Het kapitalisme is behoorlijk ziek. En dat geldt ook voor de Nederlandse variant. De harde feiten zijn dat het kapitalisme alleen stagnatie –een langdurige periode van lage groei- te bieden heeft. De OECD (de Organisatie voor Ecomische Samenwerking en Ontwikkeling) heeft berekend dat lage groei (twee derde van het huidige groeicijfer) te verwachten is voor de komende 45 jaar. De huidige voorspelde groeicijfers zijn 0,9% voor 2014 en 1,4% voor 2015. Een laatste vernietigend cijfer: slechts 30% van de jongeren vindt snel een baan. De rest dus niet…
Artikel door Pieter Brans
Onlangs was de Franse econoom Piketty op bezoek in de Tweede Kamer. Hij bepleit een bescheiden belasting op de grote vermogens, naar zijn eigen zeggen, om het kapitalisme te redden. Hij is er geen tegenstander van…In Nederland is er nog meer aanleiding om vermogens zwaarder te belasten dan in andere landen, alle vermogens, ook die van kleine spaarders, betalen hier slechts 1,2%. De vermogens van de tien rijkste Nederlanders zijn de afgelopen tien jaar verdubbeld. Dat zegt genoeg.
Naar aanleiding van het bezoek en de voorstellen van de Piketty zegt “De Volkskrant”, die niet verdacht kan worden van anti-kapitalistische sympathieën, een aantal opmerkelijke dingen. De socioloog Herman Vuijsje op de voorpagina van 5 november 2014: “Het gevoel dat het niet zo snel meer goed komt met de economie wordt inderdaad breder gedragen. Banken en andere grootverdieners hebben ons een loer gedraaid die structureel is, die misschien wel een hele generatie gaat duren.” Terecht zegt de krant dat het gevoel dat het wel goed komt na de crisis aan het wegvallen is.
“De Volkskrant” steunt in zijn redactioneel commentaar de gedachte aan een hogere belasting op grote vermogens. “De belastinginkomsten uit bedrijfswinsten dalen al jaren (ja, dat klopt, de belastingen op winsten zijn de laagste in dertig jaar, red. Socialistisch Alternatief)) en de belasting op arbeid is zeker gezien de vergrijsde bevolking niet verder op te voeren…Naast belasting op producten (btw) is het dan haast onvermijdelijk on naar vermogen te kijken.”
“De Volkskrant” en andere burgerlijke media en commentatoren die vermogensbelasting bepleiten en afstand nemen van het bezuinigingsbeleid, wat is hier aan de hand? De slechte cijfers over de economische vooruitzichten hebben paniek veroorzaakt onder een deel van de bourgeoisie. Die denken nu aan stimuleringsmaatregelen en een einde aan de bezuinigingen. De meerderheid blijft echter voorstander van bezuinigingen. Internationaal en in Nederland, terwijl je geen economiediploma nodig hebt om te beseffen dat als de consumenten geen geld te besteden hebben, de bedrijven op hun centen blijven zitten en de overheid bezuinigt, de economie als een zombie nog een tijdje kan doorsukkelen, maar heel lang niet meer echt tot leven komt.
Internationaal zijn de financiële markten in de greep van de angst bij het begin van een nieuwe fase in de economische crisis die begon in 2007. De angst groeit dat stagnatie nog een te rooskleurige prognose is voor de wereldeconomie. De olieprijzen zijn al gedaald naar $85 per vat omdat de groeivoorspellingen zijn gekelderd.
In de afgelopen vijf jaar heeft het systeem van centrale banken in de VS $4,5 triljard in de economie gepompt. Een wanhopige poging om de effecten van de recessie te keren de ineenstorting van het financiële systeem te voorkomen. Soortgelijke maatregelen zijn genomen in Japan en Europa. De rente is in de wereld op een historisch dieptepunt. Maar de lage rente en de gigantische sommen geld die in de economie zijn gepompt, hebben niet geleid tot groei van de investeringen.
Der Spiegel publiceerde een artikel onder de titel: “Het Zombie systeem, hoe het kapitalisme uit de rails liep”…Het artikel legt uit dat de Centrale Banken geen munitie meer hebben: ze hebben miljarden uitgegeven en de rente kan niet verder omlaag.
Zelfs delen van de wereld de relatief aan de crisis ontsnapten, zoals China en Australië, zitten er nu middenin. In China wordt gewaarschuwd dat groei van 12% niet meer mogelijk is dat hij zakt naar 7. De schulden van China zijn enorm. Grondstoffenleveranciers als Australië voelen de gevolgen van de Chinese teruggang.
Maar in een wereld van falende economieën is Europa de ‘zieke man’. Ook Duitsland komt nu in crisis. De prijzen dalen in een achttal Europese landen. De hele regio dreigt af te zakken naar stagnatie en deflatie. Deflatie is een ramp omdat geldontwaarding het moeilijker maakt om schulden af te betalen en omdat het consumenten ertoe brengt om aankopen uit te stellen in de hoop dat de prijzen lager worden. Met de gigantische schulden van overheden (en particulieren in Nederland) is dit voor het kapitalisme een nachtmerrie.
Onlangs werd bekend dat één op de vijf Europese banken niet door de stress test van de Europese Centrale Bank waren gekomen. Tot trots van “Nederland” waren de banken in dit land er doorheen gekomen…Niet bekend is echter dat de scenario’s die bekeken zijn, nogal optimistisch waren. Deflatie is helemaal niet in aanmerking genomen. Vanwege de dreigende nachtmerrie en in het besef dat mensen in verzet zullen komen tegen jaren van stagnatie, achteruitgang, werkeloosheid en opgelegde bezuinigingen, zoekt een deel van de bourgeoisie nu naar een andere koers.
Daar zal het in Nederland niet snel van komen. Het kabinet van VVD en PvdA is de belichaming van de bezuinigingspolitiek. Ook de andere ‘coalitiepartijen’ zoals de D66, de Christelijken en het CDA zitten vast op deze koers. Met het snelle uiteenvallen van de basis voor de PvdA, zoals waarschijnlijk duidelijk zal worden bij de Provinciale Statenverkiezingen in 2015, doemt zelfs het scenario op van een nog rechtsere regering na de verkiezing van 2016. Echte oppositie is er nauwelijks.
Waar moet het verzet dan vandaan komen? “De Volkskrant” stelt: “Occupy leek in 2011 het tij te keren, maar de protesten tegen het grootkapitaal op Wall Street, in de City en op het Damrak bloedden dood. Occupy miste bevlogen leiders en wetenschappelijke onderbouwing. De invloed bleef beperkt. Of Piketty een omslag zal bewerkstelligen, is niet te voorspellen. ‘Er is niet die groepsbinding als onder de generatie studenten van toen’, aldus Vuijsje. Er is evenmin een arbeidersklasse, zoals tijdens de opkomst van de Beatles.”
Als daarmee wordt bedoeld dat de arbeidersklasse stappen achteruit heeft moeten doen in de afgelopen dertig jaar in termen van zelfbewustzijn, organisatie en programma, dan klopt dat. In die opzichten is de arbeidersklasse nauwelijks inderdaad nauwelijks meer zichtbaar in het politieke landschap. Maar het is een enorme misrekening om te denken dat de arbeidersklasse daarmee van het toneel van de geschiedenis verdwenen is.
De arbeidersklasse is minder georganiseerd, diverser wat betreft achtergrond en opleiding en gemiddeld wat ouder dan in de jaren zestig, maar door de crisis van het kapitalisme staat wereldwijd een terugkeer van de arbeidersklasse op de agenda. Het verzet in verschillende landen, een treinstaking in Duitsland, een massale demonstratie in Brussel op 6 november tegen de “hervormingen” en de algemene staking in België op 15 december zijn de voortekenen daarvan. Het verzet tegen de bezuinigingen van de nieuwe regering staat daar centraal, onderdeel daarvan is het verzet tegen het verhogen van de pensioenleeftijd. In Nederland onder de druk van de heersende partijen en de media veel te gemakkelijk geaccepteerd door de leiding van SP en vakbeweging; met de huidige massawerkloosheid onder jongeren en ouderen niet minder dan een sociale ramp.
Maar In Nederland zijn er ook successen geboekt; bij het organiseren van de laagstbetaalden in bijvoorbeeld de schoonmaaksector en in de sector distributie. Het initiatief van de FNV en SP om samen op te komen voor een belasting op hogere vermogens is ook een begin. Studenten komen in verzet tegen de invoering van het leenstelsel. Traditionele organisaties zoals vakbonden blijven belangrijk, maar zij zullen vernieuwd moeten worden met nieuwe leden, een nieuwe strijdlust en een activisme dat nu in slechts enkele sectoren aanwezig is. Op politiek vlak is er behoefte aan een bredere arbeiderspartij die durft te breken met burgerlijke belangen of burgerlijke partijen en systematisch opkomt voor de belangen van werkenden, werklozen en gepensioneerden.
Dat de bourgeoisie zich zorgen maakt over de toekomst, vermindert de protserige zelfverzekerdheid van de heersende elite, maar het zal verder niets veranderen aan het karakter van het moderne kapitalisme. Dat blijft doortrokken van crises en is steeds minder in staat om te voorzien in de behoeften van de meerderheid; de ongelijkheid is ingebakken. De gevolgen zijn precies waar ze bang voor zijn, een groeiende opstand van de arbeidersklasse en de armen tegen de ellende die het kapitalisme ze te bieden heeft en nieuwe kansen voor een democratisch socialistisch alternatief om brede steun te krijgen.
