De energieprijzen zijn compleet op hol geslagen. Dit is onbetaalbaar, dit kunnen we niet dragen. Strijd is nodig. De energiemultinationals om toegevingen vragen, zal niet volstaan. Een tijger tem je niet door tand per tand te verwijderen. De volledige energiesector moet meteen genationaliseerd worden zodat de gemeenschap controle heeft op de productie, investeringen en distributie van energie.
Aangepast artikel van ISA België
Zelfs na de BTW-verlaging is de maandelijkse energiefactuur voor een gemiddeld gezin opgelopen tot 2.800 euro per jaar. De prijzen gingen maal drie op anderhalf jaar tijd en het einde van de tunnel is niet in zicht, aldus alle experts. Achter die cijfers schuilen enorme sociale drama’s en dat op een ogenblik dat alle sociale bescherming jarenlang afgebouwd is.
De maandelijkse energiefactuur is stilaan even hoog als wat we enkele jaren geleden aan huur betaalden. Inflatie en speculatie jagen overigens ook die prijzen de hoogte in. Gemiddeld betaal je nu al meer dan 800 euro huur per maand. Voor een appartement zit je al aan 1500 euro per maand in Amsterdam. Doe daar nog een energiefactuur van 600 euro bij, duurder wordend water en hoge prijzen voor internet en telecom, en je portemonnee staat al op het begin van de maand op ‘einde van de maand’-modus.
De regeringen en traditionele partijen (inclusief de sociaaldemocratie) schuiven de verantwoordelijkheid door. Spijtig dat we ons niet kunnen verwarmen met hun politieke spelletjes, het zou de winter meteen een pak aangenamer maken. Destijds claimden ze allemaal de verantwoordelijkheid voor de liberalisering van de energiesector. Nu dat een totale ramp blijkt te zijn, is er plots niemand meer verantwoordelijk. Zij hebben natuurlijk gemakkelijk praten: met hun maandlonen van boven de 10.000 euro zullen ze geen oester minder eten als hun energiefactuur verdubbelt. Onze levensstandaard staat ondertussen onder hoogspanning.
Er worden verschillende voorstellen besproken die allemaal verdiensten hebben. Het belasten van overwinsten in de energiesector bijvoorbeeld, wordt door zowat iedereen verdedigd. Sommigen stellen voor om tot 100% van die overwinst af te romen. Dat is een goed idee, maar het zal door de sector wellicht aangegrepen worden om nog minder te investeren en dat nadat er de afgelopen jaren enkel op basis van publieke subsidies werd geïnvesteerd. Het idee van een prijsplafond door het bevriezen van de prijzen zou een stap vooruit zijn. In een aantal landen is het doorgevoerd, zoals in Spanje en Portugal of met de beperking van de prijsstijgingen in Frankrijk. Het gevaar is echter dat de sector bij een prijsplafond zelf tekorten organiseert.
Onmiddellijke maatregelen zijn nodig en moeten afgedwongen worden. Tegelijk wordt het duidelijk dat enkel een volledige nationalisatie van de sector in staat is om zowel de facturen onder controle te krijgen als de noodzakelijke groene transitie te realiseren. Wat de gemeenschap niet bezit, kan ze niet controleren. De controle overlaten aan de hebzucht van de grote aandeelhouders is rampzalig. Op de traditionele politici moeten we evenmin rekenen. Nationalisatie mag niet betekenen dat de overheid een goed betaalde topmanager aanstelt om de energiesector als een privébedrijf te runnen. De gemeenschap moet de sector bezitten en op democratische wijze beslissen over de productie, investeringen en distributie. Dat kan met raden die samengesteld zijn uit het personeel van de sector, de vakbonden en vertegenwoordigers van de overheid.
Zelfs de grootste voormalige marktfundamentalisten moeten hun mening bijstellen. Enkele maanden geleden, toen de gemiddelde maandfactuur nog honderd euro lager was, moest de Belgische overheid al erkennen dat de markt in de energiesector faalt. Eric De Keuleneer, emeritus hoogleraar economie van de ULB, zei: “De liberalisering heeft gefaald. Er zijn de jongste 20 jaar geen investeringen in de energiemarkt geweest, tenzij met subsidies. We moeten stoppen met de naïviteit en het dogma dat de markt de oplossing kan brengen.” Professor Koen Schoors (Ugent): “Gezinnen en bedrijven dreigen in te zware problemen te komen, terwijl sommige partijen enorme overwinsten boeken. Die moet je op een of andere manier afromen, anders komt er veel protest en een enorme verarming. Dus hier moet je tijdelijk het marktmechanisme opheffen.”
De woordvoerders van het kapitalisme waarschuwen voor een opstand van de lege portemonnees. Die opstand komt al op gang, onder meer in Groot-Brittannië met duizenden vakbondsleden die het werk neerleggen in een stakingsgolf die al jaren niet meer gezien is. Bij ons is er de opbouw naar een algemene staking in november. De index beschermt onze koopkracht nog een beetje, maar zelfs dat wordt door het patronaat in vraag gesteld. Hun antwoord aan wie niet meer rondkomt, heeft stilaan een hoog Marie-Antoinette gehalte. ‘Laat ze dan cake eten’, zou de Franse koningin gezegd hebben toen het volk in hongeropstand kwam. Kort nadien maakte Marie-Antoinette van dichtbij kennis met een guillotine.
Als de arbeidersbeweging zich niet organiseert en de strijd aangaat, staan we voor een onmogelijke winter als onderdeel van een enorme verarming. Nu zelfs de woordvoerders van het kapitalisme moeten erkennen dat de liberalisering en de markt falen, is het aan ons om in het offensief te gaan voor de nationalisatie van de energiesector zodat het in publieke handen komt.
De kapitalisten zullen slechts toegevingen doen als ze vrezen dat ze anders alles kunnen verliezen. Daartoe moeten we een krachtsverhouding opbouwen doorheen acties en campagnes rond de eis van een energiesector in publieke handen. In een strijdbeweging is het formuleren van een ambitieuze doelstelling van systeemverandering belangrijk om duidelijkheid te scheppen over ons socialistisch alternatief en dat te populariseren. Terwijl de strijd hiervoor op nationaal vlak start, is er door de aard van het kapitalisme geen andere mogelijkheid dan een internationale uitbreiding.
