Nederlands hoop in bange dagen zijn volgens de peilingen het CDA van Henry Bontenbal en JA21 van Joost Eerdmans. Het CDA heeft de campagne van Balkenende (“Fatsoen moet je doen”). Deze slogan is nu 20 jaar oud en heeft toen niet geholpen. JA21 is uit op stemmers die zijn teleurgesteld in de PVV. JA21 gaat doen wat de PVV wilde (asielstop) maar niet lukte. JA21 levert in de woorden van deze partij.
Korte analyse van Prinsjesdag 2025
Het zou te lang duren om te schetsen hoe de Nederlandse politiek op dit dieptepunt terecht is te komen. De korte samenvatting: We hadden nien jaar van CDA-rechts (de jaren Balkenende) met als topprestatie in 2008 het redden van de banken ten koste van de arbeiders.
We kregen meer dan toen meer dan tien jaar VVD-rechts. De bezuinigingen vanwege 2008 werden over de samenleving uitgerold onder het motto van: red uzelf maar. Marktwerking werd alles. Aan problemen zoals klimaat, vervuiling, stikstof, Groningen, woningnood deed deden VVD-kabinetten in principe weinig of niets. Op het gebied van migratie handhaafde de VVD de immigratie omdat de werkgevers zowel de dure expats nodig hadden als de slecht betaalde dagloners.
Toen de steun voor dit VVD-beleid versleten raakte, besloot de VVD-top de verkiezingen over de boeg van het beperken van migratie te winnen. Dat liep uit op de ramp die we inmiddels kennen. Dan maar de PVV, het origineel, besloten veel kiezers.
Alles werd uit de kast gehaald om het kabinet Wilders mogelijk te maken. Een bizarre constructie die toch nog 11 maanden heeft standgehouden. Daar staat dan weer tegenover dan er niets is bereikt. Ja, de aanpak van de stikstofuitstoot is vertraagd. Zelfs problemen die schreeuwden om een snelle aanpak, zoals de woningnood en hulp aan Gaza, werden stug genegeerd.
Het opgepoetste fatsoen van het CDA of de belofte dat JA21 gaat doen wat de PVV liet liggen, gaat geen verbetering brengen in het onvermogen van de Nederlandse politiek, zoveel is zeker. De nachtmerrie van een premierschap van Wilders zal wel blijven wat het nu is, een nachtmerrie, maar de keuze is nu beperkt tot de ene rechtse nachtmerrie of de andere. De plannen van het huidige, twee keer omgevallen kabinet zijn niet meer relevant voor de toekomst. Uitstel, afstel en de rijke en rijkere burgers plezieren, dat zijn de dingen die regeren.
Net als in andere landen, is de arbeidersbeweging politiek totaal afwezig. De PvdA is al 30 jaar geen arbeiderspartij meer, GroenLinks is het nooit geweest. De SP heeft in 30 jaar bij verkiezingen de ene mislukking na de andere laten zien (behalve die ene overwinning in 2006). De SP kiest nu voor “kabinetsdeelname” zonder enig idee van wat samenwerking met burgerlijke partijen met zich meebrengt.
Links is effectief verwijderd als politieke factor; dat geldt niet alleen voor Nederland. Ook in de media: talkshows zijn discussies tussen rechts en rechts. Over één ding zijn ze het altijd eens: het ligt allemaal aan links. Zelfs de vakbonden zijn ondanks succesvolle loonstrijd als politieke factor verzwakt. Er is nauwelijks nog leiding binnen de FNV.
Is links daarmee dood? Nee, Engeland laat zien dat links nog altijd een flink potentieel heeft. De nieuwe partij van Jeremy Corbyn en anderen kreeg deze zomer 750.000 leden, meer dan de Labour Partij of de Conservatieven.
Onder de huidige omstandigheden is een socialistisch stemadvies nauwelijks te geven. PvdD met linkse standpunten, maar met steun voor grotere defensie uitgaven? Niet erg aantrekkelijk. BIJ1: interne strijd. SP: alleen maar ouwe koek en kabinetsdeelname. Partijen met een klassenstandpunt zijn er niet. Een stem bij de verkiezingen op 29 oktober leidt niet tot resultaten in socialistische richting.
Actief worden in de klimaatbeweging, protesten tegen de genocide in Gaza, acties voor hogere lonen, protesteren tegen woningnood, al deze dingen zijn zinvoller en effectiever dan het uitbrengen van een stem op dit moment. Dus er is genoeg te doen. Het is duidelijk dat om klimaatproblemen op te lossen, vrede te brengen, de woningnood op te lossen een socialistische samenleving noodzakelijk is. Actieve strijd voor ieder van deze kwesties zal dat duidelijk maken.
