De separatistische Republiek Artsakh in Nagorno-Karabakh houdt op met bestaan op 1 januari 2024. Van 1991 tot 2020 bezat het 7.633 km aan Azerbeidzjaans grondgebied, dat door Armeense soldaten veroverd was tijdens de eerste oorlog in 1991 tot 1994. Azerbeidzjan groeide uit tot een rijker land en kon haar leger moderniseren, terwijl Armenië en haar separatisten arm bleven. In 2020 viel Azerbeidzjan aan en nam groten delen terug. De separatistische Republiek Artsakh bleef nog drie jaar bestaan, totdat het nu gedwongen is om haar leger te demobiliseren. Vrees voor etnische zuiveringen heerst bij Armeense bewoners van de overgebleven delen van Artsakh.
Artikel door Jorein Versteege
De conflicten over Nagorno-Karabakh gaan helemaal terug naar de jaren 80. Eigenlijk moeten we nog verder terug gaan naar 1923, toen het Nagorno-Karabakh Autonome Oblast werd opgericht binnen de Azerbeidzjaanse Socialistische Sovjet Republiek. In dit gebied leefde toen 89% Armeniërs en met de oprichting van het autonome gebied wou men de Armeense minderheid autonomie geven. Dit hebben Azerbeidzjaanse nationalisten altijd enorm geminacht. Heydar Aliyev (de vader van huidige Azerbeidzjaanse dictator) voelde ook niets voor Armeens zelfbestuur. In de jaren 70 was hij leider van Sovjet Azerbeidzjan en hij zuiverde Nagorno-Karabakh van wat hij ”Armeens nationalisme” noemde.
In 1988 was het Azerbeidzjaanse nationalisme niet meer te houden. Extreemrechtse bendes trokken in de hoofdstad Baku langs Armeense huizen en pleegde massamoorden. De lokale Sovjet militie greep niet in omdat de stalinistische overheid zelf vergiftigd was met nationalisme. Dit versterkte bij de Armeense leiders van het Nagorno-Karabakh Autonome Oblast het gevoel dat ze onbeschermd waren, tegen de wreedheid van deze extreemrechtse bendes. Hierdoor besloten lokale sovjets (raden) van Nagorno-Karabakh om aansluiting te zoeken bij de Armeense Socialistische Sovjet Republiek.
Dit konden de stalinisten in Baku niet accepteren. Drie jaar later in 1991 was de overheid van Sovjet Azerbeidzjan volledig nationalistisch geworden en besloten ze om geweld tegen de separatisten te gebruiken. In januari 1992 begon de grootschalige oorlog tussen Armeense separatisten en het leger van Azerbeidzjan. De separatisten lieten zich leiden door hetzelfde extreemrechtse nationalisme, want in het dorpje Khojaly werden 200 tot 1.000 etnische Azerbeidzjanen vermoord. Ook in Armenië pleegde extreemrechtse Armeense nationalisten massamoorden op etnische Azerbeidzjanen.
De eerste oorlog was vooral een etnisch nationalistische oorlog tussen Armenen en Azerbeidzjanen. Die werd gewonnen door de separatisten omdat het leger van Azerbeidzjan niet in staat bleek om Nagorno-Karabakh te veroveren. Erger, ze verloren zeker 7.600 kilometer van hun eigen grondgebied aan de Armeense separatisten. Dit verlies was extreem pijnlijk voor het nationalistische Baku. Het zorgde ervoor dat ex-KGB baas Heydar Aliyev dictator van de Republiek Azerbeidzjan werd in 1994. Toen hij in 2003 overleed kreeg zijn zoon Ilham Aliyev het ambt van president. Azerbeidzjan is een familiedictatuur al 29 jaar.
Ondanks de overwinning van de separatisten in de jaren 90, is de Nagorno-Karabakh Republiek nooit erkend. Ook de Republiek Armenië erkende het land niet. Internationaal bleef het gebied gezien worden als een onderdeel van Azerbeidzjan. Ondanks wat korte gevechten kwam het pas in 2020 opnieuw tot een grote oorlog. Dit keer was het Azerbeidzjan dat sterker en moderner was dan het leger van de Republiek Artsakh, de Nagorno-Karabakh Republiek. Azerbeidzjan heeft veel olie en moderniseerde haar leger hierdoor. Met steun van Turkse commando’s en Syrische huurlingen wist Baku om zeker 3.000 km terug te veroveren.
Er kwam een staak het vuren en men beloofde om de Lachin corridor open te houden voor handel tussen Armenië en Artsakh. Echter op 12 december 2022 sloot Azerbeidzjan de corridor af, waardoor er geen verkeer en handel mogelijk was. Vermoedelijk was dit een onderdeel van een plan, opgezet door Baku om nu geheel Nagorno-Karabakh in te lijven. Door geen voedsel en andere basis producten toe te laten hoopte de dictatuur van Ilham Aliyev dat in 2023 Artsakh zou vallen. 120.000 mensen in het gebied zaten opgesloten. Scholen gingen dicht, ziekenhuizen moesten sluiten, het land stierf een langzame dood.
Internationaal werd Azerbeidzjan zwaar bekritiseerd. Maar de nationalistische dicatuur wist dat ze sterk stonden. Met veel bombarie brulde de propaganda van Aliyev dat geheel Nagorno-Karabakh weer Azerbeidzjaans zou worden. Daarnaast steunt Turkije de acties van Baku volledig. Dictator Erdogan is een trouwe bondgenoot van Ilham Aliyev. Rusland kon/wil niets doen tegen de blokkade van Artsakh. Door de imperialistische invasie van Oekraïne, staat Rusland niet meer zo sterk om in te grijpen in de Kaukasus.
Op 21 september 2023 ging Artsakh akkoord met een staak het vuren, wat alleen maar als capitulatie kan worden gezien. Het Artsakh Verdedigingsleger moet ontwapend worden, hierdoor zal Azerbeidzjan straks vrij toegang hebben tot de laatste 3.170 kilometer aan grondgebied van de Republiek Artsakh. Voor de 120.000 Armeense inwoners zit niets anders op dan te vluchten. Leven onder Azerbeidzjaans bewind zullen velen niet durven. Er heerst angst voor de wraakzuchtigheid van de Azerbeidzjaanse nationalisten.
Met het einde van de Republiek Artsakh heeft het Azerbeidzjaanse nationalisme uiteindelijk de oorlog om Nagorno-Karabakh gewonnen. Voor de Armenen zal dit een pijnlijk verlies zijn. Armenië is al een armoedig land dat straks met 120.000 vluchtelingen zal zitten. Mensen die alles verloren hebben, huizen, families en geschiedenis. Schuld hieraan is het nationalisme en kapitalisme. Alleen door te vechten voor een socialistisch alternatief is het mogelijk dat beide landen ooit weer samen te kunnen leven, dit zal niet mogelijk zijn onder de huidige machtsstructuren!
Revolutionair socialisten kiezen de kant van de werkende klasse in dit conflict. Het kapitalisme is niet in staat gebleken om voor welvaart te zorgen na de val van de Sovjet-Unie. Het nationalisme bleek het vergif van oorlogen in de Kaukasus. Feit is ook dat de markt economie zorgde voor ongelijkheid, terwijl nationalistische overheden de werkende klasse vergiftigde.
Alleen socialisme kan een einde maken aan haat, uitbuiting en oorlog. Daarom is onze mening duidelijk!
We zijn:
- Tegen het etnische nationalisme
- Tegen de nationalistische dictatuur in Baku
- Voor democratisch zelfbestuur van de Armeense bevolking in Artsakh zonder vrees voor zuiveringen
- Tegen de hypocriete Russische ”beschermers” en hun ”staak het vuren”
- Voor democratisch socialisme in Armenie, Artsakh (Nagorno-Karabakh) en Azerbeidzjan als onderdeel van een vrijwillige socialistische federatie van de Kaukasus.
