Een Rembrandt van 175 miljoen Euro die in de verte wel iets van een portret van André Hazes heeft, terwijl de cultuursector al twintig jaar onder druk staat: populisme (na 2000), economische crisis (2008), bezuinigingsgolf (2012) en Corona hebben zware schade aangebracht. Een aankoop nog net gedaan door het oude kabinet, maar het staat symbool voor waar Rutte 4 voor staat. Er is meer en meer geld beschikbaar, onder andere omdat dat vrijwel gratis geleend kan worden, maar oplossingen zijn er niet voor de komende periode. Net zo min als de aanschaf van een Rolls Royce de problemen in het openbaar vervoer kan oplossen of de bouw van commercieel aantrekkelijke penthouses de woningnood.
Alles zou anders worden… In het nieuwe kabinet is de premier dezelfde als die van tien jaar geleden. De partijen zijn dezelfde van de vorige keer. Van de “nieuwe bestuurscultuur” blijkt niets: de toeslagenaffaire, de compensatie voor de schade in Groningen, de inbreuken op de rechten van de burgers bij de belastingdienst. Er is nul garantie dat het niet weer kan gebeuren…
Eén ding is dus wel anders. Er is geld. Vorige kabinetten Rutte kenmerkten zich door vrekkige bezuinigingen en een vrekkige houding tegenover mensen die het slachtoffer waren van de overheid of de bedrijven. Nu komen er miljarden beschikbaar voor vergroening, onderwijs en woningen.
Maar zelfs in Den Haag ontbreekt elke vorm van enthousiasme over het nieuwe kabinet. Er is vooral opluchting dat het na lange, lange dagen van formeren niet mislukt is.
Natuurlijk zijn er ook positieve punten: de kinderopvang wordt voor 95% gratis, er komt een suikertaks, de verhuurdersheffing (een soort belasting op woningbouwcorporaties) wordt afgeschaft. Het leenstelsel gaat een paar jaar na de invoering op de schroothoop. De veranderende stemming in de samenleving heeft een bepaalde, beperkte invloed op het beleid van het kabinet. De harde en triomfantelijke toon van het neoliberalisme is er een beetje af.
Maar de problemen voor de toekomst zijn ook duidelijk zichtbaar. Het onderwijs kreeg 8,3 miljard als injectie, maar het lerarentekort, de slecht geventileerde gebouwen, het feit dat er steeds meer problemen bij het onderwijs worden neergelegd, daar is simpelweg nog geen aanpak voor. Als beloning voor al het harde werk in de COVID tijd en daarvoor, komt er een korting van 5 miljard op de gezondheidszorg.
We staan waarschijnlijk voor een nieuwe golf van COVID, veroorzaakt door de O-micron variant. Zelfs als die minder ziekmakend blijkt te zijn, zal de hoge besmettelijkheid (8 maal hoger dan delta) veel zieken opleveren. Het is mogelijk dat veel zieken er niet zo veel van merken, maar een zeer hoog aantal besmettingen zal toch een flink aantal ernstig zieken opleveren. De gezondheidszorg dacht net uit de tunnel van twee jaar COVID te komen, maar nu blijkt het de ingang tot een nieuw zwart gat te zijn…
De geestelijke gezondheidszorg heeft het al zwaar en het beroep daarop van vooral jongeren zal niet minder worden in de komende tijd. De twee nieuwe kerncentrales die zijn gepland (waar moeten die komen?) zijn natuurlijk ook geen stap vooruit.
Het belangrijkste punt van kritiek op het nieuwe regeerakkoord is dat de beloofde verbeteringen eerst moeten worden doorgevoerd. De reputatie van de kabinetten van Rutte op het gebied van de uitvoering spreekt boekdelen.
Aan de oppervlakte lijkt het of er sprake is van een omslag. Maar daaronder is het sterk de vraag of deze plannen ook echt iets gaan opleveren.
Een teken aan de wand is de houding van de werkgevers. Die zien ook wel in dat in de huidige tijd van een tekort aan arbeidskrachten de kans groot is dat er meer geld naar de werkers in de bedrijven moet. In alle gevallen is marktwerking voor het kapitalisme de wet, maar als het om werk gaat en het de werkgevers geld kan gaan kosten, dan gelden er opeens heel andere wetten.
Dat blijkt ook uit het feit dat de werkgevers nu eisen dat eventuele loonsverhogingen weer kunnen worden ingetrokken als de winsten tegenvallen. Het ondernemingsrisico wordt zo in de richting van de arbeiders doorgeschoven. Je levert de vastgelegde hoeveelheid arbeid, maar wat die waard is moet je in deze werkgeversvisie nog maar zien…De uitkeringen aan de aandeelhouders kunnen op peil blijven, het bedrijf kan blijven bestaan en de arbeiders krijgen de risico’s in hun nek geschoven met Corona als excuus. In geen enkel land in de wereld hebben de werkgevers dit soort bizarre voorstellen durven doen.
Zo kan het met de beloofde verbeteringen van het nieuwe kabinet ook gaan. Als er beren en obstakels op de weg verschijnen, kan het goed zijn dat het kabinet doodleuk verklaard dat de lat te hoog is gelegd en dat we nog even op een houtje moeten bijten. Zoals vaker is gebleken, ligt het risico nooit bij de politici, ministers treden af, kabinetten vallen, debatten volgen, met vingers wordt gewezen, maar de echte slachtoffers blijven vallen onder de werkende bevolking.
De vakbeweging moet zich opmaken voor een brede strijd voor hogere lonen en een minimumloon van 14 Euro. En de werkende mensen moeten zich voorbereiden op gezamenlijke politieke strijd om reële verbeteringen af te dwingen. De politieke wil van Rutte 4 is flinterdun en staat haaks op de praktijk van de afgelopen 12 jaar. Alleen druk van onderaf is een garantie dat het ook echt tot uitvoering van de hervormingen en verbeteringen komt.
