De voorbije maanden hebben de getuigenissen van jongeren die worstelen met mentale problemen zich opgestapeld. Waar de eerste lockdown voor sommige jongeren een nodige adempauze bracht, weegt de tweede lockdown voor de meeste jongeren mentaal veel zwaarder door. Zij zijn eenzaam en kampen met een gebrek aan perspectief. Hobby’s die vaak een uitlaatklep vormen, vielen van de ene op de andere dag weg. Afstandsonderwijs werd plots de norm, maar dit was een ramp voor jongeren met gespannen thuissituaties of voor jongeren die in armoede leven.
Artikel door Isabel en Aumi uit maandblad ”De Linkse Socialist” (ISA België)
De pandemie heeft de gevolgen van jarenlange besparingen op onderwijs blootgelegd. Leerkrachten stonden al voor de pandemie voor te grote klassen en ervaarden een te hoge werkdruk. We zien dat 20% van de leerkrachten stopt in hun eerste jaar en 40% in de eerste vijf jaar. Voor de scholieren ligt de werkdruk ook hoog. Ze krijgen een pak meer taken en velen weten niet hoe dit aan te pakken. Bovendien is het zeer moeilijk om tijdens de les met elkaar te interageren via een scherm. Buitenschoolse activiteiten, die de aandacht op iets anders richten, zijn er bijna niet meer of gaan online door. Gebrek aan fysiek contact weegt zwaar door. Scholieren zouden individueel moeten worden opgevolgd, maar de mogelijkheden om jongeren maximaal en veilig onderwijs en ontspanning te laten beleven zijn beperkt door de onder financiering ervan.
Afstandsonderwijs heeft ook gevolgen voor studenten. Een enquête van de Franstalige studentenfederatie FEF geeft aan dat slechts 45% van de studenten tevreden is met de kwaliteit van de online lessen, ondanks de enorme inspanningen van professoren. Bovendien zou 41,2% van de lessen niet opgenomen worden. Nochtans is het in deze gezondheidscrisis belangrijk om de mogelijkheid te hebben om een les nadien te herbekijken, zeker voor wie niet live kon volgen wegens geen persoonlijke computer of een slechte internetverbinding. 60% van de studenten geeft aan helemaal of deels achter te lopen op met hun leerstof. Maar liefst 80% zegt dat het moeilijk te hebben. Veel studenten voelen zich eenzaam en er is een gevoel van ‘nutteloosheid’. Niet verwonderlijk dat 10% van de studenten overweegt om te stoppen met studeren.
Kapitalisme en Big Pharma
De for-profit behandeling van mentale problemen is door en door problematisch. Hoge prijzen voor medicatie, begeleidende projecten die worden stopgezet of niet kunnen verdergaan wegens een gebrek aan financiering, zijn maar enkele van de problemen. De behandeling van mentale aandoeningen staat grotendeels in het kader van medicatie en het bestrijden van symptomen, terwijl de onderliggende oorzaken niet aangepakt worden. Big Pharma doet er alles aan om de behandeling te beperken tot medicatie, aangezien dit voordelig is voor de winsten. De American Psychiatric Association (APA) publiceerde in 2013 een update van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DMS-5). Deze gids geldt als een ‘bijbel’ van de psychologie en bepaalt in grote mate welke behandeling er aan een mentale aandoening wordt gelinkt. De APA wordt echter gefinancierd door Big Pharma en het overlegcomité dat het DMS-5 heeft opgesteld bestond voor 69% uit vertegenwoordigers van Big Pharma. Het is bijgevolg geen toeval dat de behandelingen voor de stijgende mentale aandoeningen vooral draaien rond medicatie.
Kapitalisme als kweekvijver voor mentale problemen
De symptomen van mentale problemen behandelen, is niet genoeg. Strijd voor mentale gezondheid is inherent verbonden aan een strijd tegen het kapitalisme, dat onder brede lagen van de bevolking zorgt voor onzekerheid, stress en vervreemding. Voor een alleenstaande moeder die in armoede verkeert en zich hierdoor in een continue toestand van stress bevindt, is medicatie voorschrijven onvoldoende. Idem voor de jongere die vandaag met suïcidale gedachten kampt ten gevolge van sociaal isolement en een gebrek aan perspectief. Of voor vrouwen die noodgedwongen bij hun gewelddadige partner blijven door financiële redenen. Het kapitalisme is per definitie een ongelijk systeem, dat de materiële gronden legt voor mentale problemen. Heel veel mensen leven in armoede. De stress die dit met zich meebrengt, is een trigger voor vele fysieke en mentale ziektes. Sommige werkenden hebben het gevoel dat hun werk niet nuttig is en krijgen mede hierdoor een burn-out.
Ook voor jongeren is het kapitalisme een kweekvijver voor mentale problemen. Van jongs af aan wordt hen verteld hoe ze zich moeten gedragen, hoe ze zich moeten kleden, hoe ze eruit moeten zien … De reclame-industrie buit hun onzekerheden uit en creëert er voortdurend bij. Ze krijgen aangeleerd dat hun zelfwaarde vasthangt aan hoe ze presteren op school. Hun kwaliteiten worden gewaardeerd aan de hand van hoe bruikbaar deze later zijn op de arbeidsmarkt. De prestatiedruk op jongeren is enorm.
Wat is er nodig?
Strijden voor hogere lonen, betere werkomstandigheden, investeringen in de publieke sector zijn noodzakelijk voor een goede aanpak van mentale problemen. Maar iedere overwinning van werkenden onder het kapitalisme kan ons worden ontnomen. We beperken onze strijd niet tot eisen voor een onmiddellijke lotsverbetering van jongeren, werkenden en gepensioneerden, maar trekken dit door tot een strijd tegen het kapitalisme.
In een socialistische samenleving zou een arbeidsduurvermindering in combinatie met een leefbaar loon kunnen garanderen dat mensen voldoende tijd kunnen doorbrengen met vrienden en familie, en zich daarnaast kunnen bezighouden met hun hobby’s en interesses. Iedereen zou een dak boven het hoofd en eten op tafel hebben. Iedereen zou democratisch betrokken worden in discussie en beslissingen. Het zal noodzakelijk zijn om via massabeweging een einde te maken aan dit systeem van uitbuiting en onderdrukking en om te strijden voor een socialistische samenleving waarin de fysieke en mentale gezondheid van jongeren en werkenden een prioriteit is.
