Tijdens de COP27 klimaatconferentie in Sharm el-Sheikh in Egypte hebben de heersende elites van de wereld opnieuw laten zien dat ze absoluut niet in staat zijn om de mensheid en deze planeet te beschermen tegen de klimaatcatastrofe waar zij en hun kapitalistisch systeem ons in drijven.
Door Philip Chmell (ISA)
Het lijkt erop dat ze zelfs moe worden om de schijn op te houden. Terwijl het dictatoriale regime van Egypte het nieuws haalde omdat het klimaat- en sociale rechtvaardigheidsactivisten onderdrukte, landden ongeveer 400 privéjets in Egypte tijdens de conferentie en namen 636 afgevaardigden met banden met de fossiele-brandstofindustrie deel aan de klimaattop. Voor het eerst werden olie- en gasbedrijven uitgenodigd om deel te nemen aan officiële evenementen, waardoor de top een ‘gasbeurs’ werd.
In plaats van de greenwashing-conferentie bij te wonen, stelde Greta Thunberg duidelijk wat objectief gezien noodzakelijk is: het omverwerpen van het “hele kapitalistische systeem.”
Zondebokken en lege akkoorden
Vlak voordat de COP27 van start ging, werd het 2022 UN Emissions Gap Report gepubliceerd, waarin staat dat er “geen geloofwaardig pad naar 1,5°C voorhanden is.” Tijdens de conferentie zelf kondigden wetenschappers aan dat “de wereldwijde kooldioxide-emissies uit fossiele brandstoffen in 2022 naar verwachting met 1% zullen toenemen en een nieuw record van 37,5 miljard ton zullen bereiken.” En eerder dit jaar publiceerde de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) een klimaatupdate waarin staat dat er een risico van 50% is dat de planeet in de komende vijf jaar tijdelijk de kritische grens van 1,5°C opwarming van de aarde zal overschrijden. Zoals we in mei van dit jaar schreven: “Om een kleine kans te maken om op lange termijn onder de 1,5°C te blijven, zouden de koolstofemissies tegen 2030 moeten worden gehalveerd, maar het tegendeel is het geval: ze zullen naar verwachting met 14% stijgen.” De catastrofale gevolgen van een verergerende klimaatcrisis treffen nu al miljoenen mensen over de hele wereld, maar in een studie van Science staat dat “een opwarming van meer dan 1,5°C meerdere klimaatomslagpunten kan veroorzaken.”
De conferentie is alom bekritiseerd vanwege het flagrante gebrek aan concrete maatregelen om de emissies terug te dringen. In plaats daarvan draaiden veel discussies eigenlijk om het afzwakken van plannen en afspraken van eerdere klimaatconferenties. Zelfs de heersende klasse en de burgerlijke pers doen geen poging om het feit dat de conferentie in dat opzicht een absolute mislukking was, te greenwashen. Veeleer proberen de westerse landen de schuld af te wentelen door het valse verhaal op te dringen dat landen als China, de VAE of Saoedi-Arabië een succesvolle klimaatbescherming in de weg staan. Dit is een goedkope schertsvertoning en een regelrechte leugen. De VS, Canada en Australië behoren tot de landen met de hoogste subsidies voor fossiele brandstoffen per hoofd van de bevolking en tot de landen met de grootste uitbreidingsplannen voor fossiele brandstoffen. Europa probeert “van Afrika zijn tankstation te maken.”
Om het gezicht te redden, werd het overeengekomen ‘schadefonds’ ter ondersteuning van ontwikkelingslanden bij de aanpak van klimaatrampen door velen gevierd als ‘historisch’. De wereldleiders zijn het er echter niet over eens geworden wie in dat fonds zal storten en welke landen de begunstigden zullen zijn. Ondanks de mogelijkheid van enkele betalingen, zal dit fonds hoogstwaarschijnlijk de zoveelste klimaatbelofte zijn die binnenkort wordt gebroken. Zoals ISA onlangs schreef: “In 2009 hebben de rijkere landen (niet de vervuilende en winstgevende bedrijven) toegezegd 100 miljard dollar per jaar te verstrekken, tegen 2025 verwacht het Internationaal Instituut voor Milieu en Ontwikkeling slechts 21,8 miljard dollar per jaar.”
Steeds meer jongeren en arbeiders trekken de conclusie dat het kapitalistisch systeem, waarvan neokoloniale en imperialistische uitbuiting belangrijke componenten zijn, de oorzaak is van de vernietiging van onze planeet en dat we daarom geen vertrouwen kunnen hebben in de wereldleiders en hun VN-conferenties.
Om een kans te maken de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C, hebben de klimaat- en arbeidersbeweging een verenigd, gemeenschappelijk programma nodig – met eisen als nationalisering van de transport- en energiesector onder democratische controle, gratis openbaar vervoer en hogere lonen – en een brede en gecoördineerde stakingsbeweging om de noodzakelijke veranderingen af te dwingen.
Van massabeweging naar kleinschalige acties
De massabetogingen van de afgelopen jaren – met als hoogtepunt de gigantische klimaatstakingen van september 2019, toen in één week tijd 7,6 miljoen mensen deelnamen aan klimaatacties – hadden grote ideologische effecten. Ze hebben echter niet geleid tot de grootschalige klimaatmaatregelen die objectief gezien noodzakelijk zijn. Als gevolg hiervan en van de groeiende ontgoocheling over de mogelijkheden tot verandering onder het kapitalisme test de klimaatbeweging verschillende methoden van directe actie.
Veel daarvan zijn in de eerste plaats gericht op het creëren van aandacht via spectaculaire acties, waarbij regeringen worden opgeroepen tot actie. Eén van de meest gebruikte methoden van activisten in verschillende landen is het blokkeren van grote snelwegen of bruggen, vaak door zich vast te lijmen of vast te kitten aan het wegdek. Onlangs haalden verschillende activisten het nieuws door, zonder schade aan te richten, beroemde kunstwerken aan te vallen of privé-jets te blokkeren. In oktober blokkeerden activisten terminals van privéjets op 14 luchthavens in 13 landen. Bij deze blokkades waren ook leden van de groep Scientist Rebellion betrokken, een los netwerk van meer dan 1200 wetenschappers uit 26 landen.
Een ander type directe acties zijn de bezettingen van scholen en universiteiten die de afgelopen weken in verschillende landen zijn ontstaan onder de naam ‘End Fossil: Occupy’. De stemming is volledig gericht op ‘systeemverandering’, met veel duidelijk antikapitalistische slogans en borden. De eisen variëren van het afstoten van universiteitsfondsen van fossiele-brandstofbedrijven tot de onteigening van het Duitse energiebedrijf RWE en de socialisering van de energieproductie. Veel groepen leggen een verband tussen het klimaat en de kosten van levensonderhoud.
Het gemeenschappelijke antwoord tegen klimaatprotesten in directe actie – of het nu gaat om schoolbezettingen of blokkades – is toenemende repressie en laster. In Beieren (Duitsland) bijvoorbeeld arresteerde de politie 12 klimaatactivisten (die in het verleden het verkeer hadden geblokkeerd ) preventief voor 30 dagen zonder proces. Dit was uitsluitend op basis van de veronderstelling dat zij in de toekomst het verkeer opnieuw zouden blokkeren. Forbes had een artikel getiteld ‘Activists Or Terrorists: Protestors Shut Down Airport’ dat suggereert dat klimaatactivistische groepen zoals ‘Last Generation’ in Duitsland “een bedreiging zijn voor de ‘vrije binnenlandse orde’ of een toekomstige Baader-Meinhof bende of Rote Armee Fraktion.” Dit artikel is geen uitzondering, de VS zetten klimaatactivisten die pijpleidingen afsluiten met geweldloze directe actie op de lijst van extremisten naast witte supremacisten en Groot-Brittannië zette Exctinction Rebellion op hun lijst van terrorismebestrijding.
Socialisten en klimaatactivisten moeten ingaan tegen dergelijke repressie. Tegelijkertijd echter, en ondanks het feit dat het oprechte gevoel van wanhoop en de wens om iets te doen begrijpelijk is en veel van deze activisten moedig handelen, is het belangrijk te wijzen op de beperkingen van deze vormen van activisme.
Deze acties van kleine groepen individuen dragen over het algemeen niet bij tot de opbouw van de sociale massakrachten die voldoende druk uitoefenen op kapitalistische regeringen of lokale instellingen om de meest noodzakelijke maatregelen uit te voeren. Bovendien hebben acties als verkeersblokkades, wanneer zij geïsoleerd van een massabeweging of niet als onderdeel van een arbeidersstrijd worden uitgevoerd, weinig tot geen effect op de kapitalisten. In feite vervreemden ze vaak veel mensen uit de arbeidersklasse van zich, waardoor verdere obstakels worden opgeworpen voor het soort eengemaakte actie tussen de klimaatbeweging en de georganiseerde arbeidersklasse die zo noodzakelijk is. Toen activisten van de groep ‘Just stop oil’ op 29 oktober van dit jaar in Londen wegen blokkeerden, werden ze door werkende mensen die in het verkeer vastzaten, weggesleept nadat ze gevraagd hadden opzij te gaan. Een bestuurder verklaarde: “Jullie houden de verkeerde mensen tegen, ik moet mijn kinderen ophalen, ik moet met mijn vrachtwagen terug naar mijn werk. We kunnen u niet helpen, ga naar Westminster.”
Solidariteit om klimaatprotest en arbeidersbeweging te verenigen
Directe actie kan een krachtig instrument zijn, vooral wanneer arbeiders collectief meedoen door te staken en de winsten van de bazen raken. We moeten gezamenlijke massale directe acties opzetten van de klimaatbeweging en de georganiseerde arbeidersklasse, bijvoorbeeld door stakingsacties van arbeiders van vervuilende sectoren te combineren met blokkades van infrastructuur voor fossiele brandstoffen.
Het is positief dat veel klimaatgroepen al zijn begonnen met het bereiken van en coördineren met werkenden. In Oostenrijk begon de groep ‘Lobau bleibt’ in 2021 met de bezetting van een bouwplaats voor een milieuvernietigende stadssnelweg. Ze kwamen in contact met de bouwvakkers, nodigden hen uit voor bijeenkomsten en zamelden donaties in voor een “verloren loonfonds” ter compensatie van het loon dat de bazen achterhielden voor de tijd dat de bouw geblokkeerd was. Dit jaar steunden activisten van System Change not Climate Change en Fridays for Future de stakende spoorwegarbeiders in Oostenrijk in hun strijd voor hogere lonen, en betuigden klimaatactivisten in België hun solidariteit met de stakende olieraffinaderijarbeiders in Frankrijk.
In Groot-Brittannië heeft de klimaatgroep ‘Just stop oil’ steun betuigd aan stakende spoorwegarbeiders van de vakbond RMT en samen met andere klimaatgroepen steun verleend aan olieraffinaderijmedewerkers die staakten in Fawley in Southampton, alsmede aan het beveiligingspersoneel van het Great Ormond Street Hospital in Londen en de onlangs ontslagen P&O-werknemers. De groep verklaart: “Dit is de solidariteit die we nodig hebben – zoals die tussen de mijnwerkers en de queerbeweging in de jaren tachtig.”
De arbeidersbeweging is absoluut essentieel voor de strijd tegen de klimaatcrisis. Het is echter niet realistisch om te verwachten dat de meeste vakbondsleiders de noodzakelijke stappen zullen voorstellen of verdedigen. Vakbonden zijn heterogeen en de leiders hebben vaak een heel andere leefwereld dan de gewone werkenden. De materiële voorrechten van de vakbondsleiders hangen vaak af van goede betrekkingen met sociaaldemocratische partijen of zelfs met de bazen, wat uiteraard bepalend is voor hun politiek. In het algemeen lopen ze achter de feiten aan en stellen ze niet de nodige maatregelen voor, maar er zijn ook enkele betreurenswaardige voorbeelden waarbij vakbondsleiders zich actief aansloten bij de industriële bazen tegen de klimaatbeweging, wat het valse argument van “jobs versus klimaat” versterkt.
Om de basis te leggen voor een verenigd front van de klimaat- en de arbeidersbeweging moeten klimaatactivisten zich richten tot de achterban.
Met de initiatieven Workers for Future in Oostenrijk en Climate Struggle is Class Struggle in Neurenberg, Duitsland, heeft ISA precies dat gedaan (zie: https://internationalsocialist.net/en/2022/10/climate-crisis). Door stakende arbeiders te steunen en campagne te voeren voor het behoud van jobs bij Siemens, legden we banden tussen klimaatactivisten en de arbeidersbeweging. We roepen alle klimaatactivisten op hun inspanningen voort te zetten en deel te nemen aan de lopende en komende stakingen, vakbondsbetogingen en solidariteitsbezoeken te brengen aan stakersposten.
In al deze strijd moeten we de kwestie van nationalisatie onder democratische arbeiderscontrole van de energiesector en andere belangrijke delen van de economie zoals transport, industrie, financiën en landbouw naar voren brengen. Want om zowel de klimaatcrisis als de kosten van levensonderhoud effectief te kunnen bestrijden, moet de arbeidersklasse de controle over de productie uit handen van de kapitalisten nemen. Om de beweging op te bouwen die sterk genoeg is om zulke radicale veranderingen af te dwingen, is er nood aan een algemene stakingsbeweging van de georganiseerde arbeidersklasse, gesteund door de klimaat- en andere sociale bewegingen en de jongeren.
Het kapitalisme sleept de mensheid naar de rand van een klimaatcatastrofe. De heersende klasse is niet in staat om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te beëindigen. Internationale democratische planning en samenwerking op basis van publiek in plaats van privaat eigendom
Dat wil zeggen een democratische socialistische samenleving – zijn de voorwaarde voor een gezonde planeet en menselijk welzijn.
