenden permanente testcentra in het hele land. Daarmee verbetert het regime van Xi zijn apparaat van sociale controle en repressie aanzienlijk onder het mom van de bestrijding van het virus.

Beperkingen op de bewegingsvrijheid van burgers worden versterkt door het elektronisch merken van de hele bevolking via de verplichte Covid-gezondheidscode-app. Deze technologie bestond nog niet tijdens de eerste fase van de pandemie twee jaar geleden. De lockdown van Wuhan, die toen de wereld schokte, was veel zachter dan de lockdowns van dit jaar in Shanghai en elders.

Hoe uniek?

De economische crisis is niet uitsluitend of zelfs maar hoofdzakelijk te wijten aan het ‘zero-Covid’-beleid, ook al heeft dit beleid de situatie sterk verergerd. Het beslissende economische keerpunt kwam vorig jaar toen de zeepbel van de vastgoedsector barstte. Deze sector was goed voor 28% van het Chinese bbp. Het was de belangrijkste motor van het schuldgedreven staatskapitalistische economische model van de CCP en die motor is nu kapot. De huidige schuldniveaus, meer dan 300% van het BBP, beperken het vermogen van het regime om de economie met financiële stimulansen te herstellen. De kapitalisten in China en de rest van de wereld raken steeds meer gefrustreerd door het uitblijven van stimulusmaatregelen met een ‘grote bazooka’ zoals toegepast in 2008 en zelfs nog in 2020.

In vroegere debatten binnen onze stroming, in de voorloper van ISA, dacht de oude leiding van het Internationaal Secretariaat dat de hoge mate van staatscontrole in China, een erfenis uit het stalinistische verleden, het regime een uniek vermogen verschafte om de economie te beheren en crises te vermijden. De CCP kon dingen doen die geen andere regering kon doen, zo redeneerden zij.

Dit was waar, maar slechts tot op zekere hoogte. Overdrijving kan leiden tot verkeerde analyses en perspectieven. Kameraden uit China, Hongkong en Taiwan, maar ook uit andere landen, betoogden dat het niet voldoende was om te wijzen op de “unieke” kenmerken van de Chinese staatskapitalistische economie (geen planeconomie, maar een kapitalistische economie geleid door een dictatuur met belangrijke bureaucratische en staatsinterventionistische kenmerken), maar ook om de beperkingen daarvan te benadrukken. Deze verschillen verlenen de economie geen onoverwinnelijkheid of immuniteit voor crises, zoals zelfs sommige kapitalistische commentatoren dachten. Uiteindelijk blijven de wetten van de kapitalistische economie gelden, ook al kunnen processen zich op een andere tijdschaal voltrekken.

De verkoop van nieuwe woningen is al elf maanden op rij gedaald, met een recorddaling van 59% in mei in vergelijking met een jaar voordien. Vorig jaar kwam de uitputting van de vastgoedzeepbel voor het eerst naar voren met de liquiditeitscrisis bij grote ontwikkelaars als Evergrande. Dat dit slechts het topje van de ijsberg was, zoals wij benadrukten, wordt nu bevestigd.

Massale werkloosheid

De stijgende werkloosheid is de meest verontrustende graadmeter voor de economische problemen in China. Het meest explosief is de werkloosheid onder 16- tot 24-jarigen, die in mei een historisch hoogtepunt bereikte met 18,4%. Dit is meer dan het dubbele van de jeugdwerkloosheid in de VS (7,9%) en hoger dan in de EU (13,9%).

Een nieuw niveau van economische tegenspoed en onzekerheid vormt het bewustzijn van jongeren, arbeiders en migranten, wier vertrouwen in het vermogen van de CCP om economische zaken te regelen, tot op het bot wordt aangetast. De radicalisering van de jongere generatie komt tot uiting op de sociale media – het enige kanaal voor beperkte openbare discussie en sociaal commentaar in China.

De volgende periode van het bewind van Xi, waarin hij zijn controle voor de komende decennia probeert te verstevigen, zal veel stormachtiger zijn. De demografische crisis (met minder arbeiders en minder consumenten), de stagnerende economie, het gewicht van de schulden … Dit alles zorgt ervoor dat de grote ambities van het regime om het VS-imperialisme in te halen steeds meer de grond ingeboord worden, terwijl ook het VS-imperialisme met zijn eigen ernstige problemen wordt geconfronteerd. Voor socialisten zijn deze ontwikkelingen van enorme betekenis nu de twee grootste economische en militaire machten van het wereldkapitalisme een fase van ongekende crisis en politieke omwenteling ingaan.