Je zou verwachten dat de enorme impact van de Corona crisis, de gigantische economische recessie en de klimaatcrisis te zien zouden zijn op Prinsjesdag 2020. Het was ook te zien, maar dan vooral aan de vorm van de opening van het parlementaire jaar, met anderhalve meter afstand in de Grote Kerk in Den Haag en aan de auto’s waarmee gereden werd. Maar wat is er door deze drie gelijktijdige dreunen aan de Nederlandse politiek veranderd?
Artikel door Pieter Brans, Amsterdam
Natuurlijk worden er miljarden uitgegeven om de economie tijdelijk overeind te houden. En dat lijkt een forse breuk met het bezuinigingsbeleid uit het verleden. Nu de economie wordt gered door de overheid, hebben meerdere burgerlijke politici het over de noodzaak van een sterkere overheid.
En ondanks alle tekortkomingen en fouten in de Coronacrisis (het testen en traceren is nog steeds niet in orde), de miljarden voor bedrijven zoals KLM en Booking.com en de urgentie van de klimaat crisis maken duidelijk dat de overheid niet langer op het waakvlampitje kan blijven staan waar VVD, CDA en andere burgerlijke partijen haar graag willen.
Maar veranderingen? Gaan bedrijven verantwoording aan de overheid afleggen voor de gezondheid van de werknemers en de omgeving? Gaan ze bij de overheid aantonen dat ze duurzaam opereren? Gaan ze samen werken met de overheid voor sociale doelstellingen? Gaan ze iets doen aan de gezondheid, huisvesting en het transport van hun werknemers?
Natuurlijk niet. De Corona crisis heeft duidelijk gemaakt dat op het gebied van winst maken bedrijven hun goddelijke gang gaan en dat de overheid er is om de problemen met stoffer en blik op te ruimen als dat nodig is. Toen de afschaffing van de dividendbelasting niet door ging kregen de bedrijven er een verlaging van de winstbelasting voor in de plaats. Die ging na protesten ook niet door. Maar kijk, in de begroting is er nu de Baangerelateerde Investeringsregeling (BIK). Dus krijgen de ondernemers nu niet linksom, maar rechtsom die 2 miljard belastingverlaging. Zoals de SP al zei, had ook gebruikt kunnen worden om de lonen in de zorgsector te verhogen….
Bedrijven zijn er altijd nog voor de aandeelhouders. Die worden “geacht” meer rekening te houden met sociale en gezondheidsdoelstellingen en het milieu maar geen enkele overheidsinstelling kijkt of ze dat ook doen, er is geen enkele controle over ondernemingen van de eigen werknemers om maar niet te spreken van controle van het grote publiek over de wijze van opereren van grote ondernemingen. De huidige crisis, de grootste in de geschiedenis van het kapitalisme sinds de jaren dertig, brengt daar geen verandering in.
Ook politiek is er geen enkele verandering. Nederland wordt geregeerd door een rechts neoliberaal kabinet maar nu met Coronafranje en crisisbestrijding.
Ondanks dit alles geniet het kabinet en de regeringspartijen (nog) een mate van vertrouwen. Vooral de VVD is in de peilingen gestegen en de uitgeregeerde Mark Rutte is aan een nieuw politiek leven begonnen. De oppositie bestaat uit uiterst rechts en heeft op het gebied van de pandemie, de economie en het klimaat eigenlijk niks te bieden. Dat is het politieke speelveld op Prinsjesdag en voor de komende verkiezingen.
Het enige waar het kabinet gelijk aan heeft: er komen zware jaren voor werkende mensen, ouderen (pensioenen, voorzieningen) en jongeren (scholing, huisvesting, recreatie), mannen (werkloosheid) en vrouwen (werkloosheid). En als je werk hebt zit er zwaarder werk in het vat zonder loonsverhogingen (denk aan de zorg en het onderwijs).
Moeilijke tijden die er aan komen als het kabinet de steunmaatregelen stopzet volgend jaar? Nee, die beroerde tijden zijn er al. De lange rijen bij de voedselbanken staan er nu al, voordat de crisis goed en wel is losgebarsten. Het is nu al onmogelijk om een betaalbare huur- of koopwoning te vinden.
Wat de werkenden betreft zal het de komende jaren en misschien wel decennia aankomen op organisatie van alle krachten om de gevolgen van de crisis te bestrijden. Een lichtpuntje in de crisisduisternis is dat de FNV de looneis heeft gehandhaafd op 5%. Maar voor het terugvechten tegen alle pogingen om de gevolgen van de crisis bij de arbeiders neer te leggen, is meer nodig dan dat. De FNV en andere vakbonden moeten aan de bak voor loonsverhogingen, betaalbare woningen (ook in het belang van de werkgelegenheid en het klimaat) en werk of scholing voor iedereen en een verantwoorde gezondheidszorg waarin pandemieën worden voorkomen. Er is nu alle reden voor de arbeidersbeweging om de toekomst in eigen hand te nemen.
Het koningshuis krijgt bij voorbaat al een loonsverhoging van 5%. En ze hebben al een woning, niet zulke kleintjes ook…Wij zullen er voor moeten knokken.
