Op 19 september 2025 nam de Tweede Kamer een motie aan waarin de Anti Fascistische Actie (AFA) als terroristische organisatie werd aangemerkt. De motie werd zonder debat, tussen neus en lippen door FvD ingevoerd en aangenomen dankzij steun van SGP, BBB, PVV en VVD. Kritiek op fascisme is daarmee bestempeld tot terrorisme. Rechts en extreemrechts kunnen tevreden zijn met deze omkering van waarden, waarmee je ook Koningin Wilhelmina en Winston Churchill tot terroristen zou kunnen bestempelen.
Het was bedenkelijk genoeg, want het ging om een rechtse meerderheid in het parlement die deze absurde visie er even doordrukte, maar het duurde maar één dag voor extreemrechts in de werkelijkheid zijn tanden liet zien. Politieauto’s in brand, de ruiten ingekegeld bij D66, buitenlandse serveersters geïntimideerd op het Plein, vernielingen op het Binnenhof, om maar even een paar dingen te noemen. Niet zomaar even wat voetbalhooligans die even losgingen, zoals een VVD’er stelde, maar gericht rechtsextremistisch politiek geweld.
Wie regeert er in Nederland? In ieder geval niet het rompkabinetje Schoof. Dat is al twee keer gevallen en strompelt nu met VVD- en BBB-politici in de richting van de verkiezingen van 29 oktober; een machteloze vertoning, meer is het niet.
Het zou overdreven zijn om te zeggen dat extreemrechts regeert. Ja, Voorpost was overduidelijk aanwezig op de anti-immigratie demonstratie in Den Haag, voetbalhooligans namen de straten van Den Haag even over. De motie die is aangenomen over de AFA toont de invloed van extreemrechts en die is niet te onderschatten, maar regeren doen ze niet.
Toen de rellen in Den Haag uitbraken zagen Wilders en Baudet af van een speech op het podium van de demonstratie in Den Haag, de verkiezingen zijn tenslotte dichtbij.
Hoe steekt deze crisis in elkaar? Het belangrijkste politieke feit van dit tijdperk is de totale afwezigheid van de arbeidersklasse. Politieke partijen met een massabasis onder de werkende mensen bestaan al lang niet meer. Vakbonden boeken successen aan het loonfront gelukkig, maar hebben niet meer de kracht om werkende mensen invloed in de politiek te geven. De arbeidersklasse blijft in objectieve zin, in aantallen en door zijn centrale rol in de productie, de belangrijkste factor in de maatschappij. Maar in subjectieve zin, wat betreft klassenbewustzijn, programma en organisatie betekent ze op dit ogenblik weinig, veel te weinig.
En dan politiek feit nummer 2. De burgerlijke partijen, de partijen die de heersende klasse in Nederland, de bourgeoisie vertegenwoordigen, VVD, CDA, D66, PvdA-GL en verder zijn verzwakt. De slijtage van het CDA zette al na het jaar 2000 in, de verzwakking van de VVD is van wat later datum maar deze partijen zijn niet meer in staat de koers van de samenleving te bepalen. Om de heerschappij van de bourgeoisie te steunen zijn hulptroepen nodig: rechtse populistische partijen in een lange reeks: De (voormalige) Lijst Pim Fortuyn, Trots op Nederland (Rita Verdonk), PVV, FvD, BBB en JA21.
Deze hulptroepen kanaliseren de ontevredenheid, richten de boosheid op ‘buitenstaanders’ zoals migranten en vluchtelingen maar zetten zich verder in om het nieuwe wereldwijde kapitalisme in de vorm van techbedrijven volledig ongemoeid te laten. De nieuwe natiestaat is bedacht om buitenlandse invloeden als vluchtelingen en migranten lokaal te weren maar de techreuzen krijgen in de wereld vrij spel.
Is dit fascisme? Een lastige vraag. Het oorspronkelijke fascisme in Italië en Duitsland had een concreet doel: de macht van de arbeidersklasse en hun organisatie vernietigen uit angst dat deze de maatschappij zouden overnemen. De kern van het fascisme in de jaren twintig en dertig waren knokploegen die leden van linkse politieke partijen en vakbonden intimideerden, in elkaar sloegen en in het geval van Duitsland in de jaren dertig in concentratiekampen opsloten. Toen was er niemand meer in de maatschappij om de volgende slachtoffers, de Joden, homoseksuelen, zigeuners en Roma te beschermen met alle gevolgen van dien.
De arbeiders en “links” vormen op dit moment geen enkele bedreiging voor het kapitalisme. Het kapitalisme lijdt aan zijn eigen tegenstellingen. De neoliberale fase is duidelijk voorbij, maar het kapitalisme heeft nog geen nieuw model voor de weg vooruit.
Een deel van de kapitalisten wil wat doen aan de aanstormende klimaatcrisis maar een belangrijker deel wil gewoon door met ouderwets winst maken over de ruggen van de arbeiders en het milieu.
Ook politiek zijn ze verdeeld. Een meer technocratisch deel is wat meer geneigd om te denken aan het milieu en de toekomst. Dat zijn de partijen zoals CDA, D66, PvdA-GL, zeg maar de wat meer ‘progressieve’ kapitalistische partijen. Een echt antwoord op de verschillende crises van het kapitalisme hebben ze niet, maar zo proberen er op een bureaucratisch beperkte manier wel iets aan te doen.
En dan is er het populistische deel. Alle schuld aan de ondergang van de Christelijke beschaving, de buitenlanders die het gedaan hebben eruit en ruim baan voor het nieuwe tech-kapitalisme, ook al is dat zo autoritair als de pieten. De arbeidersklasse op de klassieke manier vernietigen is hiervoor helemaal niet nodig, want die heeft geen invloed. Verdeeld houden en onderdrukt door middel van een autoritaire politiestaat volstaat. Dat is het model dat zich nu in de VS en in Nederland begint af te tekenen.
Hoe dit gaat aflopen is niet makkelijk te zeggen. In de VS heeft de aanval op de buitenlanders tragische maar ook absurde trekken aangenomen. Zelfs Zuid-Koreaanse arbeiders uit een autofabriek werden door de immigratiedienst gearresteerd. De landbouw in de VS en de horeca bijvoorbeeld hebben een tekort aan arbeidskrachten. De aanval op buitenlandse arbeidskrachten is hard en reëel en helaas is de georganiseerde arbeidersklasse in de VS op dit moment niet goed in staat om deze aanval te weerstaan.
Ook reëel en maar nog absurder is de aanval die is ingezet op links na de moord op Charlie Kirk. De gevolgen daarvan zijn voor de pers, universiteiten, bestrijders van racisme en politiegeweld nog niet te overzien maar aan de andere kant is duidelijk dat de moordenaar van Kirk op geen enkele manier met ‘links’ in verband te brengen valt.
Het zou van een gigantische naïviteit en domheid getuigen deze aanval op links te onderschatten. In de huidige situatie is het duidelijk dat rechts en extreemrechts hier ook successen in zullen boeken. Maar aan de andere kant maakt de situatie in Nederland bijvoorbeeld helder wat extreemrechts te bieden heeft: dat er uit vreemdelingenhaat, geweld, brandende politieauto’s, brandbommen, het ‘wegwerken’ van asielzoekers en ‘vreemdelingen’ een fijne, knusse en mooie samenleving ontstaat is natuurlijk te krankzinnig voor woorden.
Rechts is zo groot geworden dat er interne tegenstellingen ontstaan. Voorlopig zijn we van het rechtse front niet af, maar bij de begrafenisceremonie van Charlie Kirk bijvoorbeeld was te zien dat de echtgenote van Kirk pleitte voor vergiffenis, zij zei dat de moordenaar van Kirk behoorde tot het soort van jonge mannen die hij probeerde te bereiken, terwijl Trump de gelegenheid misbruikte voor de oorlog tegen zijn tegenstanders.
Er zullen meer tegenstellingen tussen rechts en rechts en extreemrechts ontstaan. Dat kan rechts in de toekomst wat zwakker maken dan het nu is, maar het probleem is daarmee natuurlijk verre van opgelost.
Het potentieel voor links in de maatschappij is zichtbaar als je kijkt naar het enorme aantal mensen dat zich in Engeland heeft aangemeld voor de nieuwe linkse organisatie die nu nog “Your Party” heet: dat zijn er 750.000, meer dan het aantal leden van de Labour Partij. In Italië is er een 24-uursstaking tegen het Gaza-beleid van de regering Meloni gaande: openbaar vervoer en onderwijs bijvoorbeeld liggen daardoor stil. In Frankrijk zijn er massale protesten tegen het bezuinigingsbeleid van de nieuwe regering die Macron heeft benoemd.
Het is de vraag of de Blitzkrieg die Trump loslaat op de VS kan worden volgehouden. Worden de verkiezingen in 2026 het einde, als de economie achteruitgaat? Wie gaat hem opvolgen, Vance? Nu als vinden veel Amerikanen dat zij last hebben van het beleid van Trump. Al de besluiten die hij bij decreet heeft genomen, kunnen bij decreet weer ongedaan worden gemaakt. De aanvallende stijl van Trump verrast iedereen, maar de echte problemen van de VS zijn hardnekkig.
Uit het actieve protest tegen de verslechtering van het klimaat, de verwoesting van de natuur en natuurlijke hulpbronnen, ziekmakende voeding, de genocide in Gaza, vastlopend transport (vooral openbaar vervoer), gevaarlijke en slopende arbeidsomstandigheden, woningnood, seksisme en veiligheid voor vrouwen en discriminatie zal een nieuwe brede beweging moeten ontstaan die werkende mensen kan verenigen in het besef dat er het kapitalisme voor deze problemen geen oplossing heeft.
