Het kabinet van VVD en PvdA heeft slechte economische vooruitzichten. Voor het eerst sinds de jaren dertig is gebrek aan groei het perspectief. Een periode van vijf jaar van economisch zwaar weer is waarschijnlijk een optimistische inschatting. Hoe je het ook wendt of keert, de consument gaat onder deze omstandigheden geen geld uitgeven. De hoge werkloosheid (725.000 in 2018), die daarna maar langzaam gaat dalen (met slechts 20.000 per jaar) is voor iedereen een bedreiging. De overheid bezuinigt en blijft dat doen. De export loopt terug. Met het einde aan het stimuleringbeleid en het gestuurd teruglopen van de groei in China valt er op de wereldmarkt minder te verdienen. Koersen van obligaties en aandelen blijven onder druk. Het kapitalisme in de wereld, en dus ook het Nederlandse kapitalisme, verkeert in een impasse. Bezuinigen helpt niet, stimuleren geeft alleen koortsvlaagjes. Herstel van groei is onbereikbaar.
Artikel door Pieter Brans
Naast de belangrijke factoren die een molensteen vormen om de nek van de kapitalistische economie, zoals de tendens van de winstvoet om te dalen, de overwoekering door het financiële kapitaal en de problemen rond het milieu en de schuldenlast (die overigens pas ondragelijk wordt als de economie niet meer groeit…) , zijn er ‘kleinere’ factoren, zoals het stilvallen van de groei in de opkomende markten en het feit dat er via loonsverhogingen en bonussen steeds meer geld gaat naar de heersende klasse. Je kunt je een ongeluk kopen aan Ferrari’s en kaviaar, maar het meeste geld gaat toch naar het gokhuis van de aandelenbeurzen. Daar beweegt geld van de kleine beleggers en pensioenfondsen naar de grote beleggers en de rijken… Ook de enorme kosten van de oorlogen in Irak (622 miljard) en Afghanistan (bijna 500 miljard) en de bodemloze put van de kosten voor defensie in het algemeen (vgl. ook de 4,3 miljard voor de JSF in Nederland, goed voor 2/3e van de geplande bezuinigingen) helpen natuurlijk niet mee om de kapitalistische economie weer aan de gang te krijgen.
Internationaal staan regeringen die bezuinigen politiek onder druk. Vaak is er echter geen duidelijk alternatief. Hooguit zijn er partijen die “anders” willen bezuinigen (langzamer, minder). Dit geldt ook voor Nederland. De politieke basis voor het huidige kabinet is smal. Het kabinet heeft sowieso geen meerderheid in de Eerste Kamer en regeert van akkoord naar akkoord. Deze “akkoorden” vallen echter even snel in elkaar als ze gesloten worden. Het “woonakkoord”, gebaseerd op het uitrammelen van geld van huurders en corporaties t.b.v. het kabinet, was misschien nog wel het meest succesvolle. Het “Zorgakkoord” is een ramp voor zorgveleners (tienduizenden ontslagen) en hulpbehoevenden. Het “Sociaal Akkoord” (het was niet sociaal en een akkoord was het eigenlijk ook niet) wordt opgeblazen door de nieuwe extra bezuinigingen (6 miljard voor 2013). Het “Onderwijsakkoord” is recent mislukt. Dit kabinet is een serie politieke ongelukken. Het struikelde bij het begin al over de inkomensafhankelijke zorgpremie. Er was ook nog het financiële ongeluk met de SNS bank (kosten 4 miljard, zonder garantie dat het geld ooit terugkomt). En dan hebben we het verder maar niet meer over het gesukkel rond de Fyra en de aandelenpakketten van de echtgenoot van de Minister van Infrastructuur en Milieu. Allemaal helemaal volgens de regels…
Het handboek “Politieke Frontsoldaat” is echter onvoldoende om het kabinet door de komende stormen te krijgen. De ontevredenheid over het gebrek aan economische vooruitzichten, de eeuwige bezuinigingen, de verslechterende pensioenen, de rot in de huizenmarkt, het gebrek aan huurwoningen, de slopende werkloosheid, kan niet eeuwig doorsudderen zonder tot uitbarstingen te komen. Het meest verbazingwekkende is eigenlijk dat het tot nu toe niet tot een uitbarsting is gekomen.Verklaarbaar is het wel. Bij gebrek aan politieke alternatieven en vakbondsverzet, is het handhaven van het kabinet een kwestie van politieke brutaliteit. Als de feiten beroerd zijn (en dat zijn ze), regeer dan op basis van Public Relations (PR), een vorm van bluf. Bluf je een weg langs belangenorganisaties door middel van zogenaamde akkoorden en bluf je een weg door de Eerste Kamer door te dreigen met economische chaos en politieke impasse. De FNV heeft onder leiding van de nieuwe voorzitter Ton Heerts met het Sociaal Akkoord (overigens was de andere kandidaat voorzitter, Brenk, ook voorstander) alles gedaan om het kabinet vooruit te helpen, allemaal PvdA-leden tenslotte. Roemer geeft af ten toe commentaar vanaf de zijlijnen en de SP gedraagt zich helaas eerder als een loyale oppositiepartij (“met een ander beleid zouden wij best in de regering willen”) dan als organisator en aanjager van het verzet.
Tekenen van stijgende wanhoop bij de bourgeoisie zijn de voorstellen van werkgeversvoorzitter Wientjes, die de genationaliseerde banken en andere bedrijven op dit uiterst ongunstige moment in de verkoopetalage wil zetten. Zijn uitspraken zijn wel een signaal van naderende bezuinigingsmoeheid, ook bij de werkgevers. Ook de plannen van het kabinet om maatschappelijke instellingen zoals pensioenfondsen, woningbouwverenigingen e.d. weer met geld te laten rollen, zijn weinig meer dan wanhoopsplannetjes. Zelf geen cent meer willen uitgeven, maar anderen dat dan laten doen…
Voor jongeren is de situatie het meest schrijnend. In de ogen van het kabinet moeten zij het doen met een hoge jeugdwerkloosheid, met nog hogere studieschulden en volgens adviezen van de commissie Wijffels met flnke eigen bijdragen (meer dan 40.000 Euro) bij het kopen van een woning. Veel jongeren horen tot de ZZP’ers die nauwelijks inkomen hebben. En dus ook maar heel moeilijk een lening van een bank kunnen krijgen.
Er komt een moment waarop iedereen de moed verliest in zogenaamde akkoorden. Er komt een moment waarop blufpoker niet meer werkt. Bezuinigingsmoeheid is nu al zichtbaar. Ondanks de massale steun van de media en andere politici.Het is onmogelijk om te voorspellen waar de politieke conflictstof het eerst tot explosies zal leiden. Onverwacht was de geweldige staking van de pakketbezorgers bij de PTT. Zij behoorden tot de grote groep zwaar getroffen ZZP’ers. Vroeger zou deze groep grotendeels te boek staan als uitgebuite stukloonarbeiders. Het succes van deze staking is een aanmoediging voor anderen om actie te ondernemen. Eén ding is duidelijk: afwachten tot het beter wordt is volslagen zinloos. Afwachten tot de bazen en bankiers ‘tot inkeer komen’ is zinloos.
Alleen actief verzet loont. Dan moet het stevig zijn en goed georganiseerd. Het ongenoegen organiseren en samenbrengen, gekoppeld aan een discussie over een alternatief, dat is de uitdaging waar de arbeidersbeweging voor staat. Zwakheid aan onze kant zet aan tot nog meer brutaliteit van werkgevers en regering.
Er is dringend behoefte aan een degelijk bediscussieerd actieplan dat van onderaf wordt gedragen en waarmee wordt toegewerkt naar een of desnoods meerdere algemene stakingen. Tegelijk moeten we het neoliberale eenheidsdenken van de bezuinigingspolitici van antwoord dienen. Dat doen we niet door in hun afbraaklogica mee te gaan om het tempo te vertragen, maar wel door er een andere logica tegenover te plaatsen. Wij komen op voor een samenleving waarin niet de belangen van de 1% rijksten, maar die van de 99% armsten centraal staan. Een samenleving waarin de meerderheid van de bevolking democratisch mee beslist over wat en hoe er wordt geproduceerd en waarvoor het wordt aangewend. Een socialistisch alternatief op een kapitalisme dat ons een uitzichtloze crisis te bieden heeft.
