Gebouwen met meerdere verdiepingen staan naast verpulverde gebouwen. Een vader die de hand van zijn dode dochter vasthoudt, terwijl haar lichaam, dat nog op haar matras ligt, vastzit tussen lagen beton. Kleine kinderen in de koude regen huilend om hun vermiste ouders. Wanhopige overlevenden die met hun blote handen door het puin zoeken naar tekenen van leven. De beelden van de nasleep van de aardbevingen van 7,8 en 7,6 magnitude die in de vroege ochtend van maandag grote delen van Turkije, Syrië en Koerdistan troffen, in combinatie met honderden naschokken, zijn schrijnend.
Artikel door Serge Jordan van ISA
Op het moment van schrijven is het dodental al opgelopen tot meer dan 25.000 en het stijgt nog elke seconde. Het uiteindelijke dodental zal waarschijnlijk veel hoger uitvallen, tienduizenden mensen zijn immers nog steeds vermist en zitten vast onder het puin. Aangezien de getroffen gebieden in Syrië meestal oorlogsgebieden zijn, verdeeld tussen het regime van Bashar al-Assad, islamistische gewapende groepen zoals Hayat Tahrir al Sham, en enkele Koerdische enclaves, is het officiële dodental aan Syrische zijde ook onbetrouwbaar.
Tienduizenden mensen zijn gewond geraakt en miljoenen mensen zitten zonder huis en proberen te overleven in temperaturen onder nul, vaak zonder toegang tot elektriciteit, gas, schoon water of voedsel. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat maar liefst 23 miljoen mensen rechtstreeks zijn getroffen door de aardbevingen. Hiertoe behoren ook miljoenen Syrische vluchtelingen die in de door aardbevingen getroffen gebieden in Turkije vaak in krappe woonomstandigheden leven, nadat ze hun huizen moesten ontvluchten op zoek naar veiligheid.
Naast verdriet en wanhoop neemt de woede over de autoriteiten aan beide zijden van de grens toe vanwege hun verantwoordelijkheid en ontstellend beperkte en trage reactie op de ramp. “Iedereen wordt met de minuut bozer,” aldus een man uit Sarmada, een stad in de Syrische provincie Idlib. In de meeste gebieden in Turkije is er in de eerste kritieke 24 uur na de bevingen geen reddingsteam gearriveerd. In sommige gebieden was dit drie dagen later nog steeds niet het geval. “Mensen kwamen (dinsdag)ochtend in opstand. De politie moest ingrijpen,” vertelde een 61-jarige overlevende uit de Turkse stad Gaziantep aan persbureau AFP. In enkele zwaar getroffen plaatsen, zoals Adıyaman en Ordu, zijn sindsdien protesten van slachtoffers van de aardbeving gemeld.
De president van het land, Recep Tayyip Erdoğan, heeft de vertragingen toegeschreven aan de beschadigde wegen en luchthavens; maar dat dient alleen om de eigen schuld van zijn regime in deze situatie te verbergen. De luchthaven van Hatay, waarvan de landingsbaan in tweeën is gesplitst en onbruikbaar is geworden door de aardbevingen, is gebouwd op de Amikvlakte, een tektonisch actief gebied, ondanks herhaalde waarschuwingen van milieuactivisten en protesten van plaatselijke bewoners.
Na een zware aardbeving in het noordwesten van Turkije in 1999 werd een “aardbevingsbelasting” ingevoerd, zogenaamd om rampenpreventie en nooddiensten te ontwikkelen en soortgelijke tragedies in de toekomst te voorkomen. Maar niemand weet precies wat er met dat geld gebeurd is. Ondanks de onvermoeibare inspanningen van de reddingswerkers is het duidelijk dat de staat zelf vreselijk onvoorbereid was, hoewel het algemeen geweten is dat de regio gevoelig is voor dit soort aardbevingen. “Waar is de staat?” is de vraag die velen zich stellen. De verwoeste gemeenschappen, in enkele van de armste delen van het land, moeten het zonder degelijke uitrusting of steun stellen. Tot overmaat van ramp konden ook vrijwilligers, maatschappelijke organisaties, hulpgroepen en bijstand uit door de oppositie gerunde steden niet bij de reddingswerkzaamheden worden betrokken vanwege bureaucratische belemmeringen die hen door ambtenaren van de AKP-regering werden opgelegd.
Erdoğan heeft sindsdien toegegeven dat er “tekortkomingen” waren in de eerste fasen van de reactie, en voegde eraan toe dat de situatie nu “onder controle” was. Maar juist in de beginfase hadden de meeste levens kunnen worden gered als er een goede voorbereiding en planning was geweest, samen met voldoende middelen.
Winstbejag van bedrijven de kern van het probleem
Volgens de Turkse president Erdoğan is de omvang van de ramp te wijten aan het “noodlot.” De aardbevingen van maandag waren de krachtigste in de regio sinds 1939. Maar de omvang van de menselijke en materiële vernietiging heeft niets met het noodlot te maken. Het is evenmin natuurlijk.
“In de studie van geologische gevaren hebben we een gezegde, namelijk dat het niet de aardbevingen zijn die mensen doden, maar de gebouwen,” aldus Carmia Schoeman, master in landslide geologie en lid van WASP (ISA in Zuid-Afrika). Ze legt uit: “Hoewel grote aardbevingen in deze regio worden verwacht vanwege de geologische ligging aan de Oost-Anatolische Breukzone, is de schaal van de tragedie die deze gebeurtenissen veroorzaken bijna volledig door de mens veroorzaakt. Al vele tientallen jaren bestaat de wetenschap en de technologie om niet alleen te voorspellen welke gebieden het zwaarst door dergelijke gebeurtenissen zouden worden getroffen, maar ook hoe de schade kan worden beperkt door gebouwen aardbevingsbestendig te bouwen.”
Deskundigen zijn het er inderdaad over eens dat goed gebouwde gebouwen de schok hadden kunnen weerstaan. Volgens David Alexander, professor noodplanning en -beheer aan het University College in Londen, “voldoen de duizenden gebouwen die zijn ingestort bijna allemaal niet aan een redelijkerwijs te verwachten aardbevingsconstructie.”
Na de ramp van 1999 introduceerde Turkije nieuwe bouwvoorschriften voor aardbevingsgebieden. Maar deze voorschriften werden in het beste geval zeer laks gehandhaafd en in het slechtste geval volledig genegeerd, terwijl oudere gebouwen niet werden aangepast aan de nieuwe normen. Een door het regime gesteunde bouwhausse leidde tot een wildgroei van grote woonprojecten die vaak werden opgeleverd met ondermaats materiaal en zonder behoorlijke kwaliteitscontrole, zodat een paar topbedrijven in de vastgoedsector met nauwe banden met de regeringspartij een maximaal financieel rendement opstreken.
“Hoewel grote aardbevingen in deze regio worden verwacht vanwege de geologische ligging aan de Oost-Anatolische Breukzone, is de schaal van de tragedie die deze gebeurtenissen veroorzaken bijna volledig door de mens veroorzaakt. Al vele tientallen jaren bestaat de wetenschap en de technologie om niet alleen te voorspellen welke gebieden het zwaarst door dergelijke gebeurtenissen zouden worden getroffen, maar ook hoe de schade kan worden beperkt door gebouwen aardbevingsbestendig te bouwen.”
Deze bouwgolf, mogelijk gemaakt door enorme overheidssteun en ingegeven door grootschalige corruptie, werd een melkkoe voor deze aan het regime gelieerde bedrijven. Ook de bouw en renovatie van vele openbare gebouwen zoals ziekenhuizen, scholen, postkantoren, administratieve gebouwen enz. werden onder de AKP-regering via staatsaanbestedingen uitbesteed aan deze particuliere trawanten. Terwijl dergelijke gebouwen het publiek veiligheid hadden moeten bieden in geval van een ramp, waren zij een van de eerste die instortten. Daaronder ook het hoofdkwartier van de Turkse autoriteit voor rampen- en noodbeheer (AFAD) in Hatay.
Het criminele beleid van de regering in deze kwestie ging zo ver dat zij periodiek “bouwamnestie” verleende – d.w.z. een retroactieve wettelijke dekking die in ruil voor een vergoeding werd gegeven voor bouwwerken die zonder de vereiste veiligheidsvoorschriften waren gebouwd. Slechts enkele dagen voor de laatste aardbevingen wachtte een nieuw wetsontwerp zelfs op goedkeuring van het parlement om nog meer amnestie te verlenen voor recente bouwwerkzaamheden. Kortom, terwijl miljoenen mensen op het punt stonden hun leven in duigen te zien vallen, was de Turkse regering bezig haar miljardairsvrienden te voorzien van wat in feite neerkomt op een omgekochte vergunning om te moorden voor winst.
Het regime legt kritische stemmen het zwijgen op
Het regime van Erdoğan slaagt er niet in een competent antwoord op de ramp te geven. Daarbovenop besteedt het kostbare staatsmiddelen, tijd en inspanningen om degenen die kritiek hebben op het beheer van de crisis hard aan te pakken. Het regime wordt nerveus bij het vooruitzicht dat de woede van de bevolking – die al opgevoerd is door een explosieve economische crisis en een van de hoogste inflatieniveaus ter wereld – uitmondt in iets dat het huidige bewind ten val brengt. Op 14 mei zijn er presidents- en parlementsverkiezingen gepland. In deze omstandigheden kunnen de aardbevingen gebruikt worden als reden om de verkiezingen uit te stellen of af te gelasten.
De president kondigde dinsdag de noodtoestand voor drie maanden af in tien steden die door de aardbevingen zijn getroffen. Hierdoor krijgt de politie verregaande bevoegdheden en kunnen openbare bijeenkomsten en protesten worden verboden. In verschillende rapporten wordt melding gemaakt van arrestaties en intimidatie van onafhankelijke journalisten die verslag doen van de nasleep van de ramp, met name wanneer zij berichten over het gebrek aan reddingswerkers. Een openbaar aanklager in Istanboel stelde een strafrechtelijk onderzoek in naar twee journalisten die kritiek hadden op de reactie van de staat. Ook de toegang tot Twitter werd beperkt omdat de verontwaardiging van mensen online uitbarstte. De Turkse politie erkende dat er veel arrestaties zijn verricht naar aanleiding van “provocerende berichten” over de bevingen op sociale media.
Deze nieuwe ronde van aanvallen op democratische rechten ligt in de lijn van het autoritaire beleid van het regime vóór de aardbeving, dat zelf heeft bijgedragen tot de verlamming van het vermogen van het land om een humanitaire ramp van een dergelijke omvang aan te pakken. Zo zijn artsen en hun vakbonden, die in de huidige situatie een cruciale rol spelen, de afgelopen jaren het slachtoffer geweest van de politieke heksenjacht van het regime, met name vanwege hun rol bij het aan de kaak stellen van de militaire operaties van de staat tegen de Koerdische bevolking van Syrië.
Syrië: gevolgen versterkt door oorlog en geopolitieke botsingen
De ongevoeligheid en het cynisme van de heersende klasse stoppen hier niet. Op 7 februari bombardeerden Turkse strijdkrachten huizen in de voornamelijk Koerdische wijk Tel Rifaat in Noord-Syrië, een buurt die eveneens door de aardbevingen getroffen was. De bombardementen gebeurden nog voordat de mensen de brokstukken van de bevingen konden verwijderen. Ook het Syrische leger bombardeerde nauwelijks enkele uren na de ramp de door de aardbevingen getroffen gebieden in handen van de oppositie.
Twaalf jaar oorlog in Syrië, gevoed door het regime van Assad en veelzijdige imperialistische interventies, had de infrastructuur van het land en de woonomstandigheden van de bevolking al aan flarden geschoten. Volgens een rapport uit 2017 van de Wereldbank was bijna een derde van de huizen in Aleppo en Idlib al beschadigd of vernietigd door de oorlog. 70% van de bevolking had hulp nodig en 2,9 miljoen mensen in het land dreigden te verhongeren. Dit was nog voordat de aardbevingen de gruwelijke situatie erger maakten. Miljoenen Syriërs zijn door de oorlog meerdere malen ontheemd geraakt en nu zullen er nog veel meer ontheemd raken door deze ramp.
Vrijwel onmiddellijk na de aardbevingen mobiliseerden verschillende westerse regeringen hulp- en reddingsteams naar Turkije; maar zij boden weinig of niets aan Syrië, vanwege hun conflictueuze relatie met het regime van Assad. De slachtoffers van de aardbevingen betalen de prijs van de voortdurende machtsstrijd tussen het westerse imperialisme en de Syrische dictatuur; beide spelen met de levens van mensen om hun macht en prestige te vergroten. Door de VS opgelegde economische sancties belemmeren het vervoer van hulp naar de getroffen gebieden, terwijl het regime zelf hulp tegenhoudt aan door de rebellen gecontroleerde gebieden. Systemische corruptie en prijsstijgingen over de hele linie tasten de kansen op zinvolle humanitaire hulp verder aan, een extra reden waarom de inzameling en distributie van noodhulp niet in handen van reactionaire krachten en corrupte partijen kan worden gelaten. Het is noodzakelijk om zelf comités te kiezen zodat de bevolking deze taken zelf op zich kan nemen en coördineren, op basis van reële behoeften.
Opeenstapeling van rampzalige effecten
Aan de onmiddellijke gevolgen van de aardbevingen zal nu voorspelbaar een nieuwe laag van rampspoed worden toegevoegd. Mensen die niet zijn gestorven doordat ze onder het puin vastzitten, worden bedreigd door de kou, de honger en de mogelijke verspreiding van ziekten. Bovendien zullen er, zoals donderdag bleek uit de instorting van een dam in de Syrische provincie Idlib, nog meer schadelijke ongelukken uit de huidige situatie voortkomen.
“Helaas is het zeer waarschijnlijk dat we in de komende dagen nog veel meer verwoestingen zullen zien als gevolg van deze aardbevingen, waaronder aardverschuivingen, zinkgaten, verschillende naschokken en overstromingen. Dit kan op zijn beurt weer grote schade aanrichten. Dit kan op zijn beurt grote schade veroorzaken aan infrastructuur, woningen en bestaansmiddelen,” aldus Carmia.
“De US Geological Survey heeft bijvoorbeeld een kaart die voorspelt welke gebieden na deze aardbeving het meest waarschijnlijk aardverschuivingen kunnen verwachten, en dus moeten de hulpdiensten ervoor zorgen dat de mensen die daar wonen worden geëvacueerd. Maar het vermogen om deze gebeurtenissen te voorspellen en erop te reageren wordt ernstig ondermijnd door enerzijds het gebrek aan financiële middelen voor elementaire noodhulpsystemen en anderzijds de onverzadigbare behoefte van het kapitalisme om winstgevend onroerend goed te ontwikkelen. Terwijl regeringen de huisvesting overlaten aan de particuliere sector, die consequent het mes zet in de bouwkwaliteit en de naleving van de bouwvoorschriften, worden mensen uit de arbeidersklasse gedwongen in krappe omstandigheden in stedelijke centra te leven om werk te vinden. Zonder planning rond de onvermijdelijke natuurlijke gebeurtenissen zoals aardbevingen, blijven we achter met tragische en chaotische taferelen van absolute verwoesting. De wetenschap van het voorspellen van de effecten van geologische gevaren zoals aardbevingen is op korte termijn gewoon niet rendabel, evenmin als investeringen in rampenbestrijdingssystemen.”
Op zoveel niveaus belichaamt deze tragedie de uiterst disfunctionele en barbaarse aard van het kapitalisme. Zoals altijd bij dit soort mega-rampen wrijven ook grote bedrijven zich in hun handen in hebzucht terwijl ze de mogelijkheden overwegen om te profiteren van de ellende en de dood van mensen – van cementbedrijven die hun aandelen vlak na de aardbevingen zagen stijgen op de beurs tot sommige westerse banken die hun klanten te veel laten betalen om geld over te maken naar Turkije.
Daarentegen hebben talloze vrijwilligers zich overal gehaast om mensen uit het puin te halen, bloed te doneren of eerste levensbehoeften te verzamelen om de overlevenden te helpen. Deze instinctieve solidariteit van mensen uit de arbeidersklasse vormt de kiem waaruit, naast de dringende hulp om levens te redden, een beweging kan groeien om gerechtigheid te eisen voor de talrijke en grotendeels te voorkomen slachtoffers van deze ramp. Maar ook om te strijden voor een nieuwe samenleving, een die het leven en de veiligheid van mensen centraal stelt in plaats van winstbejag voor een kleine groep, om ervoor te zorgen dat zulke verschrikkingen nooit meer gebeuren.
ISA eist:
- Hotels, openbare gebouwen en leegstaande panden moeten na veiligheidscontroles worden opgevorderd om onderdak te bieden aan de daklozen;
- De onmiddellijke evacuatie van gemeenschappen in gebieden waarvan is vastgesteld dat ze een hoog risico lopen op naschokken en aardverschuivingen;
- Een publieke huisvestingsvoorziening en een degelijke compensatie voor alle slachtoffers van de ramp;
- De opheffing van alle sancties tegen Syrië, de onmiddellijke stopzetting van alle bombardementen en de terugkeer van alle Turkse troepen naar huis;
- De opening van alle grensovergangen naar Syrië om humanitaire konvooien te vergemakkelijken;
- De vorming van plaatselijke reddings- en hulpcomités, onder democratisch toezicht van arbeiders en plaatselijke bewoners, om de democratische en gecoördineerde verstrekking van eerste levensbehoeften en de organisatie van de reddingsacties te waarborgen, en om corruptie omtrent hulpgoederen te voorkomen;
- Volledige openheid over het gebruik van de middelen die via de Turkse “aardbevingsbelasting” worden geïnd;
- De onmiddellijke onteigening, onder democratische arbeiderscontrole, van de ‘Bende van Vijf’, d.w.z. de vijf Turkse bouwbedrijven die bijna alle grote openbare aanbestedingen onder het AKP-regime hebben binnengehaald en bergen winst maakten door te gokken op de levens en de veiligheid van mensen. Hun rijkdom moet gebruikt worden om hulp te financieren aan de miljoenen mensen in nood in de getroffen gebieden;
- Een onafhankelijk onderzoek naar de ramp om alle verantwoordelijken, in de staat en in de particuliere sector, te identificeren en hen verantwoordelijk te stellen voor hun misdaden. Dit onderzoek kan worden geleid door vertegenwoordigers van de families van de slachtoffers, bewoners, wetenschappers en vakbonden;
- Laat grote bedrijven niet profiteren van de ramp. Breng voedsel, water en energievoorziening onder publiek eigendom. Voor een publiek plan voor de wederopbouw van noodwoningen, gebaseerd op aardbevingsbestendige technieken en met respect voor het milieu, democratisch gecontroleerd door wetenschappers, arbeiders en bewoners uit de getroffen gemeenschappen;
- Erdoğan en Assad hebben bloed aan hun handen, ze moeten weg! Voor de opbouw van een verenigde arbeidersbeweging en een socialistisch alternatief voor dictatuur, oorlog en kapitalisme.
