De verkiezingen in de Plurinationale Staat Bolivia zijn uitgelopen in een overwinning voor MAS, de ”Beweging naar het Socialisme”. Dit is de vijfde keer dat MAS de verkiezingen in Bolivia wint. Ondanks de enorme opluchting bij veel inheemse Bolivianen is de ”Beweging naar het Socialisme” helaas geen socialistisch alternatief.
Artikel door Jorein Versteege
MAS kwam in 2005 voor het eerst aan de macht met Evo Morales. Die won de verkiezingen door te pleiten voor rechten van inheemse Bolivianen. Als inheemse Boliviaan zelf was Morales anders dan de vorige presidenten, die allemaal kwamen uit de ’’witte minderheid’’. Deze minderheid bezit nog steeds de meeste welvaart van het land. Tot 2005 hadden veel inheemse Bolivianen geen partij die het voor hun opnam bij verkiezingen. MAS van Evo Morales was de eerste die bereid was om het voor de inheemse bewoners op te nemen.
Morales was zeker niet geliefd bij de rechtse minderheid. Die probeerde in provincies waar ze de meerderheid uitmaakte van alles om het centrale gezag tegen te werken. Zo organiseerde stakingen en via referendums hoopte ze Morales lam te kunnen leggen. Dit mislukte steeds omdat de meerderheid van de Bolivianen pal achter hun president bleef staan. De verkiezingen van 2009 gaven dat duidelijk aan, toen MAS meer dan 64% van de stemmen won. Politiek rechts merkte toen al dat ze nooit via democratische middelen het voor elkaar konden krijgen om Evo Morales af te zetten.
De politiek van MAS en Evo Morales was niet socialistisch. Net als Hugo Chavez in Venezuela voerde Morales vooral sociaaldemocratische politiek (meer overheid, minder markt). Ook was Morales geen president die koos voor grootschalige nationalisaties. Zo besloot de overheid om de winstgevende mijnsector niet te nationaliseren, ondanks verzoeken van arbeiders. Bedrijven die wel staatsbezit werden, kwamen niet onder arbeiderszelfbestuur. Net als Chavez in Venezuela verving Morales directeurs aangesteld door kapitalisten, door managers aangesteld door de staat. Wel brak MAS met het neoliberalisme, dat op gedwongen was door het IMF en de Wereldbank.
Bolivia wist absolute armoede te reduceren van 35% in 2005, naar 23% in 2018. Dankzij sociale programma’s van de overheid kwamen vooral inheemse Bolivianen uit de armoede. De rijken en grote bedrijven moesten hiervoor meer belasting betalen tot groot ongenoegen van politiek rechts. Die beweerde via hun kranten en media voortdurend dat Morales een ’’marxistische dictator’’ voorstelde. Natuurlijk is dit de grootste onzin, omdat Bolivia geen socialistische democratie geworden is onder Evo Morales. Ook is geen enkele rechtse krant of politieke partij verboden.
Vanaf 2009 begon de regering van Bolivia te praten over het bereiken van ’’communitaristisch socialisme’’. Een vaag begrip, dat echter veel alarmbellen deed afgaan bij de rechtse bourgeoisie. Die vond dat vreselijk dat hun politieke marionetten niet aan de macht waren. Politiek rechts was een minderheid en won ook geen landelijke verkiezingen meer, behalve in de provincies waar de witte minderheid een meerderheid van de inwoners uitmaakt.
Toen Edward Snowden op de vlucht naar Rusland sloeg, bood Evo Morales hem asiel aan. Daarvoor moest zijn vliegtuig landen omdat de VS het voor elkaar had gekregen om het Franse luchtruim te sluiten. Morales stond aan de grond in Europa, omdat de Amerikanen bang waren dat Edward Snowden aan boord van het Boliviaanse toestel was. De Boliviaanse president noemde het gedwongen landen van zijn toestel een gijzelingsdaad van de Franse overheid in dienst van het Amerikaanse imperialisme.
Hoewel Morales en MAS aan de macht waren sinds 2005, bleef het karakter van de Boliviaanse staat kapitalistisch. Een naamverandering en een nieuwe grondwet in 2009, hebben dat niet veranderd. Toegegeven, er wappert nu een inheemse vlag naast de vlag van Bolivia, maar de aard van de economie en de staat is niet veranderd. Het kapitalistische systeem blijft bestaan, ook de bourgeoisie en hun afkeer van MAS.
Toen de populaire MAS leider herkozen werd in 2014, beweerde zijn aanhangers dat het een overwinning op het imperialisme voorstelde Evo Morales ging steeds vaker tegen de interesses van de bourgeoisie in, maar koos ook voor het opzoeken van de limieten die zijn eigen grondwet uit 2009 stelde. Zo wou hij in 2019 opnieuw meedoen met de verkiezingen. De grondwet verbood dat, omdat een president slechts twee keer mee mag doen. In 2016 had een meerderheid van de Bolivianen tegen een voorstel van Morales gestemd om voor een derde keer president (onder de grondwet van 2009) te kunnen worden.
De Beweging naar het Socialisme (MAS) vroeg het Constitutionele Hof om de limieten op herverkiezing te herzien. Omdat het hof vol zat met MAS aanhangers lukte het Evo Morales om zich opnieuw kandidaat te stellen voor MAS bij de verkiezingen van 2019. Politiek rechts besloot om deze verkiezingen neer te zetten als oneerlijk. De Organisatie van Amerikaanse Staten steunde hun opvatting en erkende Morales niet als winnaar. In oktober 2019 wist de rechtse oppositie grote demonstraties te organiseren. Begin november keerde het leger en de politie zich tegen Evo Morales. Hij werd op 11 november 2019 gedwongen om afstand te doen van het presidentschap. Ondertussen vielen rechtse bendes de kantoren van MAS aan. Ook politici en aanhangers van Morales partij kregen te maken met deze terreur bendes.
Jeanine Áñez (een rechtse politicus) nam het presidentschap over. Ze werd meteen verheerlijkt door de rechtse media en de Organisatie van Amerikaanse Staten. De inheemse Bolivianen echter keerde zich fel tegen haar. De Beweging naar het Socialisme was na 11 november min of meer lam gelegd. Toch waren het MAS activisten die het verzet organiseerde, terwijl de MAS gekozenen in het parlement zich min of meer voegde aan het feit dat Jeanine Áñez de macht had overgenomen. Evo Morales was ondertussen gevlucht naar Mexico, waar hij beweerde dat zijn aftreding niet vrijwillig was.
Het nieuwe rechtse kabinet van Jeanine Áñez zat vol met zakenmensen en ander neoliberaal tuig. Natuurlijk koos de rechtse politicus niet voor inheemse Bolivianen. De zogenaamde overgangsregering was niets meer dan een rechtse bende, die haar macht via autoritarisme vestigde. Covid-19 kwam als een geschenk voor het Áñez regime. Onder het mom van de strijd tegen het virus kon de staat zich autoritair opstellen en de vrijheid van meningsuiting beperken. Toch vochten MAS activisten terug. Ze legde het platteland lam en blokkeerde verschillende wegen. De westerse overheden steunde kritiekloos het Áñez regime, terwijl Nicolas Maduro in Venezuela juist internationaal aangevallen wordt met sancties en zelfs een poging tot staatsgreep.
Verkiezingen werden door Covid-19 steeds uitgesteld. Dit was een tactiek van het Áñez regime om zo lang mogelijk aan de macht te blijven. De ’’overgangsregering’’ privatiseerde veel staatsbedrijven en voerde beleid dat vooral de witte minderheid ten goeden kwam. In oktober 2020 koos Jeanine Áñez ervoor om niet mee te doen met de verkiezingen. Politiek rechts hoopte dat ex-president Carlos Mesa genoeg stemmen zou winnen om de kandidaat van MAS te verslaan. Carlos Mesa was de laatste neoliberale president voordat Evo Morales aan de macht kwam. De peilingen toonde echter dat Luis Arce van MAS de verkiezingen zou winnen.
Dat gebeurde ook, want op 18 oktober 2020 versloeg de ”Beweging naar het Socialisme”, de kandidaten van politiek rechts. Luis Arce won 55% van de stemmen en mag zich nu President Gekozen noemen. Arce was al onder Evo Morales; Minister van Economische Zaken. Een socialist zouden wij hem niet noemen. Hij zal het socialisme in Bolivia niet realiseren, zeker omdat MAS geen socialistische arbeiderspartij voorstelt. Ondanks de naam: ’’Beweging naar het Socialisme’’ heeft MAS in 14 jaar tijd geen socialisme gerealiseerd. Daarom kon politiek rechts via hun aanhangers in het leger en de politie toeslaan op 11 november 2019.
Hoewel veel linkse Bolivianen feest zullen vieren is de dreiging niet voorbij. Politiek rechts zal eisen van Luis Arce dat hij trouw blijft aan het kapitalisme en de witte elite. Als hij net als Morales voor een politiek van confrontaties kiest, dan zal de heersende klasse zeker een tweede staatsgreep plannen. Mocht MAS kiezen voor collaboratie dan plegen ze opnieuw verraad aan al die miljoenen Bolivianen, die al sinds 2005 snakken naar een alternatief. Evo Morales heeft het land slecht een cosmetische transformatie gegeven. Net als Venezuela kunnen we Bolivia niet socialistisch noemen, zolang de arbeidersklasse niet aan de macht is.
