Klimaatverandering is hier en nu. De nodige middelen moeten ingezet worden om ermee om te gaan om antwoorden te bieden.
Artikel door ISA België na de overstromingen in Europa in juli 2021
Op 1 augustus is het dodentol als gevolg van de overstromingen en het extreem weer in Nederland, België en Duitsland opgelopen tot minimaal 221 doden. De overstromingen waren nooit gezien. Apocalyptische beelden volgden elkaar zonder onderbreking op. De enige overeenkomst de afgelopen twee weken was de enorme solidariteit onder de bevolking en de heldenmoed van de hulpdiensten. Helaas botste de moed van de hulpverleners al te vaak op een jarenlang gebrek aan investeringen in voldoende collega’s en materieel.
Overal leenden buren hun pompen aan elkaar uit om kelders leeg te pompen en organiseerden ze zich om huizen af te schermen tegen het kolkende water. De sociale media stonden vol met aanbiedingen voor onderdak en hulp. De reactie van de bevolking was indrukwekkend: vele huizen werden ‘crisiscentra’ waar tientallen mensen werden ondergebracht. Boeren brachten hun tractoren mee, bouwvakkers hun materieel … Anderen kwamen met hun motorboten of andere bootjes hulp bieden.
Pas op woensdag 14 juli werd het Europese solidariteitsmechanisme in werking gesteld en begon Frankrijk materiële en personele middelen ter beschikking te stellen, evenals Italië en Oostenrijk. Onze buren in Duitsland, Nederland en Luxemburg zijn ook zwaar getroffen door de overstromingen.
Eén ding was duidelijk vanaf woensdagmiddag: onze diensten werden overstelpt. Donderdagmiddag hebben de autoriteiten van de stad Luik de bevolking die langs de Maas woont, gevraagd te evacueren. Waar moet ik heen? Hoe kom je daar? Daar kwam geen antwoord op, behalve: ‘Luik heeft mooie heuvels, ga naar daar’. Toeristische tips waren echter niet waar we nood aan hadden. Kennelijk was er zo goed als niets gepland om de inwoners van de grootste stad van Wallonië te beschermen, hoewel het gemakkelijk te voorspellen was dat er met een gecumuleerde neerslag van meer dan 100l/m2 recordoverstromingen zouden plaatsvinden, met als verzwarende omstandigheid dat de stuwdam van Monsin haar rol niet kon spelen wegens renovatiewerkzaamheden die uiteraard op voorhand bekend waren.
Zowel op het vlak van preventie als op het vlak van reactie zullen de autoriteiten ter verantwoording moeten worden geroepen. In de meeste gevallen werden de bewoners aan hun lot overgelaten, in situaties van totale ontreddering, vooral voor bejaarden of personen met beperkte mobiliteit. Alleen de solidariteit van de bevolking en de heldenmoed van enkelen hebben een veel grotere menselijke catastrofe voorkomen.
Besparingen zijn dodelijk
De hulpdiensten en de brandweer werden overrompeld. De autoriteiten kunnen zich verschuilen achter de omvang van de gebeurtenissen, maar het gebrek aan middelen is een resultaat van misdadige politieke beslissingen. Er zijn nu nog maar twee posten van de civiele bescherming in het land: Crisnée (in Wallonië) en Brasschaat (in Vlaanderen). De andere vier werden gesloten bij besluit van de regering-Michel en de minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon. Twee derden van de kazernes werd gesloten en het personeelsbestand kromp aanzienlijk. De vakbonden waarschuwden toen al voor het gevaar: “De 11 miljoen Belgen zullen door deze hervorming slecht beschermd zijn,” zei Alex Neuprez, adjudant van de civiele bescherming in Ghlin en afgevaardigde van CGSP/ACOD. “Met deze vermindering van het aantal kazernes zullen we de reistijd van de teams om op een rampplek aan te komen aanzienlijk verlengen.”
De regering probeerde gerust te stellen door te zeggen dat de voor de brandweer uitgetrokken budgetten zouden worden verhoogd. Maar het extra budget werd gebruikt voor noodgevallen (renovatie van onbewoonbare kazernes, enz.) en niets werd besteed aan de taken die vroeger aan de civiele bescherming waren toevertrouwd. Ook hier is het gebrek aan middelen flagrant.
Er zijn slechts 5.000 beroepsbrandweerlieden voor het hele land, de rest zijn vrijwillige brandweerlieden met een beroepsactiviteit ernaast. Het is voor hen dan ook onmogelijk om dergelijke dramatische situaties het hoofd te bieden en meerdere dagen op het terrein door te brengen.
Besturen is vooruitzien
Besturen is vooruitzien. Er was echter duidelijk sprake van een probleem van anticipatie en zelfs van moedwillige blindheid. Sommigen zullen opwerpen dat dit een zeer uitzonderlijk meteorologisch verschijnsel is waarvan de omvang niet kon worden voorzien. Dat is correct, maar eigenlijk ook niet. Het potentieel voor extreme weersomstandigheden stond zwart op wit in het eerste IPCC-rapport, dat dateert van 1990. Bladzijde 122: “De variaties in hydrologische extremen als gevolg van de opwarming van de aarde zouden vaak groter kunnen zijn dan die in gemiddelde hydrologische omstandigheden. Daarom moet de studie van de sociale gevolgen van veranderingen in de watervoorraden worden toegespitst op veranderingen in de frequentie en de omvang van overstromingen en droogteperioden.”
We weten het al 30 jaar, of we zouden het moeten weten. Natuurlijk kunnen we de regenval niet tegenhouden, maar we kunnen wel de infrastructuur aanpassen, de bodem minder ondoordringbaar maken en ons erop voorbereiden. Wat hebben de opeenvolgende regeringen de afgelopen 30 jaar op dit gebied gedaan? Erger dan niets. Zij gaven er de voorkeur aan de civiele bescherming te ontmantelen, terwijl ze wel 3,6 miljard euro vonden om F35-gevechtsvliegtuigen aan te kopen.
De politieke leiders die verantwoordelijk zijn voor het besparingsbeleid moeten voor de rechter worden gebracht wegens het in gevaar brengen van anderen en het niet helpen van mensen in gevaar. Dat zijn ernstige misdrijven. Maar het rechtssysteem dat wij kennen is een klassenjustitie waarin Luikse vakbondsmensen op schandalige wijze worden veroordeeld voor het blokkeren van een snelweg tijdens een staking tegen besparingen.
Beeld je in wat een democratisch georganiseerd systeem van civiele bescherming met voldoende middelen en voldoende sterk uitgebouwde andere hulpdiensten zou betekenen. Het zou de spontane solidariteit van de bevolking, die eens te meer op prachtige wijze werd aangetoond, ten volle tot haar recht laten komen.
Het is de hoogste tijd om een einde te maken aan de logica van besparingen. Er is strijd nodig voor massale overheidsinvesteringen in civiele bescherming en brandweer. Er moet ook massaal geïnvesteerd worden in infrastructuur extreme weersomstandigheden als gevolg van de klimaatverandering het hoofd te kunnen bieden (vergeet bijvoorbeeld niet dat in 2020 in ons land 1400 mensen omkwamen door de extreme hitte). Er zijn ook investeringen nodig in sociale huisvesting om onderdak te bieden aan slachtoffers van rampen en al wie dat nodig heeft. Het beheer van de rioleringen en rivieren moet herzien worden. De klimaatuitdaging vereist een zo snel mogelijke overgang naar groene energie, niet op kosten van de werkenden maar door vervuilende sectoren in publieke handen te nemen zodat de gemeenschap deze kan omvormen met respect voor zowel het milieu als de werkende klasse. De gemeenschap kan niet controleren wat ze niet bezit!
Deze tragische gebeurtenissen illustreren eens te meer hoe het kapitalisme ons tegen de muur drijft. Meer dan ooit hebben we nood aan een maatschappij die vrij is van de chaos van de logica van het winstbejag, aan een democratisch geplande maatschappij, aan een socialistische maatschappij.
