Sinds de onafhankelijkheid van de Britse kolonisatoren werd Maleisië bestuurd door het Nationaal Front (BN). Met de 14de verkiezingen die plaatsvonden in mei van dit jaar kwam daar een einde aan. De oppositie die zich verenigde in de ‘Partij van de Hoop’ (PH) haalde het. Een reeks afsplitsingen en corruptieschandalen maakten het voor de BN moeilijk om te overleven. Betekent dit het einde van het eenpartijstelsel in Maleisië? Mogelijk wel, maar helemaal zeker is het niet. We spraken er tijdens de jaarlijkse zomerschool van het CWI eind juli over met Yuva Bulan, een van de organisatoren van Sosialis Alternatif, onze Maleisische zusterorganisatie.
Wat betekenden de verkiezingen van 9 mei voor Maleisië?
“Het ongenoegen onder de bevolking is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Na de Aziatische crisis van eind jaren 1990 kon de economie van Maleisië wat herstellen door de groei in China en India, maar daar komt sleet op te zitten. Bovendien heeft het neoliberale beleid geleid tot aanvallen op de werkenden en hun gezinnen. Een bijzonder onpopulaire maatregel van de vorige regering was de invoering van een indirecte belasting op goederen en diensten, een soort BTW die bijzonder asociaal is omdat iedereen los van het inkomen evenveel moet betalen. Tegelijk verrijkt een kleine toplaag zich heel sterk, onder meer op basis van corruptie.
“De heersende Barisan Nasional (BN) van premier Najib leed een nederlaag in de verkiezingen. Voor het eerst sinds de onafhankelijkheid in 1957 komt de oppositie aan de macht. Die verenigde zich in de Pakatan Harapan (PH, Partij van de Hoop). Deze electorale alliantie omvat uiteenlopende krachten met een sterke impact van voormalige BN-kopstukken, waaronder Anwar Ibrahim maar vooral ook Mahathir Mohammad, de nieuwe premier. Echt nieuw is Mahathir niet bepaald: deze 93-jarige oppositieleider was gedurende 22 jaar premier van Maleisië (1981-2003) en leider van de BN. Mahathir was de vader van het Maleisische neoliberalisme na de val van de Berlijnse Muur.”
Waarom besloot een 90-plusser om naar de oppositie over te stappen en zijn vroegere beschermeling af te vallen?
“Voor Mahathir en een deel van de heersende elite in het land werd Najib een onbetrouwbaar projectiel. Zijn eigengereidheid vormde een onzekere factor in de verhoudingen met zowel het Westen als China, dat een grote rol speelt in de Maleisische economie. Bovendien was er de enorme corruptie onder Najib die tot ongenoegen en de mogelijkheid van massabewegingen leidde. Er waren eerder al bewegingen voor hervormingen in het land, maar die bleven steken op eisen die het systeem zelf niet in gevaar brachten. Het maneuver van Mahathir was erop gericht om met beperkte hervormingen van bovenaf een beweging van onderuit te vermijden.
“De enorme corruptie bleek overigens meteen na de verkiezingen. Voormalig premier Najib probeerde het land te ontvluchten, maar werd tegengehouden en er komt een proces. Bij huiszoekingen in zijn verschillende huizen werd beslag gelegd op de grootste collectie luxeproducten die ooit gevonden is bij een voormalige regeringsleider. Hij steekt Imelda Marcos, de vrouw van de vroegere Filipijnse dictator, en haar fenomenale collectie schoenen naar de kroon. Najib bleek een grote hoeveelheid juwelen, luxe handtassen, goud, … te bezitten: alles samen goed voor 270 miljoen dollar. Zijn riante levensstijl bleek ook uit details die bekend raakten: zo at de kat van Najib enkel vers gevangen Schotse zalm. De overgrote meerderheid van de Maleisische bevolking kan zich dat niet permitteren…”
Wat kunnen we van de nieuwe regering verwachten?
“Er zijn enorme beloften gedaan op vlak van democratische hervormingen, intrekking van besparingen, verhoging van het minimumloon, afschaffing van de taks op goederen en diensten, … waarbij de PH stelde deze beloften binnen de 100 dagen te willen realiseren. Alle beloften samen zijn onder het kapitalisme onbetaalbaar en vereisen een harde strijd tegen de machtige toplaag van kapitalisten. Zal Mahathir, de vader van het Maleisische neoliberalisme, dat doen? De kans is wel heel klein. Hierdoor dreigt de hoop op verandering snel op de klippen te lopen.
“De regerende coalitie is erg instabiel. De partij van Mahathir binnen de PH heeft veel macht en invloed, maar telt slechts 12 zetels. Het is niet uitgesloten dat er nog voormalige BN-figuren naar de partij van Mahathir trekken, maar het blijft een erg beperkte basis. De dominantie van voormalige BN-topfiguren in de PH werpt de vraag op of Mahathir een nieuwe versie van de BN aan het opzetten is, waarbij de huidige regeringscoalitie de rol van de BN overneemt met grotendeels dezelfde figuren en hetzelfde beleid, maar dan zonder Najib en onder een andere naam.
“Veel zal bepaald worden door de wijze waarop het verzet tegen de regering zich zal organiseren. Als er nieuwe bewegingen ontstaan, naar het voorbeeld van de Bersi-bewegingen voor hervormingen, met een links programma en vakbondsstrijd, dan kan dit enorme mogelijkheden bieden voor de werkenden en armen. Maar als er geen massastrijd is, kan de wanhoop van etnische verdeeldheid een grotere rol spelen. Maleisië bestaat uit drie grote bevolkingsgroepen: de Malay, Chinezen en voornamelijk Indische Tamils. Zeker in economisch minder ontwikkelde regio’s is er een toename van islamfundamentalisme. Het is niet uitgesloten dat Najib daar toenadering tot zoekt in de hoop zijn positie zo te herstellen.
“De linkerzijde moet de noodzaak van arbeiderseenheid verdedigen. Het feit dat de Communistische Partij, die een belangrijke rol speelde in de onafhankelijkheidsstrijd, er niet in slaagde om echt door te breken onder alle bevolkingsgroepen en bovendien niet bereid was om een breuk met het kapitalisme op de agenda te zetten vanuit een tweestadiatheorie (eerst het kolonialisme stoppen, pas na kapitalistische ontwikkeling over socialisme spreken), gaf ruimte aan de BN om zich in de jaren 1950 en 1960 te vestigen als dominante factor. De BN kon dit door het vroegere verdeel-en-heersbeleid van de Britse kolonisatoren verder te zetten in een dictatoriale structuur. Het kon nadien standhouden door het falen van de linkerzijde, de economische groei van de jaren 1980 en 1990, de beperkingen van de bewegingen voor hervormingen na de crisis van 1997 en het economisch herstel door de Chinese en Indische groei.
“Het zal er nu op aankomen om de werkenden en armen te organiseren op basis van een onafhankelijk klassenstandpunt, los van de nieuwe regering. Het is niet evident om strijdbare vakbonden uit te bouwen in Maleisië, de antivakbondswetten zijn erg uitgebreid en de bestaande leiding gaat heel ver mee in de neoliberale logica. Met Sosialis Alternatif zijn we betrokken in het organiseren van werkenden in een aantal bedrijven waar we een semi-vakbond organiseren: ‘semi’ omdat officiële erkenning veel bureaucratie vraagt en bovendien meer beperkingen dan mogelijkheden biedt. Daarnaast bouwen we aan onze organisatie die nog erg klein is, maar vastberaden en bovendien beschikt over een consequent socialistisch programma van maatschappijverandering.”
