Na drie weken van massaprotest heeft de Franse president Emmanuel Macron beslist om de betwiste taks op brandstof uit te stellen. Het valt te betwijfelen dat dit volstaat om een einde te maken aan de massabeweging die het ontslag van de president eist.
Door Clare Doyle, CWI
Op maandag 3 december was er een ontmoeting tussen de Franse premier Edouard Philippe en de oppositieleiders. Op dat ogenblik was de beweging verder aan het uitbreiden met nieuwe lagen die in actie kwamen tegen het beleid van deze ‘regering van de rijken.’ Een honderdtal scholen werden geblokkeerd door jongeren die protesteerden tegen de onderwijshervormingen van Macron. Medisch personeel protesteerde in de buurt van het parlement tegen de veranderingen in arbeidsvoorwaarden. Er waren hierbij minstens honderd ambulances betrokken. Brandweerlieden protesteerden aan gemeentehuizen.
Het ‘burgerprotest’, zoals het in de media wordt omschreven, is na het gewelddadige spektakel van afgelopen zaterdag niet gaan liggen. Er kwamen meer betogingen tegen de regering met blokkades aan wegen, brandstofdepots en andere plaatsen. Ook nu blijft de beweging doorgaan.
De leiding van de vakbondsfederatie CGT kondigde een nationale actiedag aan op 14 december. Het was beter geweest om dit vroeger te doen, om op het momentum van de beweging verder te bouwen en de regering terug te dringen. Mogelijk zal deze actiedag enthousiast opgenomen worden door werkenden en jongeren die kwaad zijn op de regering en verder in het offensief willen gaan, zeker nu de regering tot toegevingen verplicht werd.
Derde weekend
Sinds eind november is het protest van de ‘gele hesjes’ tegen de regering-Macron aan het ontwikkelen. Er waren ook acties in België en Nederland. In Parijs waren er op 1 december tienduizenden betogers tegen wie het waterkanon, de wapenstok en traangas ingezet werden. Er werden barricades opgeworpen, er werd met straatstenen gegooid en enkele winkels voor de superrijken moesten eraan geloven. Deze uitbarsting van woede werd door Sky News omschreven als de ergste rellen in Frankrijk in 50 jaar, de BBC had het over de ergste rellen sinds de huidige president is geboren.
Sinds het uitbarsten van de protestgolf tegen de zogenaamde ‘milieutaks’ op diesel en brandstof, is de beweging uitgegroeid tot een massale anti-regeringskracht. De milieutaks was de druppel die de emmer deed overlopen. Het kwam na een heel reeks besparingen op sociale uitgaven, waaronder pensioenen, en na een toename van de werkloosheid (met tien miljoen werklozen en semi-werklozen). Op hetzelfde ogenblik kregen de bazen massale belastingkortingen.
Afgelopen zaterdag was er niet alleen protest in Parijs, er waren betogingen en blokkades op bijna 600 verschillende plaatsen in het land. Sinds het uitbreken van het protest waren er acties op meer dan 2.000 verschillende locaties. Er vielen drie doden en honderddertig zwaargewonden. Honderden betogers werden opgepakt, 300 daarvan werden langere tijd vastgehouden.
Er was in de media even sprake van de mogelijkheid om de ‘noodtoestand’ uit te roepen om de ‘veiligheidsdreiging’ aan te pakken. De regering-Macron heeft echter al veel elementen van de twee jaar durende noodtoestand van de vorige regering in wetten overgenomen. Zo is er ook zonder de noodtoestand de mogelijkheid om betogingen te verbieden. Macron kan moeilijk meer doen: bij het leger en de politie staat het water al aan de lippen. Het uitroepen van de noodtoestand had enkel olie op het vuur gegoten.
Tot waar kan deze beweging gaan?
Velen – zowel jongeren als ouderen – hebben het over een ‘nieuw 1968’, een verwijzing naar de revolutionaire gebeurtenissen die bijna leidden tot de val van de toenmalige president De Gaulle én van het Franse kapitalisme. Dat had de mogelijkheid kunnen openen voor een succesvolle strijd voor socialisme op Europees en globaal niveau. De slogan op een van de gele hesjes in Parijs stelde: “Ik was hier in 1968 en de strijd gaat nog steeds door.”
De oorsprong van deze strijd is erg anders dan die van mei 1968. Noch de studenten noch de georganiseerde werkenden stonden vooraan in de strijd bij het begin van het huidige protest. Er begint daar echter verandering in te komen. De Franse auteur Christophe Guilluy merkte vorig weekend op dat de prijsverhogingen die tot de beweging van de gele hesjes leidden niet de echte oorzaak zijn: “De woede zit dieper, het is het resultaat van een economische en culturele orde die in de jaren 1980 begon en de ‘perifere’ bevolking van Frankrijk raakt.”
De meeste mensen op de eerste wegblokkades kwamen vanop het platteland. Het ging om mensen die van hun auto afhankelijk zijn voor hun werk, inkopen of ontspanning. Velen hadden het relatief goed de voorbije jaren, maar zagen hun levensstandaard aftakelen tot een onaanvaardbaar laag niveau. Op een blokkade vertelde een vrouw: “Mijn vader vertelde me altijd dat er rijken, middenklasse en armen zijn. Nu heb je enkel nog rijken en werkende klasse.” Haar man is een manager en haar dochter gaat naar de universiteit, maar toch heeft de vrouw moeite om rond te komen. Daarom neemt ze deel aan het protest. “We vragen niet naar elkaars politieke standpunten en hoe we stemden, maar enkel hoe we deze regering kunnen wegkrijgen.”
De regering-Macron wordt gezien als een ‘regering van de rijken’. Deze beweging is een uitdrukking van opeengestapelde woede en brengt mensen samen die op erg verschillende wijze stemden in de verkiezingen – van rechts tot links over centrum of mensen die helemaal niet stemden.
Vertegenwoordigers van de werkenden
In de presidentsverkiezingen van vorig jaar kwam Jean-Luc Mélenchon van France Insoumise dicht bij de tweede ronde tegenover Macron. Hij haalde in de eerste rond meer dan 7 miljoen stemmen. Mélenchon spreekt over deze beweging als onderdeel van de ‘burgerrevolutie’ waar hij al lang voor pleit. Hij stelt dat het parlement moet ontbonden worden zodat er nieuwe verkiezingen komen. Marine Le Pen van het extreemrechtse Rassemblement National (het vroegere Front National) kwam met een gelijkaardige oproep. De belangrijkste partij van de Franse burgerij, Les Républicains, acht het nodig om op te roepen voor een referendum over de brandstoftaks. De steun voor deze beweging tegen de regering geeft aan hoe in zo’n referendum zou gestemd worden.
Voor het eerst sinds het begin van de beweging was er een oproep van de vakbondsleiding van de CGT in enkele steden om te betogen tegen besparingen en werkloosheid, en dit op hetzelfde ogenblik als de mobilisaties van de gele hesjes. In Toulouse, Rouen, Marseille en andere steden kwamen beide mobilisaties samen. Op lokaal vlak steunen de CGT-leiders de beweging en is er zelfs een stakingsoproep.
Maar de beweging is erg divers. Er zijn enkele ‘leiders’ die maandag onderhandelingen opgestart zijn met de premier. De leiders brengen elementen van een minimaal links programma, maar het blijft beperkt tot online organisatie en er is geen structuur om de strijd verder te zetten. Een deel van de beweging in sommige regio’s verwerpt de ‘vertegenwoordigers’, elders worden op de blokkades zelf vertegenwoordigers verkozen.
Een arbeiderspartij die voor een socialistische samenleving opkomt, zou meteen oproepen voor het opzetten van een revolutionaire grondwetgevende vergadering op basis van democratisch verkozen vertegenwoordigers op alle niveaus. Vergaderingen op de werkplaatsen en in de wijken zijn noodzakelijk om het protest van onderuit verder te ontwikkelen.
Weg met Macron!
Acht op de tien Fransen steunen het protest waarin de slogan ‘Macron ontslag’ stilaan dominant is. Vorige maand viel de populariteit van de president in de peilingen met nog eens drie punten naar beneden, hij zit op een dieptepunt dat lager is dan bij François Hollande op een gelijkaardig moment in zijn ambtstermijn. De president probeerde de situatie te kalmeren met de mededeling dat hij de stem van het protest heeft “gehoord.” Maar De Gaulle zei net hetzelfde voor hij eind mei 1968 het land ontvluchtte met de stelling: “De toekomst hangt niet van ons af, maar van God.”
Een betoger in de huidige revolte – een 62-jarige lerares – zei aan de Britse zondagskrant The Ovserver dat ze het beu is dat zij extra taksen moet betalen in plaats van de “luchtvaartbedrijven, de scheepvaartsector of de bedrijven die meer vervuilen maar geen taks betalen.” Ze voegde eraan toe: “Macron is onze Lodewijk 16 en we weten wat er met hem gebeurd is. Hij eindigde op de guillotine.”
Macron omschrijft zichzelf graag als Jupiter of Napoleon. Maar nu kan hij wel eens met zijn Waterloo geconfronteerd worden. Sinds hij in 2017 aan de macht kwam, verloor hij al zeven ministers omwille van corruptie, geweld of in het beste geval uit ontgoocheling. Bijna de helft van de leden van zijn partij – La République En Marche (LREM) – gaan niet langer naar vergaderingen en de partij lijkt uiteen te vallen. Er is een crisis aan de top van de samenleving.
De regering besliste om de hogere taksen op brandstof uit te stellen. Dit is een hervorming met als doel om verder protest van onderuit te stoppen. Maar het lijkt de situatie niet te kalmeren. De gele hesjes zijn al voorbij deze eis. Het ongenoegen van brede lagen van de bevolking kwam naar boven en kan leiden tot nieuwe stakingen en massaprotest, mogelijk een nieuwe algemene stakingsbeweging zoals twee jaar geleden tegen de hervorming van de arbeidswet onder Hollande.
Leden van Gauche Révolutionnaire, onze Franse zusterorganisatie, berichten over lokale en sectoriële stakingen. Ook in zeven van de acht grote raffinaderijen van het land werd er recent gestaakt.
Het karakter van de beweging
Het idee van wegblokkades is geen nieuwe actiemethode. Aanvankelijk was er bij veel linkse krachten een terughoudendheid om de beweging te steunen omdat er elementen van ‘Poujadisme’ waren: een beweging die meer door kleine zelfstandigen dan door werkenden werd gedomineerd. Het klopt dat het extreemrechtse Rassemblement National van Le Pen in de peilingen voor de Europese verkiezingen LREM van Macron heeft voorbijgestoken en meteen steun gaf aan het protest. Maar steeds meer mensen die voor Mélenchon en FI stemden, komen nu op straat. Er zijn ook heel wat ontgoochelde kiezers van Macron die protesteren, naast werkenden en jongeren die helemaal niet stemden.
Het gebrek aan strijd geleid door de vakbonden zorgt ervoor dat de beweging van gele hesjes uitdrukking geeft aan de opgestapelde frustraties van alle lagen van de samenleving. Dit kan echter opbouwen naar een veralgemeende beweging om de regering weg te krijgen. Er is een brede ontgoocheling in de ‘nieuwe’ politieke kracht rond Macron, wat eigenlijk te voorspellen was. Macron haalde 43% van de stemmen van alle kiesgerechtigden, maar slechts 16% daarvan koos voor hem omwille van zijn programma. Velen stemden Macron om Le Pen te stoppen.
Deze situatie roept om een linkse partij met een programma dat uitdrukking geeft aan het ongenoegen van verschillende lagen in de samenleving: de verarmde middenklasse, de werkenden die hun job of loon bedreigd zijn, de jongeren die de scholen verlaten zonder garantie op hoger onderwijs of werk. Hun ongenoegen moet gericht worden naar socialistische eisen.
Gauche Révolutionnaire wijst op het ‘speciale karakter’ van de beweging. Er zijn niet alleen wegblokkades maar ook acties aan tolhuizen. Die acties zijn erg populair, iedereen wordt immers doorgelaten zonder te betalen. Zowat de helft van de actievoerders zijn vrouwen, die vaak verantwoordelijk zijn voor het huishoudbudget. Gauche Révolutionnaire stelt in pamfletten op de acties dat er nood is aan een actiedag waarbij de volledige economie wordt platgelegd met stakingen en blokkades. “Door met alle werkenden samen te strijden – een staking in alle sectoren – kan Macron verslagen worden. Gauche Révolutionnaire komt op voor een echte democratische en broederlijke samenleving, voor socialisme.”
