De Internationale Vrouwendag (8 maart) wordt dit jaar met extra enthousiasme gevierd door de leden van de partijen en organisaties die deel uitmaken van het Committee for a Workers’ International. Het is immers exact honderd jaar geleden dat de vrouwelijke arbeiders in Petrograd deze dag uitkozen om in actie te gaan. Dit was het begin van de historische Russische Revolutie. Het is ook op deze dag dat miljoenen mensen zullen protesteren tegen de reactionaire standpunten van de nieuw verkozen Amerikaanse president, in het bijzonder zijn standpunten tegenover vrouwen.
Artikel door Clare Doyle van het CWI
Petrograd
Exact 100 jaar geleden – op 23 februari volgens de oude Juliaanse kalender – verlieten de vrouwelijke textielarbeiders van Petrograd hun fabrieken om ‘brood en vrede’ te eisen. Ze riepen de andere werkenden op om hetzelfde te doen. Na vijf dagen van massale betogingen, algemene stakingen, straatgevechten en oproepen aan de soldaten, stortte de tsaristische staatsmachine in elkaar en was het autoritaire bewind van de gehate Romanovs voorbij.
De macht lag op straat waar de werkenden deze konden vasthouden en organiseren. Het leek alsof hun dromen eindelijk waarheid konden worden: het einde van de oorlog en de honger, een nieuw leven voor de werkende mannen en vrouwen en de miljoenen onder armoede gebukt gaande boeren in het grote desintegrerende Russische rijk.
Arbeiders in de fabrieken van het district Vyborg in Petrograd hadden al lang over revolutionaire actie gediscussieerd, maar het waren de vrouwen die de sluizen van de strijd openden. Ze waren wanhopig en eisten zowel het einde van de slachtpartij die miljoenen doden aan het front maakte als voedsel om hun gezinnen eten te geven.
Alle belangrijke voorwaarden voor revolutie, zoals dit begrepen wordt door marxisten, waren gerijpt: er was een crisis aan de top van de samenleving, onder de middenlagen was er onrust en ongenoegen, de arbeiders kwamen in actie en waren bereid om tot het einde te strijden terwijl de troepen van de staat overgingen naar de kant van de werkenden. Het essentiële element dat ontbrak, was massale steun voor een revolutionaire partij die een duidelijke koers voorstelde aan de werkenden om de macht in eigen handen te nemen en de doelstellingen te realiseren.
Heel wat revolutionaire leiders – waaronder Lenin en Trotski – waren nog in ballingschap en probeerden terug te keren naar Rusland. Ze juichten de vloedgolf van menselijke energie op de straten van Petrograd toe, maar erkenden tegelijk dat dit moest gekanaliseerd worden in verdere strijd die een einde maakt aan het kapitalisme en het grootgrondbezit waarbij de revolutie verder uitbreiding zou kennen in de sterkere economieën van Europa en de VS.
Begin 1917 stonden de Bolsjewieken erg zwak en genoten ze slechts beperkte steun in de raden van afgevaardigden van arbeiders en soldaten (de sovjets). De andere partijen – de Sociaal Revolutionairen en de Mensjewieken – die er sterk stonden, waren niet bereid om een programma te verdedigen waarmee een einde werd gesteld aan de oorlog en waarmee de kapitalisten en grootgrondbezitters van hun posities in de samenleving werden verdreven. De werkenden en boeren wilden niets liever dan het einde van de oorlog, maar de ervaring zou aantonen dat het hiervoor nodig was om de revolutie verder te zetten. Nu bleef de oorlog maar aanslepen en werden steeds meer boeren en werkenden in uniform afgeslacht.
Het zou nog acht maanden duren vooraleer ze met een meerderheid van Bolsjewieken in de sovjets het proces van revolutie zouden voltooien, in oktober gebeurde dit overigens zonder bloedvergieten. In oktober (volgens de oude kalender) 1917 werd een socialistische arbeidersregering gevestigd.
De eerste verklaringen van die nieuwe regering gingen over cruciale kwesties zoals vrede, land, de 8-urendag en vrouwenrechten. Vrouwen genoten volledig stemrecht, gelijkheid op vlak van lonen en arbeidstijd, het recht op een burgerlijk huwelijk en echtscheiding bovenop gratis familieplanning en indien nodig toegang tot abortus. Er werden grote plannen opgemaakt voor de vestiging van kinderopvang, collectieve restaurants, wasserijen, bibliotheken, sport- en ontspanningsfaciliteiten, … Een bekende revolutionaire poster toont een jonge vrouwelijke Bolsjewiek die een raam opent met de woorden: “Weg met de slavernij in de keuken! Geef ons het nieuwe leven!”
Hervormingen gestopt
De burgeroorlog, de imperialistische interventie en het mislukken van de revolutionaire bewegingen in andere landen kwamen bovenop de problemen van een al zwakke economie. Er werden enorme inspanningen gedaan om het leven van vrouwen op het platteland en in de steden te verbeteren, maar de harde tekorten doorkruisten de plannen voor het ‘nieuwe leven.’ De opkomende macht van Stalin en zijn kliek leidde tot het terugrollen van heel wat verworvenheden voor vrouwen. De ineenstorting van de Sovjet-Unie in de jaren 1990 leidde tot de terugkeer van kapitalistische, en zelfs feodale, ‘waarden’ in hun lelijkste uitingen.
In dit herdenkingsjaar van de Russische Revolutie is de officiële propaganda van president Poetin bereid om te erkennen dat het omverwerpen van de tsaar terecht was, maar er wordt gesteld dat alles fout liep toen de kapitalisten en grootgrondbezitters aan de kant geschoven werden. Dit wordt verkondigd door een vroegere topman van de ‘Communistische Partij’ en de veiligheidsdiensten van de staat. Hoe kan de vreselijke reactionaire aard van het bewind van Poetin in Rusland vandaag beter aangetoond worden dan met de maatregel waardoor geweld binnen het gezin in de praktijk niet meer bestraft zal worden? Het contrast met de gevoelige benadering van de Bolsjewieken tegenover de problemen waarmee vrouwen in een klassensamenleving geconfronteerd worden, is wel erg groot!
Internationale dag van solidariteit
Het idee van een speciale dag om de werkende vrouwen en hun strijd te eren, kwam uit de VS. In 1908 betoogden 15.000 vrouwen in New York om op te komen voor een kortere werkweek, meer loon en stemrecht. Het daaropvolgende jaar riep de Socialist Party of America de vrouwen op een ‘nationale vrouwendag’ te houden. In 1910 stelde de Duitse socialiste Clare Zetkin op een internationale conferentie in Kopenhagen voor om er een wereldwijd evenement van te maken.
Amper een week na de vrouwenmarsen van 1911 kwamen 140 vrouwelijke arbeiders om bij een fabrieksbrand in New York. In de daaropvolgende jaren betoogden steeds meer vrouwen voor betere arbeidsvoorwaarden en bescherming op het werk. Op de internationale vrouwendag van 1914 waren er doorheen Europa betogingen tegen de dreigende imperialistische oorlog en voor het vrouwenstemrecht.
Een eeuw van verandering
Er is veel veranderd en verbeterd in die 100 jaar sinds de Russische Revolutie. Het dagelijkse leven van vrouwen is er sterk op vooruit gegaan, vaak op basis van stakingen, strijdbewegingen en campagnes waarin ze betrokken waren. Maar zelfs in de context van enorm ontwikkelde technologie en technische mogelijkheden, kloppen vrouwen vandaag nog steeds meer werkuren aan lagere lonen dan hun mannelijke collega’s. Het besparingsbeleid van de voorbije jaren heeft een aantal van de verworvenheden afgebouwd. Er is fors geknipt in de diensten waar vrouwen en hun gezinnen van afhankelijk zijn. Onderzoek toont bovendien aan dat vrouwen nog steeds meer onbetaald huishoudelijk werk verrichten dan mannen, ook in de ontwikkelde kapitalistische landen is dit het geval!
De kapitalistische samenleving blijft een houding en praktijken voeden waarbij vrouwen geen gelijke kansen genieten en geen vrije keuze hebben om al dan niet kinderen te nemen. In grote delen van de wereld is er weinig tot niets verbeterd. Vrouwen en meisjes worden nog steeds letterlijk gezien als het eigendom, zelfs als de slaven, van mannen. Miljoenen vrouwen hebben geen toegang tot onderwijs en hebben geen tijd voor zichzelf. In sommige neokoloniale landen is er al aanzienlijke vooruitgang geboekt op vlak van contraceptie, strijd tegen genitale verminking en overlijdens bij geboorte. Maar heel wat aspecten van het leven – zelfs de toegang tot voedsel en proper water – zijn niet verbeterd, integendeel.
Oorlogen en hongersnoden dwingen tientallen miljoenen vrouwen op de vlucht. Wereldwijd gaan ze gebukt onder seksuele uitbuiting, verkrachtingen, geweld en moord door mensen die ze kennen maar ook door onbekenden.
In het boek ‘It doesn’t have to be like this’ van Christine Thomas wordt uitgelegd welke problemen vrouwen kenden doorheen het bestaan van klassensamenlevingen, in het bijzonder het kapitalisme. Het boek wijst op geslaagde campagnes inzake huisvesting, gezondheidsvoorzieningen en op vlak van de nachtmerrie die geweld binnen het gezin vormt. Campagnes hebben een verschil gemaakt en dwongen hervormingen af. Maar het boek concludeert met de woorden van Friedrich Engels, de vriend en medestander van Karl Marx, die nog even actueel zijn als toen ze geschreven werden in de 19e eeuw. Engels stelde dat de basis voor het oplossen van de problemen waarmee vrouwen geconfronteerd worden, bestaat uit “de overgang van de productiemiddelen in collectief bezit.”
Als socialisten stellen we vast dat het kapitalisme een rot systeem is dat leidt tot ellende, oorlogen en honger. De 8 rijksten bezitten meer dan de armste helft van de wereldbevolking. De 1% rijksten leven van de uitbuiting van de andere 99%.
Zo moet het niet zijn. Het samenvallen van de 100ste verjaardag van de Russische Revolutie en de groeiende woede tegen Trump en de heerschappij van zijn kliek van miljardairs, biedt een uitstekende kans om offensief voor een socialistische benadering inzake vrouwenrechten en maatschappijverandering op te komen.
Revolutie
Het is niet overdreven om te stellen dat er als reactie op de verkiezing van Donald Trump in november een soort revolutie gaande is doorheen de wereld. Zelfs het woord ‘revolutie’ is net als ‘socialisme’ populair geworden in de VS. Dit komt deels door de eerdere campagne van Bernie Sanders in de Democratische voorverkiezingen waar hij pleitte voor een ‘politieke revolutie.’
De verkiezing van de seksistische mysoginist Donald Trump als president van de VS leidde meteen tot een explosie van woede, zeker onder vrouwen van alle leeftijden. In de VS waren er een dag na de bekendmaking van het resultaat al meer dan 40.000 betogers in verschillende acties waarin Socialist Alternative een centrale rol speelde. Dit droeg ongetwijfeld bij tot de grootschalige acties die volgden. Op 21 januari, de dag na de eedaflegging van Trump, waren er ongeveer 600 vrouwenmarsen doorheen de VS met alles samen meer dan vier miljoen deelnemers, zowel vrouwen als mannen. Op dezelfde dag waren er een honderdtal gelijkaardige acties in de rest van de wereld. Het idee dat internationale acties tot verandering kunnen leiden, zal enkel aan kracht winnen.
Miljoenen vrouwen en mannen kwamen voor het eerst in hun leven op straat om te protesteren tegen de posities van Trump tegen migranten en moslims, of nog zijn ontkenning van de problemen inzake klimaatverandering. Het idee dat massaprotest tot verandering kan leiden, is bijzonder belangrijk. Het is een revolutionaire stap van mensen die voorheen mogelijk nooit aan revolutie of socialisme gedacht hadden.
8 maart 2017
Wereldwijd zullen miljoenen mensen op 8 maart betogen in wat wel eens de grootste viering ooit van de internationale vrouwendag kan worden. De echte geschiedenis die deze dag verbindt met arbeidersstrijd tegen de werkgevers en hun systeem is minder bekend. Slechts in enkele landen – waaronder Pakistan en Turkije – waren er de afgelopen jaren nog steeds regelmatig betogingen op de internationale vrouwendag.
Dit jaar zal het anders zijn, deels omwille van Donald Trump. 8 maart zal opnieuw een dag van internationale solidariteit zijn rond thema’s die vrouwen aanbelangen in plaats van hen snoep of bloemen aan te bieden. Het is een dag van verzet tegen onrechtvaardigheden, beledigingen en discriminatie die ingebakken zitten in de opstelling van de huidige bewoner van het Witte Huis in Washington. Zijn dreigementen tegen de gezondheidszorg en aanvallen op het recht op abortus zullen op zich al heel wat woedende mannen en vrouwen op straat brengen.
Er is natuurlijk een wereld van verschil tussen de Russische Revolutie en wat er dit jaar gebeurt. In de verontrustende wereld die we vandaag kennen waarbij de kapitalisten geen blijvende oplossingen hebben voor het door crisis gekenmerkte systeem, is er een groot politiek vacuüm. Rechtse demagogen proberen dit te vullen. Er is nood aan een onafhankelijke beweging die opkomt voor echte oplossingen voor de vele dagelijkse problemen in het leven van de 99% en in het bijzonder de problemen waarmee vrouwen geconfronteerd worden.
Diegenen die stellen dat het kapitalisme slechts hervormd moet worden, hebben geen antwoorden. Het systeem van de werkgevers is nog niet hersteld van de crisis van 2008 en stevent al af op volgende rampen. Het massale internationaal protest in de VS en elders in de wereld, vormt een nieuwe fase in de wereldpolitiek.
‘Staak!’
Het idee van een vorm van ‘staking’ op 8 maart leeft al sinds de herfst van vorig jaar. Op 19 oktober volgden miljoenen vrouwen in Argentinië de oproep tot actie van de beweging ‘Nu una menos’ (‘Niet één minder’). Die beweging ontwikkelt doorheen Latijns-Amerika en protesteert tegen het vreselijke geweld op vrouwen. In Polen was er een oproep tot een ‘vrouwenstaking.’ Het massale protest dwong de regering ertoe om terug te komen op het reactionaire voorstel om abortus volledig te verbieden. Er zullen in Polen op 8 maart overigens betogingen zijn in maar liefst vijftig steden. Eind oktober vorig jaar was er ook een vorm van ‘vrouwenstaking’ in IJsland tegen de loonkloof en als herdenking van een belangrijke vrouwenstaking in 1975.
In Italië kwamen vorig jaar in november 200.000 mensen op straat tegen geweld op vrouwen. De beweging ‘Non une di meno’ riep er de vakbonden op om stakingsacties te organiseren. Er wordt nu opgeroepen om op 8 maart te staken, een oproep die niet alleen op vrouwen gericht is (net zoals het tot protest tegen Trump op 21 januari niet alleen door vrouwen gedragen werd). Er zal niet alleen gestaakt worden, er is een oproep om te betogen en zo de enorme problemen voor werkende vrouwen onder de aandacht te brengen. Er was een online oproep om in Frankrijk het werk neer te leggen om 15u40 uit protest tegen de loonkloof (waarbij het werk van vrouwen na 15u40 onbetaald is in vergelijking met het loon van hun mannelijke collega’s).
In Trump’s eigen land stelde Socialist Alternative: “Tegenover het historische protest geeft Trump geen duimbreed toe. Hij gaat integendeel over tot meer aanvallen. We kunnen niet wachten op de volgende verkiezingen. We moeten het protest nu opvoeren.” Socialist Alternative roept iedereen op om het idee van acties te ondersteunen, in het bijzonder stakingsacties “waar mogelijk zonder je job op het spel te zetten of andere wraakacties te riskeren.” Vrouwenorganisaties en vakbonden worden opgeroepen om de dag te gebruiken als opstap naar grotere acties op 1 mei, de dag van internationale arbeiderssolidariteit.
De Spaanse studentenvakbond ‘Sindicato des Estudiantes’ (met in de leiding heel wat jonge vrouwelijke leden van Izquierda Revolucionaria) heeft de studenten opgeroepen om de lessen te verlaten tussen 12 en 13u op 8 maart. Er wordt opgeroepen om in de scholen en op de campussen bijeenkomsten te houden. De boodschap is duidelijk: “We hebben genoeg van seksistisch geweld, we verdedigen vrouwenrechten! Weg met Trump en gelijk welke regering die seksisme en onderdrukking in de hand werkt.”
In Brazilië worden protestacties georganiseerd rond twee centrale slogans: “Neen aan de pensioenhervorming” die vooral vrouwen hard treft en “Neen aan feminicide” – een slogan van de beweging ‘Niet één minder’ die ingaat tegen het geweld op vrouwen. Er worden stakingsacties verwacht bij de leraars in Sao Paulo.
In Ierland is er een oproep ‘Strike 4 Repeal’ waarbij scholieren en studenten, naast enkele werkenden, op straat zullen komen om een referendum te eisen voor het opheffen van het verbod op abortus in Ierland. ’s Avonds is er een betoging naar het parlement. Heel wat leden van de Socialist Party – die ook actief zijn in de socialistische feministische campagne ROSA – zullen aan die acties deelnemen. In Zweden organiseert Rättvisepartiet Socialisterna een scholierenstaking in één school in Stockholm en zijn er enkele andere protestacties op de werkvloer. Daarnaast wordt deelgenomen aan betogingen.
Het CWI verwelkomt oproepen tot acties op 8 maart. Een wereldwijde staking staat nog niet op de agenda in de meeste landen, maar waar het idee van actie naar voor geschoven wordt, hopen we op een maximaal mogelijke deelname van zowel mannen als vrouwen. We verwerpen het idee dat enkel vrouwen de strijd rond vrouwenthema’s moeten voeren. Er is nood aan een duidelijk programma rond vrouwenrechten doorheen onze bredere strijd voor een socialistisch alternatief.
CWI
Internationaal staat het CWI vooraan in heel wat bewegingen die directe gevolgen hebben voor vrouwen. Denk maar aan de campagne van de militanten van Socialist Alternative, waaronder gemeenteraadslid Kshama Sawant, voor een minimumloon van 15 dollar per uur. Onze benadering in elke campagne bestaat uit het verbinden van directe eisen met de noodzaak om de samenleving te veranderen op socialistische basis, maar dit betekent niet dat er geen rechten kunnen afgedwongen voordat de samenleving veranderd wordt.
We hebben nooit de benadering om vrouwen te zeggen dat ze op een andere samenleving moeten wachten en niet voor verandering moeten opkomen in de huidige samenleving. Iedereen in een beweging als de onze moet ook gevoelig en bewust zijn rond de noden van anderen.
Het CWI ondersteunt campagnes en strijd rond thema’s die specifiek op vrouwen gericht zijn. Tegelijk pleiten we ervoor om dit te oriënteren op de bredere arbeidersbeweging en een zo groot mogelijke eenheid van werkende mannen en vrouwen. Daarmee wordt de strijd versterkt en willen we wijzen op de nood aan een bredere politieke kracht die opkomt voor een socialistische samenleving.
We verwelkomen de brede aandacht voor de specifieke uitdagingen van vrouwen in een kapitalistische samenleving en de grotere aandacht voor protestacties op de internationale vrouwendag. We hopen een zo groot mogelijke eenheid en solidariteit te zien onder al wie ingaat tegen seksisme, ongelijkheid, uitbuiting en de ellende die eigen zijn aan het kapitalisme. Vervoeg ons in de strijd voor socialisme!
