Bescherming en gezondheid op het werk en in de samenleving in het algemeen zijn bij uitstek kwesties die de arbeidersbeweging aanbelangen. Het is door harde strijd dat we sociale zekerheid, zoals ziekteverzekering, hebben afgedwongen. Werkenden kwamen eveneens op voor preventie en bescherming op het werk en in hun leefomgeving. Jongeren en werkenden betoogden de afgelopen maanden massaal voor het klimaat, dus voor de bescherming van de gezondheid van mens én planeet. Hieronder vijf voorstellen om de crisis aan te pakken.
Artikel door Geert Cool uit de extra editie van ons Belgische zusterblad ‘De Linkse Socialist’ die maandag naar de abonnees vertrekt
1. Drastisch publiek investeringsplan in zorg
Het sterftecijfer van het virus in Italië bedraagt 2,6%, maar stijgt tot 3,9% in gebieden waar de ziekenhuizen verzadigd zijn. Voldoende plaats in de ziekenhuizen is essentieel om de strijd tegen het virus te kunnen voeren.
De afgelopen jaren is het aantal ziekenhuisbedden in ons land fors gedaald. Medische vooruitgang werd aangegrepen om het aantal bedden te verminderen en om te besparen. Waar er in 1990 nog 46.472 ziekenhuisbedden voor acute opnames waren, daalde dit tot 34.962 bedden in 2019. Als medische vooruitgang leidt tot minder infrastructuur, dreigt het in zijn tegendeel om te slaan bij een pandemie.
Na jaren van besparen is er een personeelstekort. Een job in de zorgsector is hierdoor niet aantrekkelijk: de lonen zijn laag en de werkdruk is onhoudbaar. Het leidde eerder tot protest in verschillende ziekenhuizen als reactie tegen de groeiende demotivatie en de explosie van burn-outs. Ook de patiënten lijden onder het besparingsbeleid: wachttijden nemen toe, zorg wordt duurder en ook voor medicijnen betaal je steeds meer.
Besparingen op zorg maken het moeilijker om tot preventieve geneeskunde te komen. Voorkomen is beter dan genezen, maar het vereist wel een goed uitgebouwd zorgstelsel. Dit betekent het terugdraaien van de besparingen op de sociale zekerheid én extra investeringen.
2. Bescherm werkenden die thuis zitten met een volledig loon, risicopremie voor wie moet werken
Wie werkt, moet gratis toegang hebben tot beschermende maatregelen zoals mondmaskers. Als bedrijven die mondmaskers produceren beweren dat er geen voorraad is om zo de prijzen op te drijven, moeten ze onder controle van verkozen vertegenwoordigers van de gemeenschap en het personeel van het bedrijf zelf geplaatst worden.
Er zijn niet alleen beschermingsmaatregelen nodig bij gevaar op het werk, er moet ook een compensatie zijn. Dit kan in de vorm van een risicopremie voor personeel in de zorg of bij het openbaar vervoer, waarbij er contact is met het publiek en dus met mogelijk besmette mensen. Bij sluiting van de scholen moet er de mogelijkheid van arbeidsduurvermindering zonder loonverlies zijn om de opvang van de kinderen te organiseren. Extra aanwervingen moeten dit mogelijk maken.
Wie noodgedwongen niet kan werken, in quarantaine terechtkomt of ziek is, mag niet ook nog eens geconfronteerd worden met financiële problemen. De ziekte op zich is al erg genoeg! Wie niet kan werken door de coronacrisis moet volledig vergoed worden. Het optrekken van de uitkering bij tijdelijke werkloosheid van 65% naar 70% van het loon is goed, maar volstaat niet. Het volledige loon moet betaald worden of vervangen door een uitkering die 100% van het loon bedraagt. Huishuur, hypotheken of leefkosten verdwijnen immers niet.
Als scholen dichtgaan, moeten ouders de kans krijgen om thuis op de kinderen te passen, tenzij ze in essentiële sectoren zoals de zorg of de voedseldistributie werken. Dit moet mogelijk zijn met behoud van het volledig loon. Er moet een plan worden opgemaakt van welke sectoren essentieel zijn en welke werkenden daarvoor ingezet kunnen worden. Dit moet gebeuren door democratisch georganiseerde en bestuurde comités van zorgexperts, de lokale gemeenschap en de werkenden in de betrokken sector. Een onmiddellijke ondersteuning in de zorgsector met een groot programma van extra aanwervingen is noodzakelijk. Wie in een niet-essentiële sector werkt en thuiszit, moet ook op tijdelijke basis in de zorgsector kunnen helpen.
Personeel in essentiële sectoren moet over voldoende gratis aangeboden bescherming beschikken. De controle daarover mag niet aan de politici, werkgevers of directies overgelaten worden. De werkenden zelf weten best wat nodig is.
Kleine bedrijven of zelfstandigen die door de coronacrisis in moeilijkheden komen, moeten gecompenseerd worden op basis van bewezen behoeften. Werkenden die verlies lijden als gevolg van het afgelasten van vakanties, concerten of andere activiteiten, moeten daarvoor gecompenseerd worden. Het is niet aan de werkenden om te betalen voor deze crisis.
3. Breng de farmaceutische sector en andere sleutelsectoren in publieke handen
Farmaceutische bedrijven zoeken elk afzonderlijk naar een vaccin tegen corona. De ontwikkeling van zo’n vaccin is belangrijk voor de toekomst, zelfs indien het weinig waarschijnlijk is dat er dit jaar nog een bruikbaar vaccin komt. De verschillende bedrijven werken naast elkaar omdat ze zelf dé doorbraak willen omzetten in een grote omzet en bijhorende winst. Zo gaat dat in de farmaceutische sector: het is één van de meest winstgevende sectoren ter wereld. Tussen 2000 en 2018 maakten 35 farmareuzen samen wereldwijd maar liefst 1900 miljard dollar nettowinst! De winstmarges van farmabedrijven liggen een pak boven de gemiddelde marges, zelfs hoger dan die in de technologiesector. Private laboratoria bieden coronatests aan tegen woekerprijzen in de hoop een graantje van de crisis mee te pikken.
Het is wraakroepend dat GSK, één van de grootste farmaceutische bedrijven in ons land, eerder dit jaar een herstructurering aankondigde die honderden jobs kan kosten. Op een ogenblik dat de ontwikkeling van een vaccin zo belangrijk is, moet net maximaal gebruik gemaakt worden van de aanwezige kennis. Ook dit toont dat het problematisch is om deze levensbelangrijke sector over te laten aan de winstbelangen van de grote aandeelhouders. Het maakt dat niet onze gezondheid, maar de dividenden centraal staan.
Om daar verandering in te brengen, moet de volledige sector in publieke handen komen zodat de werkenden en de gemeenschap in het algemeen op democratische wijze kunnen beslissen over hoe en wat geproduceerd wordt. Zo wordt het mogelijk om de prijzen te drukken, tekorten aan medicijnen weg te werken en de krachten te bundelen in de ontwikkeling van nieuwe vaccins.
4. Democratische transparantie en bijhorende planning
Onduidelijkheid, een terecht wantrouwen in gevestigde instellingen en sensatiezucht in commerciële media zorgen voor een zekere paniek onder de bevolking. Het gebrek aan vertrouwen leidt tot hamsteren. Het is belangrijk dat iedereen toegang heeft tot betrouwbare informatie die wetenschappelijk onderbouwd is. Dat botst met de wijze waarop de huidige media georganiseerd zijn. Bovendien zal informatie pas als betrouwbaar gezien worden als er een democratische transparantie is.
Beslissingen over noodzakelijke maatregelen moeten genomen worden door democratische structuren van werkende mensen, met vertegenwoordigers van de arbeidersbeweging en de lokale bevolking in overleg met medische deskundigen. In de bedrijven hebben de Comités Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) een rol te spelen: de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus is immers onderdeel van preventie en gezondheid op de werkplaats.
Maar er is meer nodig dan dat: de omvang van de coronacrisis maakt dat een planmatige aanpak noodzakelijk is. In de klimaatbeweging pleitten wij voor een rationele planning om een omslag in de productie mogelijk te maken. Dat is noodzakelijk om verspilling tegen te gaan, maar ook om een transitie naar hernieuwbare energie te realiseren. Hetzelfde geldt voor het organiseren van de productie en distributie van levensnoodzakelijke producten zoals voedsel, medicijnen, beschermingsmateriaal, … in tijden van coronacrisis.
Het just-in-time principe dat onder het kapitalisme gehanteerd wordt om te besparen op stocks maakt de bevoorradingsketen kwetsbaar. Het doorwegen van de commerciële en economische belangen maakt dat gezondheid pas op de tweede plaats komt. Pieter Timmermans van werkgeversorganisatie VBO merkte in La Libre (13 maart) op: “In mijn ogen is het essentiële veilig gesteld: het behoud van het productieapparaat en vooral diegenen die in de bedrijven werken.” Lees: de winsten van de aandeelhouders zijn prioriteit. We kunnen de organisatie van de economie niet aan deze hebzucht overlaten!
Om een democratische controle en beheer op de productie en distributie mogelijk te maken, moeten we de economische hefbomen in publiek bezit nemen. De nationalisatie van sleutelsectoren van de economie, onder democratische controle van de gemeenschap, moet de basis leggen voor een rationele planning, waarbij de beschikbare middelen worden afgestemd op de noden en behoeften van de bevolking.
5. Het geld halen waar het zit
Dé vraag die in de nasleep van de coronacrisis overal zal gesteld worden is: wie zal de gevolgen betalen? Tegen de achtergrond van een beurscrisis, verbonden met een recessie in de reële economie, zullen de kapitalisten en hun politici zeggen dat er geen middelen zijn. Ze zullen zeggen dat de gemeenschap middelen moet blijven geven aan de grote bedrijven zodat die kunnen investeren, waarna dit zal doorsijpelen naar de bevolking. Dat we daar geen geloof aan kunnen hechten, zagen we na de crisis van 2008. De cadeaus aan de superrijken werden opgevoerd, terwijl de meerderheid van de bevolking besparingen opgelegd kreeg. In België kwamen er onder meer een indexsprong die onze lonen ondermijnde, de verhoging van de pensioenleeftijd, besparingen op de sociale zekerheid, …
Meteen bij het begin van de coronacrisis werd aangekondigd dat er wel geld is voor de banken. Bedrijven krijgen uitstel van betaling van bijdragen aan onder meer de sociale zekerheid. Over extra middelen voor onze lonen en onze zorgsector wordt echter niet gesproken.
Als het van de bazen en hun politici afhangt, zullen de kosten van de crisis op de werkenden en hun gezinnen afgeschoven worden. Ze zullen ons zeggen dat loonsverhogingen niet kunnen en dat na de grote inspanningen van de sociale zekerheid de broekriem moet aangehaald worden. Ze zullen ons dit proberen te verkopen als solidariteit. De waarheid is dat de taxshift alleen al zorgde voor een gat van 5,8 miljard euro in de sociale zekerheid. Allerhande stelsels van extra-legale voordelen, door de regering in de hand gewerkt door onder meer een dwingend plafond van loonnorm, slaan eveneens een miljardengat in de sociale zekerheid. In plaats van te investeren in betere sociale bescherming, wat in deze crisis geen overbodige luxe blijkt te zijn, werden miljarden cadeau gedaan aan de grote bedrijven. Alle patronale lastenverlagingen aan de sociale zekerheid moeten meteen stoppen. We eisen terugbetaling van wat geplunderd was en bijdragen die voldoen aan de noden. Sociale zekerheid is door harde strijd afgedwongen voor bescherming van de werkende klasse tegen sociale risico’s en crisissituaties zoals vandaag.
Strijd zal nodig zijn om het geld te halen waar het zit. Cijfers van Oxfam maakten duidelijk dat een klein groepje superrijken een steeds groter vermogen bezit. Er zitten miljarden in belastingparadijzen en er worden massaal veel middelen geïnvesteerd in sociaal onnuttige productie, zoals militaire uitgaven. Laten we de nodige middelen daar halen. Er zal strijd nodig zijn om de sleutelsectoren uit handen te nemen van grote aandeelhouders en onder publiek bezit te plaatsen.
Uiteindelijk zal de strijd, om de beschikbare rijkdom en middelen te richten op de noden van de meerderheid van de bevolking, ‘system change’ vereisen. Het kapitalisme is een ziek systeem, er is nood aan een andere samenleving. Socialisten staan voor een systeem van democratische controle en publiek bezit van de productiemiddelen zodat deze in het belang van de meerderheid van de bevolking kunnen aangewend worden.
