Dit artikel beschrijft de Belgische situatie, die echter overeenkomt met de Nederlandse situatie.
Energie wordt onbetaalbaar. Een gemiddelde factuur werd op een jaar maar liefst 501 euro duurder voor elektriciteit en 1.726 euro voor gas. Op jaarbasis betaalt een gemiddeld gezin nu 4.075,96 euro, tegenover 1.848 euro een jaar geleden. Anders geformuleerd: in plaats van één maandloon, moet je nu minstens twee maandlonen neerleggen voor energie. Hierdoor dreigen nog meer mensen uit de boot te vallen. Het gaat om cijfers van energieregulator CREG voor december, in januari zijn de prijzen van energiecontracten verder de hoogte ingeschoten. Cijfers van de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt wijzen op een stijging met 43% voor energiecontracten in januari afgesloten in vergelijking met december.
De traditionele politici die maatregelen nemen zonder in te gaan tegen de macht van de grote energiebedrijven falen. In Brussel zijn er mechanismen ingevoerd om de consumenten te beschermen, maar dit leidt ertoe dat energieleveranciers zich van de markt terugtrekken omdat ze teveel onbetaalde facturen vrezen. Rechtse politici proberen van de gelegenheid gebruik te maken om extra cadeaus richting nucleaire industrie te sturen en meteen ook het concept van een groene energietransitie te ondermijnen.
De eis van een BTW-verlaging van 21% naar 6% is meer dan terecht: waarom wordt energie als een luxeproduct belast? Dat is een schande die recht moet gezet worden, het best door de afschaffing van asociale BTW-taksen op energie die maken dat iemand met een leefloon evenveel belastingen betaalt als een miljardair. Een BTW-verlaging kan de curve van de stijgende energieprijzen afvlakken, maar zal niet volstaan om ze naar beneden te krijgen.
De kern van het probleem is dat energie wordt overgelaten aan de grillen van de markt. Vandaag maken grote energiebedrijven extra winsten op de hoge prijzen. Engie zou volgens de PVDA met de Belgische kernenergie een extra winst van bijna 2,6 miljard euro realiseren in de periode 2021-2024! Geopolitieke spanningen, onder meer omtrent Oekraïne, spelen een grote rol in de prijsstijgingen. Het ziet er niet naar uit dat daar verandering in komt. Daarnaast is er een duidelijk gebrek aan planning om duurzame groene energieproductie op grote schaal uit te bouwen. De private energiebedrijven kijken enkel naar de winsten o-p korte termijn, niet naar een strategie op langere termijn voor goedkope energievoorziening aan de bevolking.
De volledige energiesector moet in publieke handen komen zodat niet de winsten van een klein groepje kapitalisten centraal staat, maar het voorzien in de noden van de bevolking. Energie is te belangrijk om het aan winstbejag te onderwerpen. Het moet in publieke handen komen onder democratisch beheer en controle van het personeel in de sector en de gemeenschap, zodat een democratische planning kan opgesteld worden. Dit zou een betaalbare factuur mogelijk maken, maar ook de noodzakelijke investeringen in groene transitie.
